میزان ناترازی برق به‌طورمتوسط حدود ۱۰هزار مگاوات در تیر و مرداد است، در حوزه گاز نیز ۲۱ میلیارد مترمکعب، حجم ناترازی سالانه تخمین زده می‌شود. در حوزه بنزین نیز امسال به جمع واردکنندگان پیوسته‌ایم تا جایی که برای امسال حدود 5 میلیارد دلار برای واردات بنزین و گازوئیل پیش‌بینی شده است که بخش زیادی از درآمدهای کشور را از بودجه عمومی کشور به خود اختصاص می‌دهد.

کابینه آینده به انرژی توجه کند

نکته قابل‌توجه درباره تحلیل نفت، توجه به این نکته است؛ کشورهایی که محل استخراج نفت هستند، معمولا جزو کشورهای مصرف‌کننده بزرگ تلقی نمی‌شوند و در واقع مرز بسیار فاحشی میان کشورهای استخراج‌کننده و کشورهای مصرف‌کننده نفت وجود دارد. از دیرباز کشورهایی که قادر به استخراج نفت بوده‌اند، از نظر قدرت و اقتصاد در وضعیت بهتری به‌سر برده‌اند. از سوی دیگر، کشورهایی که بیشترین میزان نفت را مصرف می‌کنند، اقتصاد پویاتری دارند و در حوزه صنعت فعال‌تر هستند. همان‌طور که مشاهده می‌کنید، چرخه تامین و نیاز و به‌عبارتی چرخه عرضه و تقاضا در بازار نفت به‌گونه‌ای است که این کالا را به یک کالای سیاسی جغرافیایی تبدیل کرده است.

می‌توان گفت هرگونه تغییر سیاسی و جغرافیایی می‌تواند روی نرخ نفت تاثیرگذار باشد. برای تحلیل نفت باید به تعاملات جهانی و روابط اقتصادی توجه کنید و در این حالت است که متوجه می‌شوید تقاضا برای مواد خام صنعتی مانند نفت خام رو به افزایش است. هرچه باشد نفت خام نخستین و شاید اصلی‌ترین منبع تامین انرژی در جهان است. با افزایش تقاضا از سوی کشورهای مصرف‌کننده، نرخ این کالا نیز افزایش پیدا می‌کند. باتوجه به نیاز تمام کشورها به نفت خام، این کالا به یک کالای استراتژیک تبدیل شده است.

 اهمیت این کالا به‌اندازه‌ای است که بسیاری از کشورها ذخایر و انبارهایی را برای ذخیره نفت در نظر می‌گیرند تا در زمان کاهش موجودی، چرخه صنعت‌شان از حرکت بازنایستد. در تحلیل بازار نفت توجه به این نکته و محدودیت منابع نفت از اهمیت زیادی برخوردار است. مدیریت عنوان مناسب منابع، نقش مهمی روی تعیین نرخ آن خواهد داشت. بحث نفت و انرژی مسئله مهمی است که رئیس دولت آینده باید توجه ویژه‌ای به آن و با کشورها روابط بسیار خوبی داشته باشد. صمت در این گزارش شعارهای انتخاباتی کاندیداهای چهاردهمین دوره ریاست‌جمهوری را پیرامون حوزه انرژی و صنعت نفت بررسی کرده است.

لزوم ورود تکنولوژی جدید برای افزایش بهره‌وری

مسعود پزشکیان یکی از نامزدهای ریاست‌جمهوری با انتقاد از بهره‌وری پایین در حوزه صنعت نفت اعلام کرد: نمی‌توانیم تکنولوژی جدید را وارد صنعت نفت کنیم، ما با تکنولوژی‌های غلط، در حال از دست دادن مخازن زیرزمینی هستیم و به‌جای اینکه در حوزه نفت ۴۰ درصد بهره‌وری داشته باشیم، رقم بهره‌وری در این حوزه فقط ۱۲ الی ۱۳ درصد است.

سیر تاریخ، تجربه جهانی و تجربه بین‌المللی راه را برای آدم باتقوا مشخص می‌کند. هیچ کشوری از جنگ جهانی دوم تاکنون، بدون رشد صادرات و سرمایه‌گذاری خارجی، رشد نداشته است و رشد اصلا بدون اینها امکان‌پذیر نیست؛ یعنی ما باید صادرات و سرمایه‌گذاری خارجی داشته باشیم.

پزشکیان اذعان داشت: ما گران می‌خریم و ارزان می‌فروشیم. در بحث نفت کلی داریم ضرر می‌کنیم. چه کسی باید جواب بدهد که چرا مفت، دارایی‌های خود را می‌فروشیم؟ خرید ماشین‌های دست‌دوم برای ما افتخار شده؛ یعنی این برازنده جامعه ما ایرانی‌ها است که ماشین دست‌دوم بخریم، چون دولت ندارد دلار بدهد؟ بعد برای همین ماشین دست‌دوم، مشکل ایجاد می‌شود. وی افزود: تحریم فاجعه است و در مسیر غلط دور زدن تحریم، کلی فساد وجود دارد. ما از نظر آمار در دنیا پانزدهم از آخر هستیم. این همه فساد از کجا می‌آید؟ اگر در اقتصاد شفافیت نیاوریم و مسیر را روشن نکنیم و بازار را ثابت نکنیم، رشد محقق نخواهد شد.

دولت چهاردهم ناچار به اتخاذ تصمیمات مهم در حوزه انرژی است

محمدباقر قالیباف، نامزد دیگر انتخابات نیز به موضوع هدررفت انرژی پرداخت و گفت: هدررفت انرژی در نیروگاه‌ها و گازهای مشعل است. در شرایطی که درآمد حوزه پتروشیمی نزدیک به ۱۰ میلیارد دلار است و فقط ۷.۵ درصد آن را استفاده می‌کنیم. ما ظرفیت‌های بزرگی داریم که هدر می‌رود و احتیاج به مدیر قوی داریم؛ مشکل دیگر این است که اقتصاد را پیش‌بینی‌پذیر نکرده‌ایم.

وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود اعلام کرد: امروز در تامین برق، گاز، بنزین و سوخت سریعا به‌سمت بحران حرکت می‌کنیم و دولت چهاردهم با هر رئیس‌جمهوری ناچار از اتخاذ تصمیمات مهم خواهد بود؛ هر تصمیم باید هم مشکل کمبود را حل کند و به رفع فقر مطلق بینجامد.

راه رئیسی در صنعت نفت ادامه دارد

اما امیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی بااشاره عملکرد دولت سیزدهم در حوزه نفت، اظهار کرد: در زمان دولت سیزدهم در فروش نفت تحریم‌ها بیشتر، اما فروش نفت چندبرابر و روابط با همسایگان در قبل دچار مشکل و با برخی روابط قطع بود، اما این مسئله در دولت آقای رئیسی حل شد. رشد تورم در دولت آقای رئیسی کاهش یافته است. رشد اقتصادی کشور در گذشته در دولت قبل صفر بود،اما رشد ۶ درصدی در دولت شهید رئیسی ایجاد و تحریم‌ها بیشتر شد، اما از آن طرف هم فروش نفت رشد کرد؛ این کار با روابط همسایگان انجام شد.

 همچنین در دوره شهید رئیسی، وارد باشگاه‌های بزرگ بین‌المللی شدیم و تراز جمهوری اسلامی و رئیس‌جمهوری بالا رفت. قول می‌دهم آرزوها و آرمان‌های شهید رئیسی را به‌دست بگیریم و به قله برسانیم.

نفت را ارزان می‌فروشند و پولش بلوکه می‌شود

مصطفی پورمحمدی، نامزد چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری در دور دوم دومین مناظره انتخاباتی گفت: نفت را ارزان می‌فروشند و پول بلوکه می‌شود. افزایش فروش نفت به‌خاطر داستان اوکراین، تایوان، چین و ... بود؛ اینها طبیعی است و بایدن هم به‌خاطر انتخابات این کار را کرده است. ترامپ ممکن است برگردد؛ ما باید وارد میدان شویم و شکار لحظه‌ها کنیم.

اینکه نفت عامل توسعه‌نیافتگی است را قبول ندارم؛ زیرا بسیاری از زیرساخت‌های امروز کشور، از پول نفت ایجاد شده،اما اینکه پول نفت به‌شکل اشتباهی مانع توسعه درون‌زای اقتصاد ما است، یک مسئله درست است. داستان اوکراین و رقابت چین و شرایط بایدن را جوری ایجاد کرد که نفت بیشتری بفروشیم. آیا با فروش بیشتر نفت تورم کنترل شد؟ باید به مسائل همه‌جانبه توجه کرد.

دیگر خام‌فروشی نکنیم

علیرضا زاکانی، نامزد دیگر انتخابات درباره اقداماتی که تاکنون برای دور زدن تحریم‌ها انجام گرفته و برنامه آینده گفت: می‌خواستند بنزین را تحریم کنند، اما ستاره خلیج‌فارس مانع شد. قضیه کرونا جلوی چشم ما است. من به‌دنبال ارتقای عدالت و پیشرفت هستم. در عدالت و پیشرفت هم 4 سرفصل تحولی عرض کردم. یکی اقتصاد خود را مستقل از ارز و برپایه تقویت ارزش پول ملی طراحی کنیم. از سوی دیگر، خام‌فروشی نکنیم. مبتنی بر دانش محصول نهایی را با یک ارزش فوق‌العاده بفروشیم. دیگر تحریم‌پذیر هم نیست. نفت خام را تحریم می‌کنند، اما دیگر نمی‌توانند آن را تحریم کنند.

وی در بخشی دیگر از صحبت‌های خود اعلام کرد: اگر می‌خواهیم مردم مشارکت سیاسی هم داشته باشند که دوستان اصرار داشته و ما هم اصرار داریم و اصرار ما واقعی است که مردم پای انقلاب بایستند، باید مردم را در اقتصاد شریک کنیم. بنابراین معتقدیم که بند چهارم اصلاحات خود را عرض کردم ما اعتبار طلا را به‌جای یارانه به مردم دهیم. انرژی مانند طلا باارزش است که ما بد مصرف می‌کنیم. علاوه بر اینکه افزایش تولید انرژی باید انجام بگیرد و به‌سمت بستن درهای خام‌فروشی برویم، اما باید مصرف را نیز بهینه کنیم.

وی معتقد است: برای شریک شدن مردم، معتقد هستیم که باید اعتبار طلا را به‌جای یارانه به مردم داد. یارانه مردم در حوزه انرژی بدون تغییر نرخ انرژی صورت می‌گیرد. معادل نرخ طلای روز اعتبار طلای غیرقابل‌برداشت در حساب سرپرست خانواده به‌اندازه سهم خانوار از انرژی شارژ می‌شود؛ ماهانه شارژ می‌شود. این اعتبار دور از تلاطم تورم است. چون موضوع تورم بود، اینجا بحث کردم. در پایان هر ماه میزان یارانه انرژی که معادل نرخ روز طلا محاسبه شده و ۵۰ درصد آن طبق قانون برنامه هفتم و ماده ۴۶ در حساب سرپرست خانوار شارژ می‌شود، قابلیت خرید اعتباری دارد.

وی در ادامه بیان کرد: هم کاهش نقدینگی و عدم‌افزایش نقدینگی را خواهد داشت. حفظ ارزش آن با طلا و دور از تورم است. امکان فروش اعتباری آن در بازار است. امکان پشتوانه شدن اعتبار طلا برای وام و وثیقه وجود دارد. به نرخ دلار گره نمی‌خورد. همان تحول اول اقتصادی که استقلال اقتصادی را با دوری از وابستگی به دلار دنبال کنیم. محور هم خانواده و جمعیت است. صرفه‌جویی کنیم و اعتبار طلا بگیریم. این‌طوری می‌توان مردم را در اقتصاد شریک کرد.

ناترازی انرژی یک موضوع جدی در کشور است

کمیته نفت و انرژی ستاد انتخاباتی سعید جلیلی نیز بیان کرده است که دولت موردنظر جلیلی، توجه ویژه‌ای به موضوع ناترازی انرژی و موضوعات بهینه‌سازی و همچنین حفظ مسائل محیط‌زیستی خواهد داشت. برای انجام هر کاری، نیاز به پول و سرمایه داریم. ابتدا باید سرمایه لازم تامین شود تا بتوانیم درباره بهینه‌سازی صحبت کنیم. در واقع باید سرمایه کافی برای موضوع بهینه‌سازی از راه‌های مختلف ایجاد شود.

ناترازی یک موضوع جدی در کشور است. نه‌تنها در حوزه انرژی، بلکه در حوزه آب نیز ناترازی داریم. این ناترازی ناشی از پیشرفت در کشور است، چراکه هرکجا توسعه پیدا می‌کند و رفاه مردم افزایش می‌یابد، مصرف برق و انرژی نیز در آن نقطه افزایش پیدا می‌کند،زیرا تجهیزات بیشتری مورداستفاده قرار گرفته است.

ناترازی در ابتدا موضوع بدی نیست، چراکه مربوط به پیشرفت کشور می‌شود. راه اولیه‌ای که به‌نظر می‌رسد باید برای حل ناترازی موردتوجه قرار گیرد، مسئله بهینه‌سازی است. صرفه‌جویی سرمایه کمتری می‌خواهد و می‌توان در قالب کار فرهنگی این موضوع را پیش برد.

کمیته نفت و انرژی ستاد انتخاباتی سعید جلیلی معتقد است؛ بهینه‌سازی مصرف انرژی در دستور کار دولت جلیلی قرار دارد و از مردم در این حوزه کمک می‌خواهیم تا برای ایجاد رفاه و زندگی بهتر صرفه‌جویی انجام بگیرد، مردم نیز اگر دولت را از خود بدانند و از نظر سیاسی قهر نکرده باشند، می‌توانند در این موضوع کمک زیادی را داشته باشند،از این‌رو باید دست کمک به‌سمت مردم دراز کنیم، چراکه صرفه‌جویی حامل‌های انرژی موجب بهینه‌سازی خواهد شد، بنابراین باید صنایع مختلف را به‌سمت بهینه‌سازی هدایت کنیم.

چیدمان کابینه دولت آینده نقش مهمی دارد

فرزین سوادکوهی، کارشناس انرژی در ارتباط با نظر کاندیدای ریاست‌جمهوری و صحبت‌های‌شان درباره انرژی به صمت گفت: کسی که قرار است رئیس دولت شود، می‌تواند با چیدمان افراد کابینه و سیاست‌هایی که در پیش بگیرد، نقش بسیار مهمی داشته باشد. با امکانات و شرایط موجود، رئیس دولت باید فکر کند که تمام مبادی که در سال‌های گذشته از آن ضربه خورده‌ایم، شناسایی شود. یکی از آنها عدم‌ارتباط با کشورهای صاحب تکنولوژی، تحریم و نبود ارتباط با سرمایه‌گذاران بخش خصوصی است. مشکلات تحریمی هم فشارهای بسیاری را بر صنعت نفت گذاشته است. راه تکنولوژی به کشور برای توسعه صنعت نفت بسته است و این موضوع سبب شد تا نتوانیم در بحث نفت آن‌طور که باید اقدام کنیم.

سوادکوهی ادامه داد: رئیس دولت جدید باید راه ورود تکنولوژی برای توسعه صنعت نفت را باز کرده و در مرحله اول باید ارتباط دیپلماتیک با کشورهایی که در سال‌های گذشته کنار گذاشته شدند و به فراموشی سپرده شدند، احیا کند. رئیس دولت آینده باید فضای اعتماد ایجاد کند تا صاحبان تکنولوژی و سرمایه بتوانند با ورود به بازار ایران، صنعت نفت را توسعه دهند. ما در حوزه نفت و میادین مشترک مشکلات و گرفتاری‌های زیادی داریم و تولید ما مسائل بسیاری دارد و با کمبود تجهیزات و سرمایه برای نوسازی دست‌وپنجه نرم می‌کنیم. شرایط ما شرایط مناسبی نیست و رئیس دولت بعدی باید به فکر بازسازی و نوسازی تجهیزات نفت باشد. وی افزود: در بخش گاز و پتروشیمی هم ما با مشکلات همراه هستیم. این مشکلات در حوزه بنزین هم قابل‌احساس است. ما کشوری بودیم که حدود ۳ سال پیش، تولید بنزین یورو را به‌میزان قابل‌قبول داشتیم و سرمایه‌گذاری‌های مناسبی توسط دولت و تاحدودی بخش خصوصی، در این زمینه انجام گرفت؛ اما به‌دلیل سیر صعودی مصرف بنزین و نزول تولید، دچار مشکل شدیم و باید جای خالی این کمبود با واردات پر می‌شد. ما این توانایی را داریم که برای مصرف داخلی تولید را بالا ببریم، اما اگر راه‌ها برای توسعه بسته باشد، درگیر مشکلات بزرگی می‌شویم و این گره کورتر خواهد شد.

این کارشناس انرژی در ادامه این گفت‌وگو به صمت گفت: رئیس دولت بعدی باید در مرحله اول روی تحریم‌ها تمرکز داشته باشد و راهکارهایی را ارائه دهد تا این تنگناهای اقتصادی به‌حداقل برسد. دولت جدید باید چیدمان افراد کابینه به‌ویژه وزیر نفت را با دقت انجام دهد و شخصی کارآمد را انتخاب کند که تمام خلأهای صنعت نفت را بشناسد و در راه پر کردن این خلأها بتواند با دست باز قدم بردارد؛ یعنی اگر از سوی رئیس دولت این فضا ایجاد نشود، وزیر نفت نمی‌تواند کاری از پیش ببرد. در سال‌های گذشته شاهد بودیم که وزیران نفت هیچ اراده‌ای از خود نداشتند و در حال ‌حاضر مشاهده می‌کنیم که فشار زیادی به اقتصاد وارد می‌شود. اقتصاد ما مبتنی بر نفت و بخش عمده‌ای از درآمدها بر تولید نفت و فروش نفت بوده است. ما ۲ مشتری دست به نقد داریم که نفت را با تخفیف به آنها ارائه می‌کنیم. سوادکوهی خاطرنشان کرد: بنده فکر می‌کنم کسی باید روی کار بیاید که نقشه‌راه را بلد باشد و نقشه‌راه را بداند و براساس آن پیش برود تا توسعه صنعت نفت شکل گیرد. وعده‌هایی که درباره توسعه و افزایش میادین مشترک داده می‌شود، در حد حرف است و با حرف کاری پیش نخواهد رفت. یک شخص کارشناس باید روی کار باشد تا به تمام کانال‌های ارتباطی با کشورهای صاحب سرمایه و تکنولوژی آشنا باشد و بتواند امنیت را برای سرمایه‌گذاران داخلی فراهم کند. در غیر این صورت همه اقدامات دور باطل است و گرفتار مشکلات خواهیم بود. وی درباره وضعیت بنزین بعد از انتخابات گفت: یکی از مشکلات بزرگ دولت، واقعی‌سازی نرخ بنزین و تمام حامل‌های انرژی است. بنزین یک گره کور برای تمام دولت‌هاست که از پس آن برنمی‌آیند. تولید بنزین مخارج بالایی دارد و صنعت پالایشگاهی براساس سرمایه‌ای که گذاشته است، سود چندانی نمی‌برد و دولت این سود را پرداخت می‌کند که برای دولت هزینه‌های سنگینی دارد. تا زمانی که انحصار در بازار خودرو وجود داشته باشد و خودرو با تکنولوژی قدیمی تولید شود، به‌طبع باید شاهد افزایش مصرف بنزین باشیم. تا زمانی که مبادی برای ورود خودروهای کم‌مصرف بسته باشد، دچار مشکل خواهیم بود و این اتفاق در تمام دولت‌ها افتاده است.

این کارشناس انرژی در پایان گفت: دولت تمایل دارد تا قیمت‌ها را واقعی‌سازی کند و افزایش دهد، اما می‌دانیم گران کردن نرخ بنزین، تبعات اجتماعی بسیار سنگینی دارد. در هیچ جای دنیا این‌گونه نیست که خودرو گران‌ترین کالا و سوخت ارزان‌ترین کالا باشد. ما در ایران بنزین را با کمترین نرخ می‌فروشیم و خودرو را با بالاترین نرخ خریداری می‌کنیم. بحث ما این نیست که حتما باید بنزین گران شود، بحث این است که خودرو کم‌مصرف باید در اختیار مردم با قیمت‌های مناسب قرار داده شود. به‌نظر بنده، انحصار در بازار خودرو باید برداشته شود و از طرف دیگر، تولید ما به‌میزان مدنظر نزدیک شود. اینکه ما پالایشگاه‌سازی و سرمایه‌گذاری در آنها کنیم، به‌تنهایی نمی‌تواند مشکلات را برطرف کند، اما به‌صورت مقطعی می‌تواند نیازها را برآورده کند.