پایین بودن هزینه‌های استخراج معادن روباز

ایران یکی از کشورهای معدنخیز جهان به‌شمار می‌آید و از آنجایی که بخش عمده‌ای از ذخایر معدنی موجود در ایران رخنمون سطحی دارد، شاهد آن هستیم که بیشتر معادن به‌‌شکل روباز مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند. به‌گفته کارشناسان، یکی از مزایای معادن روباز و بهره‌برداری از آنها مزایای مختلفی دارد. به‌طورمعمول آن دسته از ذخایر معدنی با ظرفیت بالا به‌شکل روباز مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند. از جمله مزایای این معادن، میزان هزینه استخراج پایین آنها نسبت به معادن زیرزمینی است و این موضوع تاثیر مستقیم بر هزینه تولید و نرخ تمام‌شده محصول دارد که منجر به کاهش آن خواهد شد. البته باید در نظر داشت که از بسیاری از مواد معدنی به‌دلیل نوع شکل‌گیری و لایه‌ای بودن آنها نمی‌توان به‌شکل سطحی برداشت کرد و باید از طریق زیرزمینی نسبت به بهره‌برداری از آنها اقدام کرد. در این میان، مثالی ساده می‌توان مطرح کرد؛ آن هم معادن زغال‌سنگ ایران است که به‌دلیل داشتن لایه‌های نازک و قرار گرفتن در لایه‌های زیر زمین، امکان بهره‌برداری از آن به‌شکل روباز وجود ندارد، بنابراین می‌بینیم معادن زغال‌سنگ ایران به‌شکل زیرزمینی استخراج می‌شوند، همچنین نیاز به برداشتن باطله‌های معدنی برای رسیدن به ماده معدنی، از دیگر چالش‌های استخراج ماده معدنی در معادن زیرزمینی است.

حال از آنجایی که بهره‌برداری از معادن زغال‌سنگ با مشکلات و چالش‌های بسیاری همراه است و از معادن پرخطر به‌شمار می‌آیند، می‌توان آنها را نمونه بارزی برای نشان دادن مزیت معادن روباز نسبت به معادن زیرزمینی دانست. در واقع هزینه حفاری، تهویه، سیستم ایمنی و... برای معادن زیرزمینی از جمله زغال‌سنگ از مواردی است که می‌توان به آن اشاره کرد. بنابراین یکی از راهکارهایی که برای بهره‌برداری از معادن باید موردتوجه قرار گیرد، انجام مطالعات فنی اقتصادی روی معادن است، زیرا با این کار میزان اقتصادی بودن فعالیت معادن مشخص خواهد شد. در اینجا می‌توان از آن‌ دسته از مواد معدنی که به‌شکل روباز موردبهره‌برداری قرار می‌گیرند، نام برد و گفت، معادن سنگ‌های تزئینی، مس، سرب، روی و سنگ‌آهن به‌شکل روباز موردبهره‌برداری قرار می‌گیرند (البته مدتی است که خبرهایی مبنی بر برداشت ذخایر سنگ تزئینی به‌شکل زیرزمینی برای کم شدن میزان پرتی و باطله شنیده می‌شود). این معادن به‌شکل پلکانی یا استادیومی بهره‌برداری می‌شوند، همچنین یکی دیگر از اقداماتی که می‌تواند از سوی معدنکاران معادن روباز انجام شود، استفاده از معادن و تبدیل آن به فضای گردشگری و درآمدزایی است. این موضوع را می‌توان برای معادن روباز ایران نیز اجرایی کرد. البته این کار می‌تواند در صورت رعایت مسائل زیست‌محیطی انجام شود.

معدن میرنی در روسیه

معدن میرنی جزو یکی از بزرگ‌ترین معادن روباز جهان به‌شمار می‌رود که در روسیه در میرنی در شرق سیبری واقع شده که پیش از این، معدن الماس بوده و هم‌اکنون غیرفعال است. این معدن بزرگ‌ترین معدن روباز الماس جهان و دومین گودال بزرگ حاصل از حفاری در جهان قلمداد می‌شود.

این معدن در 13 ژوئن سال ۱۹۵۵ طی عملیاتی توسط زمین‌شناسان اهل شوروی کشف شد که عمق آن حدود ۵۲۵ متر و قطر آن حدود هزار و 200 متر تخمین زده می‌شود. پرواز بر فراز این معدن برای هلیکوپترها ممنوع است. این امر به‌دلیل حوادث متعددی است که به‌دنبال جریان هوای رو به پایین در قسمت فوقانی معدن روی داده که منجر به سقوط هلیکوپترها شده است.

عملیات استخراج این معدن، با تاکید بر ادامه استخراج از بخش‌های زیرزمینی تا سال ۲۰۰۹ به‌پایان رسید.

معدن دره بینگام در امریکا

معدن دره بینگام جزو یکی از بزرگ‌ترین معادن روباز جهان محسوب می‌شود. این معدن در جنوب‌غربی شهر سالت‌لیک‌سیتی در ایالت یوتا در امریکا قرار گرفته است. این معدن به نام معدن مس «کنی‌کات» نیز شناخته می‌شود. نام بینگام به نام دو برادری که برای نخستین‌بار این ناحیه را کشف کردند، نام‌گذاری شده است. این معدن بزرگ‌ترین و عمیق‌ترین گودال حاصل از حفاری حال حاضر جهان است. براساس برآوردها، ۹ کیلومتر عمق، ۴ کیلومتر پهنا و وسعت این معدن ۷۷۰ هکتار است.

کار خاکبرداری این حفره عظیم از سال ۱۸۶۳ میلادی آغاز شده و هنوز ادامه دارد و هر روز بر بزرگی آن افزوده می‌شود. این معدن متعلق به شرکت ریوتینتو است. این معدن به‌عنوان دومین تولیدکننده بزرگ مس در ایالات‌متحده‌امریکا، حدود ۱۳درصد از مس موردنیاز این کشور را فراهم و بیش از هر معدن دیگری در جهان، سنگ معدن مس تولید کرده است.

در سال ۱۹۶۶ میلادی این معدن به‌عنوان اثر تاریخی، دیدنی و ملی این کشور به‌ثبت رسید.

چاله بزرگ یا معدن کیمبرلی در افریقای‌جنوبی

معدن کیمبرلی جزو یکی از بزرگ‌ترین معادن روباز جهان محسوب می‌شود. این معدن شامل یک معدن روباز و یک معدن زیرزمینی در کیمبرلی افریقای‌جنوبی است. ادعا می‌شود که این معدن بزرگ‌ترین گودال کنده‌شده توسط دست در دنیا به‌شمار می‌رود.

این معدن در سال ۱۸۷۱ میلادی افتتاح و در ۱۹۱۴ تعطیل شد. پهنای این معدن ۴۶۳ متر و عمق آن ۲۴۰ متر بوده، هرچند بعدها ریزش آوار منجر به پر شدن بخشی از معدن شد و عمق آن به ۲۱۵ متر کاهش پیدا کرد. حدود ۴۰ متر معدن با آب پر شده و در حال ‌حاضر ۱۷۵متر آن قابل‌مشاهده است.

از سال ۱۸۶۶ تا ۱۹۱۴ میلادی حدود ۵۰ هزار معدنچی با بیل و کلنگ این چاله را کنده و از آن ۲هزار و۷۲۲ کیلوگرم الماس به‌دست آورده‌اند.

معدن مس سرچشمه در ایران

معدن مس سرچشمه در ایران نیز جزو بزرگ‌ترین معادن روباز جهان به‌شمار می‌رود، این معدن در ۱۶۰ کیلومتری جنوب‌غربی کرمان و در ناحیه مرکزی رشته کوه زاگرس در ایران قرار گرفته است. از نظر زمین‌شناسی، این معدن روی کمربند جهانی مس قرار دارد.

معدن مس سرچشمه یکی از بزرگ‌ترین معادن روباز و مجتمع‌های صنعتی معدنی جهان به‌شمار می‌رود و بزرگ‌ترین تولیدکننده مس ایران است. ذخیره زمین‌شناسی این معدن افزون بر یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تن «سنگ سولفوری» با عیار متوسط ۰.۷ درصد برآورد شده است.

معدن انگوران در ایران

معدن سرب و روی انگوران در ایران نیز جزو بزرگ‌ترین معادن روباز جهان محسوب می‌شود. این معدن واقع در استان زنجان بزرگ‌ترین تولیدکننده سرب و روی ایران و نیز از پرعیارترین کانسارهای روی و سرب جهان به‌شمار می‌رود.

ظرفیت تولید آن سالانه ۷۰۰ هزار تن اکسید سرب و روی و مخلوط سولفوره سرب و روی است که این میزان تولید برای کارخانه‌های تولید شمش سرب و روی به کار گرفته می‌شود. این معدن دارای 2 بخش روباز و زیرزمینی است که ذخیره بخش روباز این معدن ۸ میلیون تن برآورد شده است.

معدن سرب و روی انگوران یکی از معادن کشور با سابقه تاریخی است که شکل نوین استخراج آن به اواخر دهه ۴۰ خورشیدی باز می‌گردد.

معدن الماس دیاویک در کانادا

معدن الماس دیاویک در کانادا، جزو یکی از بزرگ‌ترین معادن روباز جهان به‌شمار می‌رود که معدن فعالی است که به بزرگ‌ترین قطب اقتصادی این ناحیه تبدیل شده است. معدن الماس دیاویک واقع در یک جزیره کوچک ۲۰کیلومتر مربعی است که تنها ۲۲۰ کیلومتر از مدار قطب شمال فاصله دارد و در طول زمستان، آب‌های اطراف آن به‌صورت کامل یخ می‌بندد.

این معدن سالانه حدود ۷.۵ میلیون قیرات الماس تولید می‌کند. این معدن در سال ۱۹۹۲ میلادی مورد پیجویی و اکتشاف قرار گرفت و در سال ۲۰۰۱ نیز کار ساخت‌وساز در آن آغاز شد. سرانجام این معدن در ژانویه سال ۲۰۰۳ میلادی به تولید تجاری رسید. در مارس ۲۰۱۰ عملیات معدنکاری زیرزمینی در این معدن آغاز شد.

از مزایای این معدن، ایجاد اشتغالزایی برای ۷۰۰ نفر است. این معدن به‌صورت جوینت ونچر توسط شرکت دومینیون دایاموند و شرکت دیاویک دایاموند ماینز یکی از واحدهای متعلق به ریوتینتو اداره می‌شود. پیش‌بینی می‌شود عمر تولید این معدن بین ۱۶ تا ۲۲ سال باشد. معدن اکاتی نخستین معدن سطحی و زیرزمینی الماس در کشور کانادا است. این معدن جزو یکی از بزرگ‌ترین معادن روباز جهان به‌شمار می‌رود که در ۳۱۰ کیلومتری شمال‌شرقی یلونایف و در ۲۰۰ کیلومتری مدار قطب شمال قرار دارد.

این معدن در سال ۱۹۹۸ میلادی توسط شرکت پی اچ پی بیلیتون، کانادا گشایش شد. اکاتی در ابتدا یک معدن روباز بود، اما به زیرزمین منتقل شد، چراکه سنگ معدن سطح قابل‌استخراج تخلیه شد.

معدن گرسبرگ در اندونزی

معدن گرسبرگ نیز جزو بزرگ‌ترین معادن روباز جهان و همچنین بزرگ‌ترین معدن طلای دنیا است، همچنین رتبه سوم در بین بزرگ‌ترین معادن مس جهان را به خود اختصاص داده است. معدن طلا و مس گرسبرگ شرکت فریپورت مک موران در استان پاپوای اندونزی واقع شده که در سال ۱۹۳۶ میلادی توسط یک زمین‌شناس هلندی کشف شده که آن را «ارتسبرگ» یا «کوه سنگ» نامیده است.

این معدن برای ۳۰ هزار نفر اشتغال ایجاد کرده است. این معدن در سال ۲۰۰۱ بالای ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار اونس بود. تولید این معدن از ۸۳۳ هزار اونس در سال ۲۰۱۹ میلادی به‌میزان ۲ درصد کاهش پیدا کرد و به ۸۴۸ هزار اونس در سال ۲۰۲۰ میلادی رسید.

سخن پایانی

معادن روباز دارای جذابیت بیشتری هستند و در بسیاری از کشورهای دنیا وجود دارند. ایران یکی از کشورهایی است که در آن معادن روباز وجود دارد و در میان کشورهای دارنده این معادن مهم، قرار گرفته است.

امید است تا با اهمیت دادن به معادن روباز در ایران، بهره‌وری را بالا برده و استخراج را افزایش دهیم. ایران جزو محدود کشورهایی است که منابع بزرگی از انواع مواد معدنی در آن یافت می‌شود. مهم‌تر اینکه بخش وسیعی از این ذخایر یا کشف نشده‌اند یا امکان دسترسی به آنها ایجاد نشده است.

بزرگ‌ترین موانع در راه بهره‌برداری هرچه بیشتر و بهینه‌تر از این منابع‌طبیعی، سرمایه‌گذاری نامناسب، کمبود کارشناسان با دانش تکنولوژی‌محور و نگاه سنتی به صنعت معدن است.