رشد اقتصاد با حذف قیمت‌گذاری دستوری
همایش سالانه بازار سرمایه ایران صبح روز گذشته، اول آذر که از سال جاری به‌عنوان روز ملی بازار سرمایه نام‌گذاری شد، در مرکز همایش‌های بین‌المللی صداوسیما آغاز به کار کرد و امروز به کار خود پایان خواهد داد. این همایش با هدف ایجاد بستری برای بررسی دقیق و جامع مسائل کلیدی بازار سرمایه و با شعار «تاب‌آوری، نوآوری، رشد» در حال برگزاری است و محورهای اصلی آن عبارتند از تنظیم‌گری هوشمند و نوآوری در بازارها و ابزارهای مالی، بهبود اثربخشی نظام حکمرانی شرکتی و ارتقای کیفیت گزارشگری، اوراق‌بهادارسازی، بازارپذیری و بازارهای معاملاتی نوین، بازشناسی مبانی قانونی و ابعاد فقهی تحولات در بازار سرمایه، سیاست‌های کلان اقتصادی و بازار سرمایه، تاب‌آوری مدیریت ریسک‌ها در بازار سرمایه و رویکردهای مواجهه با شرایط اضطراری در بازار سرمایه. در روز نخست این همایش مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور و سیدعلی مدنی‌زاده، وزیر امور اقتصادی و دارایی و حجت‌الله صیدی، رئیس کل بورس نیز حضور داشتند و به ایراد سخنرانی پرداختند.
آنچه در ادامه می‌خوانید خلاصه گزارش صمت از آنچه در روز نخست این همایش گذشت، است.
با دستور نمی‌شود اقتصاد را اجرا و مدیریت کرد
رئیس‌جمهوری در همایش سالانه بازار سرمایه ایران خطاب به فعالان بازار سرمایه اظهار کرد: ما باید در دولت برای تسهیل فعالیت‌های شما اقدامات موثری انجام بدهیم و تلاش می‌کنیم در مرحله اول با کارآمد کردن خودمان روند کسری بودجه را متوقف کنیم، زیرا یکی از عوامل ایجاد تورم، سیاست‌ها و برنامه‌هایی است که به دولت مرتبط است. البته این موضوع در طول سالیان متمادی اتفاق افتاده است.
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری با تاکید بر ضرورت همخوانی تخصیص بودجه و درآمد دولت، تصریح کرد: در بودجه امسال تلاش می‌کنیم با جلساتی که در حوزه اقتصادی برگزار می‌کنیم، بودجه و درآمد با یکدیگر همخوانی داشته باشند و هزینه‌ها را کنترل کنیم.
ناترازی‌ها واقعی هستند
پزشکیان با اشاره به اینکه ناترازی‌ها در حوزه آب، برق و گاز واقعی هستند، افزود: در تلاش هستیم انرژی موردنیاز صنعت به هر طریقی تامین شود تا صنعتگران و تولیدکنندگان بتوانند کار کنند. در این زمینه با تبلیغات و گفت‌وگو به‌دنبال کنترل و اصلاح الگوی مصرف انرژی هستیم. درست مصرف کردن یک ضرورت است و تدابیر حوزه بهره‌وری انرژی نیاز به بازنگری دارد. چنانچه هر فرد یا خانواده یا مجموعه‌ای بتواند فقط ۱۰ درصد در مصرف انرژی صرفه‌جویی کند، روزانه می‌توانیم ۸۰۰ تا ۹۰۰ هزار بشکه نفت را ذخیره کنیم. خوشبختانه در این زمینه اتفاق‌های خوبی افتاده، اما نیاز به تلاش بیشتر دارد. با این صرفه‌جویی بخشی از معیشت مردم سامان می‌یابد و توسعه معنا پیدا میکند.
رئیس‌جمهوری با توصیه به مردم برای مصرف کارآمد و کیفی انرژی گفت: توانستیم نسبت به دوره‌های گذشته، تولید برق و انرژی از طریق پنل‌های خورشیدی و انرژی‌های تجدیدپذیر را ۲۰۰ برابر افزایش دهیم و این رقم تا پایان سال به ۷۰۰ برابر خواهد رسید که خود این امر حفظ محیط زیست را به‌دنبال خواهد داشت. ما قول می‌دهیم امسال کمترین قطعی برق را تجربه کنیم و برای زمستان نیز آمادگی کامل ایجاد کرده‌ایم. در دوره‌های گذشته، در حوزه ذخیره سوخت کمبود داشتیم، اما اکنون به میزان قابل‌قبولی سوخت ذخیره کرده‌ایم و در زمستان نسبت به سال‌های گذشته خطری از این بابت جامعه را تهدید نخواهد کرد.
پزشکیان یادآور شد: سالانه ۱۸۰ میلیارد بشکه تولید نفت و میزان بالایی هم تولید گاز داریم، اما همچنان با تورم و گرانی روبه‌رو هستیم. برای بهبود این وضعیت، هر ماه با تولیدکنندگان، سرمایه‌گذاران، تجار و مسئولان حوزه اقتصادی جلسه برگزار می‌کنیم تا مشکلات را احصا و راه‌حلی برای اصلاح و برون‌رفت از این وضعیت استخراج کنیم.
رئیس‌جمهور با اشاره به برنامه‌های دولت در حوزه اصلاح قوانین افزود: با اصلاح و بازنگری در قوانین و مقررات اقتصادی تلاش می‌کنیم موانع را برطرف کنیم، چراکه تورم به معیشت مردم فشار وارد کرده است.
مصمم به رفع مشکلات فعالان اقتصادی هستیم
پزشکیان همچنین با بیان اینکه حضور فعال ایران در عرصه‌هایی مانند بریکس، شانگهای و اوراسیا موجب شکل‌گیری روابط خوب و سازنده با همسایگان شده، اظهار کرد: این روند روز به روز در حال تقویت است تا بتوانیم برای فعالیت اقتصادی و توسعه کار شما سرمایه‌گذاران، تسهیل ایجاد کنیم. خوشبختانه به‌واسطه تعاملات دیپلماتیک، یک بازار بزرگ در حال شکل‌گیری است و از شخصیت‌های سایر کشورها دعوت می‌کنیم تا شما تجار و فعالان اقتصادی بتوانید به‌صورت هدفمند در رشد و توسعه اقتصادی کشور نقش‌آفرین باشید. ما مصمم هستیم مسائل و مشکلات شما حل شود.
رئیس‌جمهوری با تاکید بر اینکه دولت خواهان ایجاد بستر مناسب برای فعالیت تجاری تولیدکنندگان است، گفت: در مجلس و دولت آمادگی کامل برای این امر وجود دارد. رئیس قوه قضاییه نیز به‌طور جدی به‌دنبال ایجاد امنیت در سیستم سرمایه‌گذاری و تحول اقتصادی کشور است؛ به همین منظور کارگروهی تخصصی برای رسیدگی به مسائل و موضوعات حقوقی تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی شکل خواهد گرفت، زیرا پشتیبانی از سرمایه‌گذاران اقتصادی در اولویت تصمیم سران قوا قرار دارد.
اولویت رهبری سازمانی بر امرونهی سازمانی
پزشکیان در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید بر اینکه با دستور نمی‌شود اقتصاد را اجرا و مدیریت کرد، افزود: در مسائل فرهنگی و اجتماعی نیز همین‌گونه است. امروز در دنیا، رهبری سازمانی بر مدیریت امر و نهی اولویت دارد و رهبری سازمانی از طریق مشارکت موجب افزایش بهره‌وری و عملکرد موثر می‌شود.
رئیس‌جمهور شفافیت، همدلی، وحدت و صداقت را از ابزارهای مهم عبور از بحران‌ها دانست و گفت: مشارکت یک اصل مهم برای برطرف‌کردن دغدغه‌ها و چالش‌هاست. دولت در برابر شواهد علمی، تجربی و کارشناسی سر خم میکند و هیچ تفکر تحمیلی و دگماتیک در دولت وجود ندارد. هرچه شواهد علمی نشان دهند، خود را ملزم به تطبیق با آن می‌دانیم.
مداخلات قیمتی عامل کاهش بهره‌وری
وزیر امور اقتصادی و دارایی نیز در همایش سالانه بازار سرمایه ایران گفت: در شرایطی که اقتصاد ایران با تورم بالا، رکود و کاهش رشد بلندمدت دست‌وپنجه نرم میکند، دولت مهار تورم و اصلاح ناترازی‌های ساختاری را در صدر سیاست‌های اقتصادی خود قرار داده است. تمرکز بر کاهش کسری بودجه، کنترل فشار نقدینگی بر بانک مرکزی و حمایت از معیشت خانوارها، محور اصلی راهبرد اقتصادی دولت در ماه‌های پیش‌رو است.
سید علی مدنی‌زاده اظهار کرد: آنچه امروز مردم و فعالان اقتصادی به‌عینه مشاهده می‌کنند، در وهله نخست تورم است؛ آن هم تورمی با ابعاد سنگین. مسئله دوم، رکودی است که امسال به‌طور محسوس شکل گرفته و مسئله سوم، کاهش رشد بلندمدت اقتصاد ایران که بیش از یک دهه از آغاز آن می‌گذرد.
وی یادآورشد: عوامل ایجادکننده این چالش‌ها را می‌توان در دو دسته خارجی و داخلی تقسیم‌بندی کرد. در سطح بین‌المللی، شرایطی به‌وجود آمده که موجب کاهش رشد اقتصادی کشور در بلندمدت، ناترازی‌های ساختاری و در نهایت تورم شده است. مقابله با این عوامل اغلب با تیم سیاست خارجی و امور بین‌الملل دولت است؛ البته با هماهنگی مستمر با تیم اقتصادی دولت.
مدنی‌زاده با بیان اینکه تمام مداخلاتی که در سال‌های گذشته در بازارها صورت گرفته، از جنس مداخلات قیمتی یا تصدی‌گرایانه بوده، اظهار کرد: این مداخلات به کاهش شدید بهره‌وری سرمایه و نیروی کار منجر شده و نتیجه آن چیزی جز تورم و افزایش مستمر نرخ ارز نبوده است. حاصل نهایی این روند، ترکیب نامطلوبی از تورم بالا و کاهش رشد بلندمدت در اقتصاد ایران است.
وزیر امور اقتصادی و دارایی با اشاره به اینکه اکنون ناترازی در حوزه‌های گوناگون روند رشد اقتصاد را مختل کرده، گفت: یکی از حوزه‌های کلیدی درگیر ناترازی، حوزه انرژی است. در حال حاضر، ناترازی انرژی به‌ویژه در بخش برق و گاز به‌طور جدی موجب کاهش رشد اقتصادی شده است.
عمیق شدن ناترازی‌ها با انرژی ارزان
وی تاکید کرد: مجموعه سیاست‌های قیمت‌گذاری انرژی در سال‌های گذشته باعث شده بازدهی سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها افت کند. در نتیجه، سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاری مجدد در بخش انرژی نداشته‌اند. پیامد آن، کاهش تولید انرژی و افزایش مصرف است؛ زیرا قیمت انرژی به‌صورت اسمی ثابت مانده و متناسب با تورم، تعدیل نشده است. در نتیجه، انرژی هر روز ارزان‌تر شده و مصرف در بخش‌های خانگی و تولیدی افزایش یافته و این ناترازی عمیق‌تر شده است.
مدنی‌زاده ادامه داد: همه این عوامل دست‌به‌دست هم داده‌اند تا علاوه بر کاهش رشد اقتصادی در بلندمدت، تورم و رکود خاصی نیز در سال جاری شکل بگیرد.
وزیر امور اقتصادی و دارایی خاطرنشان کرد: امسال اقتصاد ایران با شوک‌های دیگری نیز روبه‌رو بوده است؛ از جمله فضای جنگی و سپس وضعیت مبهم «نه جنگ و نه صلح» که از نیمه دوم سال گذشته آغاز شد. این وضعیت نااطمینانی، بسیاری از واحدهای تولیدی را با مشکل مواجه کرد، سرمایه‌گذاری را کاهش داد و رکود را تشدید کرد.
تورم ابعاد کم‌سابقه‌ای پیدا کرده
مدنی‌زاده اذعان کرد: در شرایطی که توصیف آن رفت، دولت مجموعه‌ای از برنامه‌ها را در حوزه‌های مختلف طراحی کرده است. محور اصلی همه این برنامه‌ها با هماهنگی ستاد اقتصادی دولت تعیین می‌شود. راهبردهای کلیدی دولت برای مقابله با وضعیت موجود در گام نخست بر مهار تورم متمرکز است؛ تورمی که ابعاد کم‌سابقه‌ای پیدا کرده است.
مدنی‌زاده افزود: اولویت فعلی دولت، کنترل تورم و حمایت از معیشت خانوارهاست. استراتژی میان‌مدت نیز مقابله با ناترازی بودجه است. رئیس‌جمهور تاکید ویژه‌ای بر این موضوع دارند و جلسات متعددی، چه در فضای عمومی و چه در سطح دولت و مجلس، برای پیگیری آن برگزار شده است. هدف دولت این است که ناترازی بودجه را کاهش دهد، کسری را کنترل کند و از فشار بر بانک مرکزی بکاهد؛ زیرا همین فشار نقدینگی و کسری بودجه یکی از عوامل اصلی ایجاد تورم به‌شمار می‌رود.
تلاش برای افزایش اندازه بورس به ۴۰۰ میلیارد دلار
پیش از سخنرانی رئیس‌جمهور و وزیر اقتصاد، رئیس کل سازمان بورس در سخنانی به تشریح وضعیت فعلی بورس و عملکرد یکساله این نهاد و ضرورت‌های توسعه آن پرداخت.
حجت‌الله صیدی، رئیس کل بورس در آغاز این همایش با بیان اینکه در حال حاضر رشد اقتصادی مهم‌ترین مسئله اقتصاد کشور است، اظهار کرد: برای تحقق رشد اقتصادی، گرچه نوآوری و حکمرانی خوب از الزامات به‌شمار می‌روند، اما سرمایه‌گذاری و تشکیل سرمایه مهم‌ترین ضرورت است که در این زمینه بازار سرمایه نقش اساسی و مهم دارد.
وی با بیان اینکه اکنون ۱۲۰۰ نهاد مالی فعال اعم از شرکت‌های سرمایه‌گذاری، هلدینگ‌ها، کارگزاری‌ها، سبدگردان‌ها و... در بازار سرمایه فعال هستند، گفت: ۵۰ میلیون کدبورسی ثبت‌شده داریم که از این رقم ۲ میلیون کد به‌طور منظم در بازار فعال هستند.
صیدی در ارائه گزارشی از عملکرد سازمان بورس در حدود ۱۵ ماه اخیر بیان کرد: بازدهی بورس در ۱۵ ماه اخیر ۵۰ درصد افزایش پیدا کرده که باوجود این رشد شرایط هنوز راضی‌کننده نیست و باید تلاش‌های بیشتری در راستای بهبود وضعیت بازار سرمایه صورت گیرد.
رئیس کل سازمان بورس با اشاره به رشد ۲۰ درصدی بورس بعد از جنگ ۱۲روزه تاکنون تاکید کرد: ما در تلاش هستیم تا در ۴ ماه باقیمانده از سال اندازه بورس را به ۴۰۰ میلیارد دلار برسانیم و برای تحقق این هدف برنامه‌هایی چون افزایش عرضه اولیه و تامین مالی بلندمدت را به‌طور جدی پیگیری می‌کنیم.
صیدی در ادامه با تشریح وضعیت تامین مالی شرکت‌ها گفت: حدود ۲۰ سال پیش شرکت‌ها ۱۰۰ درصد نیاز نقدینگی‌شان را از بانک‌ها تامین و ۵۰ درصد آن را صرف سرمایه در گردش و ۵۰ درصد را صرف توسعه پروژه‌ها می‌کردند، اما اکنون وضعیت به‌گونه‌ای شده که شرکت‌ها بیش از منابعی که از بانک‌ها دریافت می‌کنند، برای سرمایه در گردش نیاز دارند؛ بنابراین برای توسعه پروژه‌ها، تنها مسیر ممکن ورود به بازار سرمایه است و ما در حال فراهم‌کردن این امکان از طریق انتشار اوراق هستیم.
صیدی از برنامه سازمان بورس برای احیای ابزارهای مهم تامین مالی خبر داد و گفت: امیدواریم مانند سال‌های قبل، اوراق سلف نفتی را دوباره فعال کنیم. این ابزار حتی در دوران رونق و رفع محدودیت‌های بین‌المللی نیز نقش مهمی ایفا میکند. همچنین اوراق سلف ارزی با پیگیری مستقیم آقای دکتر مدنی‌زاده به مراحل نهایی رسیده است.
«رویش»؛ تبدیل سرمایه‌های راکد به سرمایه مولد
وی در ادامه افزود: یکی از برنامه‌های راهبردی وزیر محترم اقتصاد که اجرای آن برعهده سازمان بورس است، طرح رویش است؛ طرحی برای جمع‌آوری سرمایه‌های خرد و غیرمولد و هدایت آنها به بخش تولید. باتوجه به استقبال فعالان بازار از ابزارهای پیشین، امیدواریم این طرح نیز با استقبال مواجه شود.
وی در پایان در تشریح ضرورت‌های بازار سرمایه اظهار کرد: برای نقش‌آفرینی بیشتر بازار سرمایه در تامین مالی بنگاه‌ها، باید سیاست‌هایی چون حذف قیمت‌گذاری دستوری در دستور کار قرار گیرد و در کنار آن اقدامات اساسی برای کاهش و رفع ناترازی انرژی انجام شود.
