روزها که بلند می‌شود، زمان و شدت تابش خورشید هم بیشتر می‌شود و کار به‌جایی می‌رسد که همه، راهی پشت‌بام می‌شوند تا با سرویس کولر آبی یا تمیز کردن فیلتر کولر گازی، خنکی را برای خانه خود به‌ارمغان بیاورند.کشور ما، با وسعتی حدود یک میلیون و ۷۵۰ هزار کیلومتر مربع و جمعیتی بیش از ۸۵ میلیون نفر، در منطقه‌ای با آب‌وهوای نسبتا گرم و خشک قرار دارد و متوسط میزان بارندگی سالانه آن، طی نیم قرن گذشته، در حدود ۲۴۵ میلیمتر بوده است که حدود ۷۰ درصد آن هم، قبل از رسیدن به محیط‌های پذیرنده آب شیرین تبخیر می‌شود.

۲۰ میلیون کولر آبی

به‌دلیل اتخاذ سیاست‌های نادرست در بخش کشاورزی، عدم‌نوسازی شبکه لوله‌های آب شهرها و هدررفت درصد قابل‌توجهی از آب تصفیه‌شده و استفاده مقدار زیادی از این آب برای مصارف غیرضروری، موجب شده است که در دهه‌های گذشته، شاهد کمبود آب و به‌تبع آن، تنش‌های آبی فراوان و گسترده در سطح کشور باشیم.همین موضوع، سبب شده است باوجود مصرف برق کمتر کولر آبی نسبت به کولر گازی (حدود یک‌ششم)، شاهد آن باشیم تعداد ۲۰ میلیون کولر آبی موجود در کشور را، با مصرف روزانه ۴۰۰ لیتر آب در فصول گرم سال، « خوره آب » و یکی از دلایل شدت گرفتن بحران کمبود آب در کشور باشند.

مسئولان هم، هرازگاهی حرف از ضرورت بهینه‌سازی ۲۰ میلیون کولر آبی می‌زنند. سال گذشته بود که موضوع میزان مصرف و ضرورت بهینه‌سازی کولرهای آبی را، رئیس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق (ساتبا) مطرح کرد، اما در حیطه اجرا، کمتر نشانی از عمل به این حرف‌ها دیده می‌شود.در حالی که کشور، در شرایط کم‌آبی به‌سر می‌برد و حجم آب پشت سدها، چندان دلخوش‌کننده نیست.‌ای کاش سازمان‌های مربوطه، بر آن شوند که ضمن نوسازی سیستم لوله‌کشی آب شهرها، کارخانه‌های تولید کولر را موظف کنند تا از موتورهای استاندارد استفاده کرده و از سوی دیگر، وزارت نیرو ضمن حمایت از تولید سایبان‌های ارزان و باکیفیت، با هدف کاهش مصرف آب و برق، مردم را تشویق به استفاده از این سایبان‌ها کنند.

۱۰ میلیون کولر گازی

وابسته شدن انسان به سیستم‌های سرمایش و گرمایش، کار را به‌جایی رسانده است که دیگر، کسی خانه و خودرو و مغازه بدون کولر را نمی‌تواند تصور و تحمل کند. امروزه، حفظ دمای مناسب برای هوای محیط را یکی از ضروریات سلامت جسمی و روحی و بازده کاری افراد می‌دانند. گفته می‌شود گرما، نه‌تنها باعث کلافه شدن و حال روحی نابسامان افراد می‌شود، حتی می‌تواند بیماری‌های پوستی و تنفسی را نیز افزایش دهد. به‌همین‌دلیل، استفاده از کولر گازی ـ به‌ویژه در شهرهای شمالی و جنوبی کشور ـ به‌شدت رایج شده است؛ به‌ویژه آنکه در این سال‌ها، کولرهای گازی فراتر از سرمایش محیط، وظیفه مطبوع ساختن تهویه محیط را نیز برعهده دارند. جدا از نرخ چندبرابری کولر گازی در مقایسه با کولر آبی و مصرف ۶ برابری برق آن، مزایایی مانند: آلودگی صوتی پایین، سرعت بالای سرمایش و گرمایش محیط، استفاده و نگهداری و نظافت آسان، عمر بالا، بدون احتمال زنگ‌زدگی خلاف کولر آبی، هوای پاک و... را می‌توان برای کولر گازی برشمرد.به هر روی براساس آمارهای اعلام‌شده، در ماه‌های گرم سال، چیزی در حدود ۱۰ میلیون کولر گازی وارد مدار مصرف برق می‌شود که در نتیجه، این سامانه‌های سرمایشی، چیزی حدود ۲۰ هزار مگاوات از ۷۲ هزار مگاوات مصرف برق پیک را به خود اختصاص می‌دهد. کارشناسان، رقم قابل‌توجه ۲۰ هزار مگاوات مصرف برق کولرهای گازی را، به‌صورت‌تقریبی معادل ۷۰ درصد کل مصرف برق صنایع کشور می‌دانند.

از سوی دیگر، ۲۰ میلیون کولر آبی فعال در سطح کشور هم، ۱۰ هزار مگاوات برق مصرف می‌کند و در نتیجه، درصد قابل‌توجهی از ۷۲ هزار مگاوات برق مصرفی کشور، توسط ۳۰ میلیون کولر آبی و گازی صرف می‌شود. ناگفته نماند یکی از دلایل استفاده از کولر گازی در مناطق عادی کشور، حذف کانال‌های کولر آبی در خانه‌های نوساز و تلاش ساختمان‌سازها برای افزایش متراژ خانه و در نتیجه کسب سود بیشتر در فروش خانه‌ها است. همین اتفاق موجب شده است میزان استفاده از کولرهای گازی در شهرهایی مانند تهران، اصفهان، مشهد و... به‌شدت افزایش یابد و در نتیجه، میزان مصرف برق خانوارها هم به‌شکل قابل‌توجهی افزایش پیدا کند.

از بادبزن تا کولر

از زمانی که بشر دریافت برای مقابله با سرما، باید لباس گرم بپوشد و برای مقابله با گرما، علاوه بر کم کردن از لباس‌هایش، از وسیله‌ای به نام « بادبزن » استفاده کند، مدتی طولانی گذشته است. ردپای بادبزن‌های دستی را، می‌توان در ژاپن و شرق دور دید که حتی، در هزاره‌های قبل از میلاد هم، از بادبزن دستی استفاده می‌کرده‌اند.پونکا یا همان « پنکه »، از کلمه « پانک » می‌آید که در زبان هندی، به معنی پر طاووس است و به‌عنوان اجداد پنکه‌ها و فن‌های امروزی به‌شمار می‌رود، اما در قرن هجدهم، با توسعه استفاده از نیروی بخار، این نیرو برای تهویه هوا مورداستفاده قرار گرفت و در سال ۱۸۳۷، نخستین خنک‌کننده پره‌ای مبتنی بر نیروی بخار ساخته شد و در این مدت، چنان با استقبال روبه‌رو شده است که دیگر هیچ خانه و خودرویی، بدون کولر لطفی ندارد! مزایا و معایب کولرهای آبی و گازی را گفتیم. این را هم بگوییم که با در نظر گرفتن مصرف بالای آب توسط کولرهای آبی و مشکل بحران آب در کشورمان، باتوجه به وجود « اینورتر» با توان ۷۰ درصد کاهش مصرف برق در کولرهای گازی، ‌ای کاش مسئولان و سیاست‌گذاران وزارت صمت و صنعت برق کشور، این درایت و آینده‌نگری را به‌خرج می‌دادند یا به‌خرج دهند تا با افزایش ظرفیت و تعداد نیروگاه‌های برق در سطح کشور، شرایطی را فراهم کنند تا هم شهروندان و هم صنایع کشور، در فصل‌های مختلف بتوانند بدون نگرانی از قطع برق، از امکانات و آسایش مشابه کشورهای دیگر بهره‌مند شوند و فعالیت صنایع هم، دچار اختلال نشود.