در بیمه شخص ثالث، خودروها به دو دسته متعارف و نامتعارف یا همان لوکس تقسیم می‌شوند. در حالی که هیچ محدودیتی برای پرداخت خسارت خودروهای متعارف وجود ندارد، بیمه خودروهای لوکس در سال ۱۴۰۲ حداکثر ۶۰۰ میلیون تومان است. خودروهای گران‌تر از ۶۰۰ میلیون تومان در دسته خودروهای نامتعارف یا همان لوکس قرار می‌گیرند و حد خاصی برای جبران خسارت مالی آنها تعیین شده است. اگر یک خودرو متعارف در یک سانحه رانندگی دچار خسارت شود، میزان خسارت بدون هیچ محدودیتی توسط مقصر پرداخت خواهد شد. محدودیت در پرداخت خسارت فقط شامل حال خودروهای لوکس است. اگر یک خودرو لوکس با حادثه رانندگی مواجه شود، حتی اگر به‌طور کلی آسیب دیده و اسقاطی شده باشد، باز هم مقصر حادثه تنها مسئول پرداخت ۶۰۰ میلیون تومان است و پرداخت هزینه بیشتر برعهده مقصر و بیمه‌گر نیست؛ یعنی اگر خودرو لوکس تصادف کند، میزان خسارتی که از سوی بیمه تأمین می‌شود براساس نرخ خودرو متعارف است. در گذشته و پیش از به تصویب رسیدن قانون بیمه شخص ثالث در سال ۱۳۹۵، اگر یک خودرو چندصد میلیون تومانی دچار خسارت می‌شد، امکان پرداخت کامل خسارت وجود داشت و حد خاصی برای پرداخت خسارت مالی وارده به خودرو زیان‌دیده تعیین نشده بود، اما از سال ۱۳۹۵ مسئولیت مالی دارندگان وسایل نقلیه در حوادث رانندگی به ۵۰ درصد دیه فرد مسلمان در ماه‌های حرام محدود شد. صمت در این گزارش از کارشناسان چندوچون بیمه خودروهای لوکس را جویا شده که در ادامه می‌خوانید.

خودروهای نامتعارف زیر سقف بیمه

علیرضا شباهنگ، کارشناس صنعت بیمه در گفت‌وگو با صمت درباره بیمه خودروهای لوکس، اظهار کرد: در روند اجرایی بیمه‌نامه‌های شخص ثالث خودروها اعم از خودروهای عادی و لوکس یا به‌عبارتی متعارف و نامتعارف، باتوجه به ضوابط، مقررات و شرایط و مفاد بیمه‌نامه‌ها ممکن است عده‌ای از کارکرد بیمه‌نامه خود راضی یا ناراضی باشند. در قانون بیمه شخص ثالث، دارندگان خودروهای لوکس و گران‌قیمت یا به تعریف بیمه نامتعارف، اغلب در این زمینه که چرا باوجود پرداخت حق‌بیمه، زمانی که خسارتی به خودرو آنها وارد می‌شود، نمی‌توانند از مزایای آن به‌طور واقعی استفاده کنند، معترض و ناراضی هستند. صاحبان این خودروها مکلفند خسارت‌هایی که به خودروهای دیگر وارد آورده‌اند را جبران کنند، اما در مقابل خسارتی که از طرف مقابل به خودرو آنها وارد می‌شود، تمام و کمال جبران نمی‌شود و باید مسیر بیمه‌ای دیگری را برای جبران خسارت‌شان پیگیری کنند.

شباهنگ افزود: البته در بیمه بدنه، بحث کمی متفاوت است. بیمه بدنه، یک پوشش بیمه‌ای اختیاری است و اغلب صاحبان خودروهای لوکس سراغ آن می‌روند و احساس نیاز بیشتری به داشتن بیمه‌نامه بدنه دارند؛ بنابراین باتوجه به بازار تقاضایی که وجود دارد، شرکت‌های بیمه در حد توان‌شان این خودروها را پوشش می‌دهند و می‌توان گفت پوشش‌های بیمه‌ای تکمیلی خوبی هم برای خودروهای گران‌قیمت پیش‌بینی شده تا اگر خسارتی برای آنها پیش آمد تا حد امکان بتوانند از مزایای بیمه‌نامه‌ای که دارند، استفاده کنند.

شباهنگ در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا با افزایش نرخ چشمگیر خودروهای لوکس به‌ویژه در چند سال اخیر، بیمه‌نامه بدنه می‌تواند پاسخگوی خسارت آنها باشد، گفت: در بحث بیمه بدنه، ماده ۱۰ قانون بیمه می‌گوید بیمه‌گذار نباید دارایی خود را کمتر از نرخ واقعی بیمه کند و همیشه این اخطار به بیمه‌گذار داده می‌شود که دارایی (مثلا خودرو) خود را به نرخ واقعی بیمه کند؛ بنابراین سقف بیمه بدنه بستگی به بیمه‌گذار دارد. به‌عنوان مثال، اگر ارزش خودرویی ۳ میلیارد تومان است، بیمه‌گذار ارزش خودرو خود را کمتر اعلام می‌کند تا حق‌بیمه کمتری پرداخت کند و در مقابل، همین فرد زمانی که با خسارتی مواجه می‌شود، عکس این را اظهار می‌کند. پیشنهاد بیمه این است که صاحب خودرو، خودرو خود را با نرخ واقعی بیمه کند تا در مقابل، بیمه هم خسارت او را به‌میزان واقعی بپردازد.

شرکت بیمه متاثر از شرایط اقتصادی

در کشورهای دیگر، عکس ایران، حق‌بیمه خودروهای لوکس و گران‌قیمت ارزان‌تر است. شباهنگ در بیان دلایل این تفاوت اظهار کرد: اقتصاد کشور در وضعیت خاصی قرار دارد و دچار مشکلاتی مانند تحریم، نوسان نرخ ارز، روند صعودی قیمت‌ها و... است که شرایط را برای فعالیت تمام بنگاه‌های اقتصادی سخت کرده است. شرکت بیمه هم به‌عنوان یک بنگاه اقتصادی در همین شرایط در حال فعالیت است؛ به‌عبارتی نمی‌توانیم یک خلأ ایجاد و شرکت بیمه را از سایر بنگاه‌ها جدا کنیم. درحال‌حاضر، جبران خسارت یک خودرو لوکس، اگر به قطعه‌ای هرچند جزئی نیاز داشته باشد تنها با واردات ممکن است. حال این سوال مطرح است که هزینه واردات در وضعیت کنونی چقدر است و شرکت بیمه باتوجه به آن چگونه خسارت را پرداخت می‌کند؟

وی گفت: مشخص است کشوری مانند امارات و ترکیه به‌راحتی به قطعات این خودروها دسترسی دارند و نمایندگی‌های این خودروها در این کشورها به‌طور جدی فعال هستند؛ بنابراین وضعیت بیمه‌نامه‌ها در کشور ما با این کشورها متفاوت خواهد بود که موضوع عجیبی نیست. بخشی از چالش‌های ما در این بخش به تحریم‌ها برمی‌گردد که بر تمام حلقه‌های زنجیره فعالیت اقتصادی در کشور تاثیرگذار بوده و نمی‌توانیم منکر این موضوع باشیم. گاهی به همین دلایل امکان دارد بین بیمه‌گذار و بیمه‌گر چالشی ایجاد شود.

این کارشناس بیمه در ادامه افزود: بیشتر این مشکلات به‌دلیل دسترسی نداشتن به قطعات به‌وجود می‌آید و اینکه ما در ایران برای قطعات این خودروها تعمیر نداریم و بیشتر تعویض قطعات داریم؛ حتی بسیاری از قطعات خودروهای داخلی به‌راحتی در دسترس متقاضی نیست، چه برسد به قطعات خودروهای وارداتی.

شباهنگ درباره تاثیر افزایش نرخ خودروها روی توان پرداخت خسارت شرکت‌های بیمه‌ای، گفت: بحث بیمه‌نامه‌های بدنه قدری با بیمه‌نامه‌های شخص ثالث متفاوت است. در بیمه‌نامه‌های شخص ثالث، شرکت‌های بیمه‌ای، نه خودشان حق‌بیمه را تعیین می‌کنند و نه خسارت، به‌ویژه میزان دیه را. حق‌بیمه را سازمان بیمه تعیین می‌کند و دیه را سازمان دیگری؛ بنابراین دست شرکت‌های بیمه‌ای بسته است. البته شرایط بیمه بدنه خودرو کمی متفاوت است؛ بنابراین اگر حق‌بیمه برای شرکت بیمه به‌صرفه نباشد، فارغ از رقابتی که در بازار وجود دارد، حق‌بیمه دیگری را به صاحب خودرو پیشنهاد می‌دهد. این کارشناس صنعت بیمه در پایان اظهار کرد: هر قدر نرخ خودروها بالا برود، هزینه‌های جبران خسارت این خودروها هم تغییر می‌کند، اما حاشیه سود در بیمه شخص ثالث کمی بیشتر است. البته اگر تهیه قطعات مشکل باشد، بخشی از ضرر و زیان این روند متوجه شرکت‌های بیمه می‌شود.

حق‌بیمه ضابطه‌مند است

کامران گردان، کارشناس صنعت بیمه درباره روند تعیین حق‌بیمه خودروهای لوکس و گران‌قیمت یا به‌عبارتی نامتعارف به صمت گفت: بیمه براساس نوع خودرو و نرخ روز آن، حق‌بیمه را تعیین و از بیمه‌گذار دریافت می‌کند. نوع ماشین، حجم سیلندر و یک‌سری ضوابط مشخص دیگر، تعیین‌کننده هزینه بیمه‌نامه‌ها هستند که برای خودروهای لوکس و وارداتی بالاتر از خودروهای داخلی است.

وی ادامه داد: اگر نرخ خودرویی ۵۰ درصد دیه یک فرد مسلمان در ماه حرام باشد، آن خودرو متعارف و اگر نرخ آن بیشتر باشد، نامتعارف خوانده می‌شود. به‌عنوان مثال، اگر میزان دیه ۸۰۰ میلیون تومان باشد، خودرویی با ارزش بیش از ۴۰۰ میلیون تومان، نامتعارف به‌شمار می‌رود. گردان افزود: شورای‌عالی بیمه در مرداد ۹۶ دستورالعملی برای کل بیمه‌ها تعیین کرده است. این شورا براساس تبصره ۳ و ۴ ماده ۸ قانون بیمه اجباری وسایل نقلیه (شخص ثالث) تصویب‌نامه‌ای داده که براساس آن برای تعیین حق‌بیمه باید میزان خسارتی که به خودروهای غیرمتعارف وارد شده، ضربدر نرخ خودرو متعارف (که در امسال ۴۰۰ میلیون است و امکان دارد سال دیگر بیشتر شود، چون میزان دیه بالاتر می‌رود) و بر نرخ خودرو نامتعارف تقسیم شود. مثلا خودرویی (نامتعارف) به ارزش ۶۰۰ میلیون تومان خسارت‌دیده، مبلغ خسارت ضربدر ۴۰۰ تقسیم بر ۶۰۰ میلیون می‌شود. نتیجه این فرمول می‌شود میزان خسارتی که به صاحب خودرو زیاندیده پرداخت می‌شود که به نظر من عادلانه نیست؛ چون آن را جبران نمی‌کند.

این کارشناس صنعت بیمه خاطرنشان کرد: به هر حال، این قانونی است که تصویب شده و در دستورالعمل آن آمده که ارزیابان خسارت، کارشناسان رسمی دادگستری و کسانی که تعیین خسارت می‌کنند، موظف به رعایت مفاد آن هستند. وقتی قانون کارشناس بیمه و ارزیاب خسارت را موظف کرده با این فرمول خسارت‌ها را تعیین کنند و شرکت بیمه آن را به زیاندیده بدهد، باید این روند را طی کنند. البته در این بخش این‌گونه بیان می‌شود که صاحبان خودروهای لوکس و گران‌قیمت تا حدی مجبورند بیمه بدنه داشته باشند تا برای جبران مابه‌التفاوت خسارت احتمالی که می‌بینند، از بیمه بدنه خودشان استفاده کنند.

بیمه پرحاشیه

گردان درباره تفاوت معیارهای تعیین حق‌بیمه خودروهای لوکس در ایران و سایر کشورها، اظهار کرد: در ایران، حق‌بیمه را صرفا براساس نرخ و در کشورهای دیگر، براساس میزان آسیب‌پذیری و خطرپذیری خودروها مشخص می‌کنند؛ بنابراین حق‌بیمه خودروهای لوکس در کشورهای دیگر، پایین‌تر است؛ درست عکس ایران.

این فعال صنعت بیمه با اشاره به تاثیر افت نرخ خودرو بر بیمه‌نامه، گفت: موضوع دیگر در بحث بیمه خودروهای لوکس، افت نرخ این خودروهاست که خود مسئله‌ای مهم و تا حدودی دردسرساز برای بیمه است؛ یعنی اگر خودرویی بر اثر تصادف، علاوه بر خسارت، سبب افت نرخ خودرو مقابل شده باشد، هم باید هزینه خسارت را پرداخت کند و هم هزینه افت نرخ خودرو را.

وی افزود: محدودیت پرداخت خسارت مقرر در تبصره‌ای که گفته شد، شامل افت هم می‌شود؛ یعنی اگر خودرو نامتعارفی (لوکس و گران‌قیمت) در پی یک تصادف، ۲۰۰ میلیون تومان افت نرخ داشته و دچار خسارت هم شده باشد، بیمه باید خسارت افت خودرو را براساس نرخ خودرو متعارف همان ۴۰۰ میلیون تومان حساب کند.

کارشناس حوزه بیمه در پاسخ به این سوال که آیا سقف بیمه می‌تواند پاسخگوی خسارت بیمه خودروهای لوکس باشد، اظهار کرد: درحال‌حاضر، حداقل سقف پرداخت خسارتی که تعیین می‌کنیم، ۱۶ میلیون تومان برای یک خودرو عادی است، اما بیمه‌گذار می‌تواند سقف بیمه‌نامه خودرو خود را تا ۲۰۰ میلیون تومان افزایش دهد تا برای جبران خسارت کمتر دچار مشکل شود.

گردان اظهار کرد: معمولا صاحبان خودروهای مدل پایین و متعارف تمایلی به خرید بیمه‌نامه تا سقف بسیار بالا و بیشتر از ۵۰ میلیون تومان ندارند و اگر در یک تصادف به یک خودرو لوکس، مثلا ۳۰۰ میلیون تومان خسارت وارد کنند، بیمه شخص ثالث طبق تعهد، فقط ۵۰ میلیون تومان از این خسارت را پرداخت می‌کند.

این کارشناس صنعت بیمه در پایان خاطرنشان کرد: مشکل دیگر در بیمه خودروهای لوکس به‌ویژه در شرایط بی‌ثباتی اقتصادی کنونی، افزایش نرخ قابل‌توجه این خودروهاست. شرکت بیمه در این بخش یک آیتم قرار داده و نوسان قیمت‌ها را خریداری می‌کند تا بتواند تامین خسارت کند. البته این موضوع در بخش بیمه بدنه است و برای بیمه شخص ثالث چنین رویکردی نداریم و همان سقف تعیین‌شده، ملاک پرداخت خسارت قرار می‌گیرد.

سخن پایانی

بنا بر این گزارش و براساس قانون بیمه، محاسبه خسارت در خودروهای نامتعارف با خودروهای متعارف کاملا متفاوت است. باتوجه به شاخص‌ها و تعاریف پوشش‌های بیمه‌ای، اگر با خودرو تیبا به یک خودرو بنز بزنید و باعث شوید چراغ عقب آن بشکند، لازم نیست هزینه چراغ بنز را پرداخت کنید. در این شرایط، اگر مثلا هم‌اکنون نرخ دناپلاس در بازار حدود ۷۰۰ میلیون تومان است، می‌تواند شاخص و مبنای مناسبی برای گران‌ترین خودرو متعارف در سال ۱۴۰۲ باشد؛ پس با فرض اینکه ارزش چراغ عقب دناپلاس ۴ میلیون تومان باشد، مقدار خسارت قابل پرداخت به مالک بنز فقط ۴ میلیون تومان خواهد بود و بقیه خسارت از مالک پراید قابل‌مطالبه و وصول نخواهد بود و در صورتی که خودرو بنز بیمه بدنه داشته باشد، مالک آن می‌تواند مابه‌التفاوت خسارت را از شرکت بیمه‌گذار بدنه خودرو مطالبه کند. البته طبق تبصره یک ماده ۲ دستورالعمل جدید، در مواردی که انواع قطعات گران‌ترین خودروهای متعارف اختلاف نرخ داشته باشد، گران‌ترین آنها ملاک عمل خواهد بود؛ به‌عبارت دیگر، چنانچه ارزش چراغ عقب دناپلاس در بازار بین ۲ تا ۴ میلیون تومان متغیر باشد، باید گران‌ترین چراغ یا همان ۴ میلیون تومان ملاک محاسبه قرار گیرد.