پس از سال‌ها مذاکره برای امضای موافقت‌نامه تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، با تلاش دولت سیزدهم این توافق در ماه‌های پایانی ۱۴۰۰ به امضا رسید و سرآغازی برای توسعه روابط با پنج کشور عضو شده و دستیابی ایران به بازار ۳۰۰ میلیارد دلاری و تجارت با کشورهای ثالث را فراهم می‌کند. در تازه‌ترین اخبار رئیس کل گمرک ایران در دیدار با مسئول گمرکی اتحادیه اقتصادی اوراسیا گفت: تجارت با کشورهای اوراسیا را باید به ۱۰ میلیارد دلار برسانیم. صمت در این گزارش به ابعاد مختلف تجارت ایران با اوراسیا پرداخته است.

دروازه‌ای بزرگ به اروپا

توافق برای تجارت آزاد نه‌تنها بازاری ۱۸۵ میلیون نفری را در اختیار ایران می‌گذارد، بلکه می‌تواند دروازه‌ای بزرگ به کشورهای اروپایی را به روی ایران بگشاید تا با استفاده از تسهیلات اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا، صادراتی فراگیر را در جهان از این مسیر به‌دست آورد.آبان سال ۹۸، موافقت‌نامه تجارت ترجیحی با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا برای مبادله بیش از ۸۰۰ کالا به اجرا در آمد و از آن زمان تا دی ۱۴۰۱ مذاکرات برای تبدیل این توافق به مبادله آزاد کالاها میان این ۵ کشور ادامه داشت.روسیه، قزاقستان، بلاروس، ارمنستان و قرقیزستان پنج کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا بازاری بیش از ۳۰۰ میلیارد دلاری دارند که می‌تواند تاثیر چشمگیری بر آمار تجاری ایران بگذارد و با توجه به روابط مناسبی که ایران با همسایگان خود برقرار کرده است، دستاوردهای چشمگیری را می‌تواند به همراه داشته باشد.

امضای موافقتنامه تجارت آزاد با اوراسیا

بر همین اساس کامبیز میرکریمی، نایب رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه در گفت‌وگو با ایرنا با بیان اینکه مهم‌ترین اقدام دولت سیزدهم در یک سال گذشته امضای موافقت‌نامه تجارت آزاد با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا بود، اظهارکرد: بر اساس این توافق کالاهایی که پیش از مشمول تجارت ترجیحی بودند با نرخ تعرفه صفر مبادله می‌شوند.

وی افزود: از نیمه دوم امسال و با تایید کشورها، تعرفه ۹۷ درصد کالاهای مورد مبادله ایران با پنج کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا به صفر می‌رسد که موجب چند برابر شدن آمار واردات و صادرات خواهد شد.

میرکریمی با تاکید بر اینکه این اقدام دولت سیزدهم بسیار مهم و ارزشمند بوده است، خاطرنشان کرد: پیش از این در توافق ترجیحی برخی کالاهای مورد مبادله با تعرفه تخفیفی یا اندک انتقال می‌یافت، اما اکنون می‌تواند با نرخ ارزان‌تری در اختیار مشتری قرار بگیرد و از سوی دیگر با نرخ واقعی به ایران برسد.

استراتژی دولت همکاری بلند مدت با اوراسیا است

رئیس کل گمرک ایران در دیدار با مسئول گمرکی اتحادیه اقتصادی اوراسیا گفت: تجارت با کشورهای اوراسیا را باید به ۱۰ میلیارد دلار برسانیم.به گزارش مهر، محمد رضوانی فر رئیس گمرک جمهوری اسلامی در دردیدار با ایلدار علیشروف وزیر مسئول گمرکی اتحادیه اقتصادی اوراسیا گفت: اگر چه موافقت‌نامه‌های ایران و اوراسیا ۳ ساله است اما استراتژی دولت همکاری بلند مدت با اوراسیا است، در سال گذشته شمسی حجم مبادلات تجاری با اوراسیا ۳ و ۳ دهم میلیارد دلار بوده است که از این میان ۱.۷ میلیارد درهم واردات و بقیه صادرات بوده است. رضوانی فر افزود: باید این میزان را به ۱۰ میلیارد دلار رساند که کاملاً امکان‌پذیر است، یک میلیون تن از مبدا اوراسیا با ایران واردات شده و ۷۰۰ میلیون تن از مبدا ایران صادر شده است. رئیس گمرک افزود: نکته بعدی ترکیب واردات و صادرات است، اگرچه تعاملات ما مبادلات محدود به چند قلم است، نکته ظریف این است مبادلات ما با تعامل خوبی همراه است، کالاهای کشاورزی، صنعتی، ساختمانی و پتروشیمی است که این نشان می‌دهد تحقق ۱۰ میلیارد دلار نشدنی نیست. رضوانی فر افزود: نکته بعدی این است که با پنج کشور اوراسیا مجموعه توافقنامه‌ها را از قبل داشتیم و برخی از آنها قدمت ۴۰ تا ۵۰ ساله دارد و وظیفه ما آن است که این توافقنامه را بیشتر کنیم. پیشنهاد این است که یک کارگروه مشترکی را امروز تعیین کنیم تا برنامه اقدام برای افزایش سرعت مبادلات تجاری به روزرسانی شود، سر فصل‌های پیشنهادی ما به شرح ذیل است: تبادل الکترونیک، تبادل الکترونیک اسناد گمرکی، اطلاعات ارزش و تعرفه به صورت ۲ دوطرف مبادله شود و از آنجایی که ایران پایگاه آموزشی منطقه‌ای گمرک است علاقه مندیم آموزش‌های گمرک را اجرایی کنیم، افزایش تبادل ترانزیت و‌ای تی، افزایش خدمات به افراد فعال در حوزه گمرک و افزایش تسهیلات به فعالان ۲ طرف در این حوزه از دیگر پیشنهاداتی است می‌شود عملیاتی کرد. رضوانی فر افزود: هر گونه مبادله اطلاعات باید دو طرفه باشد، این اصل اول را اگر قبول داشته باشند درباره شرح اطلاعات مشکلی نداریم، این اطلاعات ۲ بعد فنی و محتوایی دارد، در موضوع محتوایی هر اطلاعاتی را که بخواهند به شرط اینکه اطلاعات متقابل را به ما بدهند. رضوانی فر گفت: در مبادلات هر چیز مبادله شده دو طرفه بوده و بر اساس ارزش‌گذاری سازمان تجارت جهانی باشد. باید درباره این دو موضوع یک راهکار عملیاتی داده شود و ۱۰ قلم کالاهای وارداتی و صادراتی که ۹۰ درصد تبادل تجاری است به صورت ریز بحث شده تا مشخص شود اختلاف ریز برای چه کالاهایی است. رضوانی فر با اشاره به اینکه شاید برخی از تجار اطلاعات را بالاتر نشان دهند تا ارز بیشتری بگیرند تصریح کرد: بنابراین ما باید بر اساس مبادله دوجانبه و بر اساس استانداردهای سازمان جهانی تجارت عوارض را تعیین کنیم، مهم این است که بر چه اساس عوارض بگیریم، بر اساس ارزش یا تناژ و لیتر که این موضوع باید شفاف شود.

رضوانی فر با تاکید بر اصل بودن ارزش در کالا گفت: ارزش‌گذاری باید مبنا باشد. در این فرآیند باید ۵۰۲ قلم کالاهای تجاری بررسی و مشخص شود در کدام کالاها استاندارد ارزش‌گذاری رعایت نشده است تا با این کار رضایت تجار را جلب کنیم، از طرف ایران یکی از مدیران در مسکو مستقر شده تا جزییات این ۵۰۲ کالا بررسی شود. رضوانی فر در پایان گفت: با مشورت با وزارت خارجه نوع امضا و سطح امضا توافقنامه را مشخص خواهیم کرد در این جا به نمایندگی از وزیر اقتصاد و رئیس‌جمهوری می‌گویم اراده ایران در سطح بالایی بوده و در هشت ماه گذشته میزبان مقامات بلندپایه ارمنستان، قرقیزستان، قزاقستان، روسیه و بلاروس بودیم. در ایران حتی اگر چیزی را هم امضا نکرده باشیم خود را موظف به اجرای آن می‌دانیم.

تعاملات ایران و اوراسیا باید دو برابر شود

ایلدار علیشروف در این دیدار گفت: ایران شریک قدیمی اتحادیه اوراسیا است و این دست از دیدارها موفقیت‌ها و تعاملات را بیشتر می‌کند. وی با اشاره به وجود موافقت‌نامه موقت ۳ ساله بین کشورها گفت: باید این تفاهمنامه نامحدود شود، نتیجه این تفاهمنامه‌های جدیدی ۲ برابر شدن تعاملات تجاری است، در طی این دیدار باید مشکلات را متذکر شد.

وی اضافه کرد: اگر ما این تفاهمنامه را به امضا برسانیم شرایط را برای اجرای تعهدات ۵ کشور مشخص می‌شود و در این شرایط موضوع مهم ارزش‌گذاری کالا است که باید طبق قوانین سازمان تجارت جهانی اعمال شود. علیشروف تاکید کرد: اگر توافقنامه جدید امضا شود گمرک‌های کشورهای اوراسیا مجبور هستند آن را اجرایی کنند.

تقویت مبادلات بازرگانی با کشورهای ثالث

تجارت از مولفه‌هایی است که رشد و توسعه اقتصادی کشورها را تعریف می‌کند زیرا با واردات کالا هر کشور نیاز داخلی خود را تامین کرده و با صادرات محصولات تولیدی، در بازارهای بین‌المللی جایگاهی را برای خود به‌دست می‌آورد که به بهبود اقتصادی می‌انجامد.  بسیاری از کارشناسان در همین راستا معتقدند؛ تجارت با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا افزایش صادرات و تقویت تجارت و مبادلات با مقاصد ثالث را در پی دارد. به گفته این گروه منطقه اوراسیا می‌تواند یک هدف فوق العاده برای توسعه صادرات ایران باشد و موافقت‌نامه تجارت ترجیحی فعلی، تمرینی مناسب برای مبادلات آزاد محسوب می‌شود.از سوی دیگر فعالان تجاری معتقدند برای دستیابی به اهداف، روند واردات و صادرات ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا نیاز به تحلیل و اقدام برای رفع موانع دارد تا شرایط مناسب تجارت خارجی مهیا شود. شواهد حاکی از آن است که کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا می‌توانند نیازهای داخلی ایران را مانند خوراک دام تامین کند. از سوی دیگر ظرفیت بالایی برای صادرات صنایع غذایی به این منطقه وجود دارد که این توسعه تجاری نه تنها می‌تواند توازن در مبادلات را فراهم کند بلکه افزایش صادرات را نیز در پی داشته باشد.چنین شرایطی تجارت آزاد را رقابتی می‌کند و موجب علاقه به توسعه مبادلات را در فعالان اقتصادی داخلی و کشورهای اوراسیا می‌شود.

به گفته کارشناسان، ارتباط با کشورهای همسایه به ویژه اتحادیه اقتصادی اوراسیا همانطور که از اولویت‌های دولت سیزدهم قرار گرفته باید با شتاب بیشتری دنبال شود. بدون شک تحقق این برنامه‌ریزی‌ها با احصا مشکلات و رفع آنها ممکن خواهد شد. از سوی دیگر صادرات به کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا باعث رشد و تقویت تجاری ایران می‌شود و می‌تواند مسیر مناسبی برای مبادلات با کشورهای ثالث ایجاد کند. در نهایت اینکه بررسی تجارت با اتحادیه اقتصادی اوراسیا نشان می‌دهد موافقت‌نامه تجاری با کشورهای عضو مزایای فراوانی برای ایران دارد.

سخن پایانی

دستیابی به توافقنامه تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا از همان آغاز نیز از مهم‌ترین اهداف دولت سیزدهم بود و مذاکرات در این زمینه با سرعت انجام شد تا در کوتاه‌ترین زمان، از تجارت ترجیحی عبور کرده و بتوانیم با در نظر گرفتن بسیاری از تسهیلات و فراهم کردن زیرساخت‌ها صادرات و واردات میان کشورهای عضو را افزایش دهیم. بر اساس این گزارش، با تایید توافقنامه تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا از سوی دولت‌ها و مجلس شورای اسلامی ایران در نیمه اول سال ۱۴۰۲ این امکان فراهم می‌شود تا در ۶ ماهه دوم سال شاهد اجرای آن باشیم که می‌تواند از یک سو بازار بزرگ کشورهای عضو اتحادیه را در اختیار ایران قرار دهد، از سوی دیگر مسیر را برای دستیابی به بازار کشورهای غربی و دورتر برای ایران تسهیل کند. توسعه تجارت با توافق مبادلات آزاد هزینه صادرات و واردات را کاهش می‌دهد که می‌تواند در نرخ نهایی محصول تاثیر به سزایی بگذارد و همین موضوع سبب می‌شود، محصولات با نرخ مناسب‌تری در بازارهای جهانی در اختیار مشتری قرار بگیرد و همین روند می‌تواند به‌عنوان یک مزیت رقابتی در دستیابی به بازارهای بیشتر به ایران کمک کند. توافقنامه تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا راهی برای ایران باز می‌شود که می‌تواند اقتصاد را شکوفا و تجارت را توسعه دهد اما باید منتظر ماند تا در نیمه دوم سال ۱۴۰۲ به مرحله اجرایی برسد.