جولان کودهای جعلی و زیرزمینی در بازار

باوجود مشکلات و چالش‌هایی که در حوزه کشاورزی وجود دارد، به‌گفته فعالان این بخش کودهای غیراستانداردی که توسط تولیدکننده‌های فاقد مجوز تولید و در بسته‌بندی‌های معتبر و همراه با لوگو و آنالیز در بازار توزیع می‌شود، یکی از اصلی‌ترین مشکلات آنها است، چراکه از یک‌سو ضمن تخریب بافت خاک افزایش تولید را مختل می‌سازد و از سوی دیگر، اعتماد کشاورزان را نسبت به کلیه تولیدات این بخش از بین می‌برد. به‌همین‌دلیل است که هنوز هم کشاورزان تمایل بیشتری به استفاده از کودهای کشاورزی وارداتی دارند.

عدم‌نظارت صحیح بر بازار کودهای کشاورزی

معصومه موسوی یکی از فعالان بخش تولید انواع کودها از جمله کودهای آلی، شیمیایی و بیولوژیک که در رده‌های مختلفی مثل گرانوله جامد مایع و پودری،کود تولید می‌کنند، نسبت به عدم‌نظارت دستگاه‌های نظارتی بر تولیدات این بخش معترض است. موسوی به بازار گفت: در زمینه کود و سموم کشاورزی، مهم‌ترین مسئله آن هم، عدم‌نظارت صحیح توسط افراد بادانش است؛ یعنی افرادی که دانش فنی و به‌روز این حوزه را داشته باشند و نظارت را واقعی انجام دهند.

وی افزود: چه در حوزه کود و چه در حوزه سموم کشاورزی، محصولاتی را در بازار می‌بینیم که اگر بخواهیم آن چیزی را که روی بسته‌بندی ادعا کرده‌اند، در نظر بگیریم و برای آزمایش به آزمایشگاه ببریم و کار روی آن انجام بدهیم، می‌بینیم که کاملا متفاوت از یکدیگر است یا دوزهای مصرفی بسیار بالایی می‌دهند. برای مثال کودی را با آنالیز بسیار پایین تولید می‌کنند و به کشاورز می‌گویند این کود را با این مقدار بیشتر دائما به زمین بدهید. در حال‌ حاضر شرکت‌های بی‌شماری حتی به‌صورت زیرزمینی تولید کود را انجام می‌دهند و هیچ نظارتی روی آن در بازار نیست و این عدم‌نظارت موجب بی‌اعتباری محصولات واقعی شده است.

موسوی با بیان اینکه کود بی‌کیفیت در خاک رسوب می‌کند و خاک را از بین می‌برد، گفت: در واقع اگر به‌جای محصولات کلاته از محصولات سولفاته استفاده کنند، انحلال‌پذیری را ندارد و در خاک باقی می‌ماند و در سال‌های بعد کشاورز باید هزینه‌ای اضافه را صرف اصلاح خاک کند.

 عدم‌نظارت در بازار مخل کسب‌وکار جایگاه مجموعه‌ها و شرکت‌هایی را که باوجود تمام دغدغه‌های گمرکی، نوسانات ارزی، محدودیت خرید کالا از خارج از کشور محصول تولید می‌کنند، در بازار دچار مشکل می‌کند.

وی افزود: به‌عبارت‌دیگر، شرکت‌هایی که قانونی فعالیت دارند، وقتی با چنین مشکلاتی محصول باکیفیتی را به بازار ارائه می‌کنند، اما در کنار آنها شرکت‌های بی‌شماری حتی به‌صورت زیرزمینی تولید کود را انجام می‌دهند و هیچ نظارتی روی آن وجود ندارد. از آنجایی که روی دانش کشاورز خیلی کار نشده و اغلب سنتی کار می‌کند، به‌سمت این تولیدات ارزان‌تر می‌رود، به این معنا که کشاورز وقتی می‌بیند نقدینگی کم دارد و کودی ارزان‌تر را که در دسترس قرار دارد، خریداری می‌کند و زمین خود را ناآگاهانه با استفاده از کودهای غیراستاندارد بی‌کیفیت از بین می‌برد.

سختگیری‌های دستگاه‌های مربوطه در اعطای مجوزهای آنالیزی

محمد صحرایی، دیگر فعال بخش تولید کودهای میکرو و ماکرو در این زمینه به خبرنگار بازار گفت: از مهم‌ترین چالش‌های ما در فرآیند کار این است که معمولا برای گرفتن مجوزها، تهیه مواد اولیه، گمرکی‌های مواد اولیه وارداتی که بسیار برای تولید لازم است، درگیر هستیم.  مسئله اصلی اینجا است که در بخش مجوزها به‌طورخاص مجوزهای آنالیزها به‌شدت سخت می‌گیرند، در صورتی که برخی همکاران بسیار راحت مجوزها را می‌گیرند.

عدم‌شفافیت در محصولات وارداتی توسط نهادهای دولتی

محسن نقاشی، دبیر فدراسیون تشکل‌های صنایع غذایی کشور در گفت‌وگو باصمت درباره قاچاق مواد غذایی گفت: باتوجه به مشکلات موجود در حوزه کشاورزی و چالش‌های تولید و از طرف دیگر قیمت‌هایی که اغلب به‌صورت دستوری اعمال می‌شود، برخی از افراد به‌دلیل عدم‌پرداخت عوارض گمرکی و مالیاتی کالای موردنیاز خود را از طریق مبادی قاچاق، وارد کشور می‌کنند.

وی همچنین بااشاره به قاچاق برخی محصولات غذایی گفت: جدا از اینکه محصولات قاچاقی که وارد کشور می‌شوند، عوارض گمرکی و مالیاتی پرداخت نمی‌کنند، به‌نوعی تولید را نیز با چالش مواجه کرده‌اند.

دبیر فدراسیون تشکل‌های صنایع‌غذایی کشور بااشاره به عدم‌اطمینان از سلامت این محصولات گفت: بسیاری از این مواد غذایی مانند کمپوت‌ها و کنسروها باوجود اینکه بدنه سالمی دارند، اما از درون فاسد یا خراب بوده و تاریخ انقضای مشخصی نیز ندارند. برخی از افراد سودجو این محصولات را با نرخ ارزان و حتی رایگان از کشورهای دیگر خریداری و وارد کشور می‌کنند و مردم و سلامت جامعه را به‌خطر می‌اندازند.

نقاشی تاکید کرد: مسئله این است که این محصولات تحت‌نظارت سازمان غذا و دارو و استاندارد نیستند و باوجود اعلام این سازمان‌ها مبنی بر  سالم نبودن آنها همچنان به‌فروش می‌رسند. با اینکه بارها به سازمان غذا و دارو هشدار داده‌ایم، اما در این زمینه سختگیری خاصی وجود ندارد. این در حالی است که محصولاتی که از مبادی قانونی وارد کشور می‌شوند، باید از هفت‌خوان رستم عبور کنند.

وی همچنین با تاکید بر لزوم نظارت‌ها و بازرسی‌های لازم بر محصولات غذایی وارداتی توسط وزارت جهاد کشاورزی نیز گفت: هیچ نظارت جدی‌ بر محصولاتی که توسط وزارت جهاد کشاورزی وارد می‌شود، وجود ندارد، هرازگاهی مشاهده می‌شود که برخی محصولات غذایی مانند برنج که توسط وزارت جهاد کشاورزی وارد کشور شده‌، مسموم بوده‌اند یا تقلبی هستند، این در حالی است که هیچ شفافیتی در این زمینه انجام نمی‌گیرد. چرا زمانی که در برخی محصولات وارداتی شبهه ایجاد می‌شود، وزارت جهاد کشاورزی به‌صورت شفاف هیچ اطلاعیه‌ای صادر نمی‌کند تا اذهان عمومی از نگرانی و سردرگمی رهایی یابند. در  حالی که با کوچک‌ترین مشکل در واردات محصولاتی که توسط بخش خصوصی یا تولیدکنندگان داخلی انجام می‌گیرد، اطلاع‌رسانی‌های وسیع توسط رسانه‌ها و صداوسیما اتفاق می‌افتد.

نقاشی، دبیر فدراسیون تشکل‌های صنایع غذایی کشور بااشاره به حواشی واردات برنج در ماه‌های اخیر گفت: عدم‌اطلاع‌رسانی شفاف توسط نهادهای دولتی موجب سوءاستفاده برخی از این اوضاع و در نتیجه گران شدن برنج در بازار شده است. بنابراین نیاز است تا سازمان غذا و دارو مردم را از سردرگمی نجات داده و به‌صورت شفاف، نتیجه بررسی‌های خود را اعلام کند.

نبود شرایط بازرگانی، دلیل قاچاق دام زنده

منصور پوریان، رئیس شورای تامین‌کنندگان دام کشور در گفت‌وگو با روزنامهصمت در این زمینه گفت: به‌دلیل اینکه هزینه تولید و پرورش دام در کشور به‌علت افزایش نرخ ارز و تورم موجود بالا است، احتمال قاچاق گوشت وجود ندارد، اما خارج شدن غیرقانونی دام زنده از کشور ممکن است.

وی درباره آمارهای این قاچاق نیز گفت: به‌دلیل اینکه قاچاق ساختار مشخصی ندارد، بنابراین نمی‌توان آمار و اطلاعات درستی در این زمینه به‌دست آورد.

رئیس شورای تامین‌کنندگان دام کشور با تاکید بر اینکه اگر شرایط بازرگانی برای کالایی وجود نداشته باشد، احتمال قاچاق غیرقانونی آن افزایش خواهد یافت، ادامه داد: به‌دلیل بالا بودن هزینه‌های تولید و در نتیجه فشارهای تولید بر دامدار و از طرف دیگر نبود شرایط بازرگانی مناسب در داخل کشور برای صادرات احتمال قاچاق افزایش یافته است.

پوریان همچنین درباره تاثیر این اتفاق بر بازار گوشت و دام کشور، گفت: به‌دلیل اینکه وضعیت گوشت و دام کشور اکنون در شرایط مناسبی قرار دارد و در بخش تولید و عرضه شرایط خوبی را سپری می‌کنیم، این میزان قاچاق نتوانسته است مشکلی ایجاد کند و حتی با مازاد گوشت در بازار داخل نیز مواجهیم.

به‌گفته رئیس شورای تامین‌کنندگان دام کشور، همواره با بالارفت نرخ ارز امکان قاچاق تشدید می‌یابد، به‌دلیل افزایش نرخ ارز و احتمال فروش محصول در بازار خارجی، احتمال قاچاق و برون‌رفت محصول وجود دارد، بنابراین احتمال قاچاق دام زنده نیز وجود دارد تا بیرون از کشور با ارز به‌فروش رسانده شود.

انواع قاچاق در محصولات کشاورزی

قاچاق صادراتی در بخش کشاورزی شامل خاویار، ماهی تازه، میگو، لابستر، زعفران، نهاده‌های کشاورزی (کود، ماشین‌آلات و ترآکتور)، آرد گندم، دام زنده سبک و سنگین، پرندگان زینتی، داروهای دامی، گیاهان مرتعی، پوست و روده و فرآورده‌های لبنی است.

قاچاق وارداتی در بخش کشاورزی نیز شامل انواع دام‌های سبک و سنگین، دارو واکسن دامی، فرآورده‌های شیرخشک، کالباس، سوسیس، ابریشم، پیله ابریشم، چای، برنج، میوه گرمسیری (موز و آناناس)، انواع سموم دفع آفات نباتی، بذرهای اصلاح‌شده خارجی، برخی از کاتالیزورهای صنایع غذایی، نخود، عدس، شکر، گوشت مرغ فرانسوی، ران بوقلمون امریکایی و هورمون‌های گیاهی است.

سخن پایانی

گرچه به‌دلیل عدم‌دسترسی به اطلاعات و آمارهای درست از میزان قاچاق محصولات غذایی و کشاورزی نمی‌توان طرح و برنامه مدونی برای کاهش این مسئله مشخص کرد. اما آنچه مسلم است در حوزه کشاورزی افزایش نرخ ارز و عدم‌حمایت از کشاورزان و تولیدکنندگان صنایع غذایی و از طرف دیگر، عدم‌توسعه بازارهای صادراتی که به‌احتمال زیاد ممنوعیت‌های صادراتی بوده توانسته است، موجب گسترش انگیزه قاچاق در این حوزه شود. بر همین اساس با در نظر گرفتن مشوق‌ها و حمایت‌های لازم از فعالان این حوزه می‌توان انگیزه فروش از مبادی غیرقانونی را کاهش داد.