محدودیت و ممنوعیت، سیب‌زمینی را گران کرد
با گشتی در بازار میوه و تره‌بار سطح شهر مشاهده می‌کنیم که این محصول بین ۲۲ تا ۶۰ هزار تومان به‌فروش می‌رسد، در حالی که این محصول در بازار میوه و تره‌بار در محدوده ۲۷هزار تومانی به‌فروش می‌رسد؛البته همه میادین میوه و تره‌بار شهرداری تهران سیب‌زمینی برای عرضه ندارند و جایگاه‌های سیب‌زمینی در برخی از میادین میوه و تره‌بار سطح شهر خالی است. در روزهای اخیر، تنظیم بازار داخلی صیفی‌جات از جمله سیب‌زمینی و پیاز به یکی از چالش‌های اخیر وزارت جهاد کشاورزی تبدیل شده است. به‌دلیل افزایش تقاضا برای صیفی‌جات ایرانی از سوی عراق و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، وزارت جهاد کشاورزی در سال‌های گذشته به‌منظور تعادل‌بخشی به بازار داخلی صادرات، برخی محصولات مورد نیاز از جمله سیب‌زمینی را ممنوع یا تعرفه ۷۰ درصدی بر آن نهاد؛ موضوعی که امسال توانست موجب ایجاد التهاباتی در بازار این محصول شود. در ادامه به تشریح دلایل این موضوع پرداخته‌ایم.
دولت به‌منظور تنظیم بازار، دست به واردات نزند
بهزاد بابایی، رئیس کمیسیون کشاورزی استانداری همدان در گفت‌وگو با صمت درباره دلایل التهاب موجود در بازار سیب‌زمینی گفت: دلیل اصلی التهاب بازار سیب‌زمینی به تعرفه ۷۰ درصدی و ممنوعیت صادرات در سال گذشته باز می‌گردد.
وی با بیان اینکه همواره با تغییر دولت‌ها، سیاست‌ها تغییر پیدا می‌کند، ادامه داد: با تغییر دولت و روی کار آمدن دولت چهاردهم و وزیر جهاد کشاورزی جدید، سیاست و رویکرد نوری قزلجه نسبت به وزیر قبلی تغییر پیدا کرده است و سعی در رعایت قوانین دارد. براساس قانون مصوب مجلس باید یک سال قبل از اعمال تعرفه یا ممنوعیت صادرات این موضوع به کشاورز اطلاع دهد، گرچه این قانون در دولت قبل رعایت نمی‌شد، اما در دولت جدید این قانون موردتوجه وزیر وقت قرار دارد تا به این طریق از تولیدات صادرات‌محور حمایت شود.
رئیس کمیسیون کشاورزی استانداری همدان، درباره کمبود سیب‌زمینی در بازار گفت: قطعی برق کشاورزی در تابستان، کم‌آبی، آفات و بیماری‌ها و حتی کیفیت بذر سیب‌زمینی نیز در این کمبود تاثیر گذاشته است. باید توجه داشت که این چالش‌ها مختص ایران نیست و بخش کشاورزی در تمام دنیا با برخی از این چالش‌ها دست و پنجه نرم می‌کند، اما کشورهای اروپایی با این چالش‌ها از بعد علمی نگاه و برخورد کرده و کمبودها را شناسایی می‌کنند و سعی در رفع آن دارند. کشورهای دیگر با به‌زراعی، به‌نژادی و معرفی ارقام جدید و مقاوم، سعی در افزایش تولید دارند، اما در کشور ما، مرکز ترویج و تحقیقات کشاورزی در این حوزه توجه لازم را ندارد و با نگاه علمی و براساس آخرین یافته‌های کشاورزی، اطلاعات را در اختیار کشاورزان قرار نمی‌دهد، بنابراین نیاز است تا بذر سیب‌زمینی مقاوم، پرتناژ و زودرس تولید و در اختیار کشاورزان قرار گیرد تا به این طریق بتوان حجم تولید را افزایش داد.
بابایی درباره نرخ سیب‌زمینی نیز گفت: باتوجه به تورم و معیاری که برای سنجش نرخ سیب زمینی وجود دارد، باید نرخ این محصول یک‌ششم نرخ گوشت باشد؛ به‌عبارت‌دیگر اگر نرخ گوشت ۶۰۰ هزار تومان باشد، نرخ ۶۰ هزار تومانی سیب‌زمینی معقول به‌نظر می‌رسد. گاه نرخ این محصول با نرخ تخم‌مرغ مقایسه می‌شود که تقریبا برابر است. خوشبختانه باتوجه به تورم و مسائل منطقه‌ای، نرخ این محصول نسبت به سایر محصولات کشاورزی از ثبات نسبی برخوردار است.
رئیس کمیسیون کشاورزی استانداری همدان، با بیان اینکه اگر امسال نیز سیب‌زمینی‌کاران متضرر شوند، قطعا به واردکننده سیب‌زمینی تبدیل خواهیم شد، ادامه داد: دولت برای تنظیم بازار سیب‌زمینی، نباید دست به واردات بزند، زیرا با واردات آن، بیماری‌های مختلف خاکی از طریق کشورهای همسایه وارد ایران خواهد شد، همچنان که در سال‌های گذشته نیز این اتفاق رخ داد، نماتد و سیست طلایی، 2 بیماری خاکی بود که از طریق کشور پاکستان وارد ایران شد و برخی از مناطق ایران را درگیر کرد.
به‌اعتقاد وی؛ راهکار تنظیم بازار، عرضه مستقیم است، بنابراین کشاورزان باید در این بازه زمانی که بازار به این محصول نیاز دارد، عرضه را بیشتر کنند. خوشبختانه این محصول به‌دلیل اهمیت استراتژیک بودن آن به‌اندازه نیاز مردم تولید شده است و هر ساله درباره صادرات این محصول بحث می‌شود، نه درباره کمبود یا حتی واردات!
بابایی ادامه داد: به‌زودی برداشت دوم سیب‌زمینی در جیرفت و به‌مرور زمان در دزفول، گرگان و بخشی از مناطق گرمسیری کرمانشاه انجام می‌شود و با آغاز برداشت سیب‌زمینی در چندین استان، نرخ این محصول روند کاهشی خواهد داشت. بنابراین از مصرف‌کنندگان تقاضا داریم تا به‌اندازه نیاز خود خریداری کنند تا سیب‌زمینی تازه وارد بازار شود.
وی در ادامه در پاسخ به اینکه آیا می‌توان عامل صادراتی را در کمبود سیب‌زمینی در بازار مقصر دانست، گفت: در حال حاضر به‌دلیل نیاز داخلی و نرخ بالای این محصول به نسبت بازارهای جهانی این محصول صادر نمی‌شود، همچنین به‌دلیل این اختلاف، نرخ تجار نیز رغبتی به خرید از ایران ندارند. از طرف دیگر، باتوجه به ممنوعیت‌ها و افزایش تعرفه‌های صادراتی در سال گذشته، کم‌کم بازارهای بین‌المللی را از دست خواهیم داد و در بلندمدت خسارت چندین میلیاردی به این حوزه وارد خواهد شد.
دولت گذشته بدون اطلاع و دلیل، صادرات این محصول را ممنوع کرد، اما رویکرد نوری قزلجه، وزیر جهاد کشاورزی نسبت به وزیر گذشته تغییر داشته و وی بیشتر بر حمایت از این حوزه و توسعه کشاورزی و صادراتی توجه دارد. این اتفاق شاید در بازار داخلی ابتدا خود را با کمبود و نوسان نشان دهد، اما در بلندمدت برنامه بسیارخوب و قابل‌تقدیر و تشکری است.
رئیس کمیسیون کشاورزی استانداری همدان در پایان سخنان خود گفت: میزان کشت این محصول به‌نسبت سال گذشته به‌دلیل افزایش تعرفه کاهش یافته و همین مسئله موجب ایجاد خسارت شدید به سیب‌زمینی‌کاران شده است، بنابراین نیاز است تا در کمیته فنی حوزه زراعت وزارت کشاورزی در یک برنامه‌ریزی 5ساله تولید انجام گیرد.
هیچ محدودیتی در عرضه سیب‌زمینی وجود ندارد
با این حال محمدرضا طلایی، رئیس هیات‌مدیره و مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران هفته گذشته گفت: سیب‌زمینی در 7 استان کشور ذخیره شده است که با توزیع این محصولات در بازار نرخ این محصول به‌تعادل خواهد رسید. به‌گفته وی؛ سازمان تعاون روستایی، سیب‌زمینی با کیفیت مناسب را با نرخ ۲۱هزار تومان درب سازمان میادین تحویل می‌دهد و سازمان میادین به نرخ ۲۷هزار تومان، سیب‌زمینی را در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌دهد. هیچ محدودیتی در عرضه سیب‌زمینی وجود ندارد و به دستور وزیر محترم جهاد کشاورزی، سازمان تعاون روستایی ایران، ذخایر بسیارخوب و با کیفیت مناسب را در ماه‌های گذشته انجام داده است. همچنین سازمان تعاون روستایی، آمادگی حمل روزانه به‌میزان ۲۰۰ تن و بدون محدودیت به کل کشور را دارد. طلایی در پایان بااشاره به اینکه میزان تولید سیب‌زمینی امسال بیش از مصرف کشور بوده، گفت: عرضه سیب‌زمینی تا به‌تناسب رسیدن نرخ آن در بازار ادامه خواهد داشت، محدودیتی در عرضه آن وجود ندارد.
واسطه‌ها، دلیل التهاب بازار سیب‌زمینی
یک کشاورز در این زمینه به صمت گفت: مشکل اصلی، وجود واسطه‌های بی‌انصاف در زنجیره تولید تا مصرف است. من روز گذشته سیب‌زمینی پاک‌شده بدون خاک را دم انبار با نرخ ۱۹۰۰۰ تومان فروختم، اما همین حالا این محصول در مغازه بالای ۴۰ هزار تومان به‌فروش می‌رسد.
وی افزود: واسطه‌های بی‌انصاف بیش از کشاورز سود می‌برند، سال گذشته هم ما سیب‌زمینی را دم انبار 5 هزار تومان می‌فروختیم اما به دست مصرف‌کننده بالای ۲۰ هزار تومان می‌رسید، پس مشکل از کشاورز نیست.
ممنوعیت جدید درباره فروش سیب زمینی
اکبر یاوری، رئیس اتحادیه صنف بارفروشان تهران در گفت‌وگو با ایسنا، بااشاره به اینکه افزایش نرخ سیب‌زمینی که این روزها در بازار مشاهده می‌شود، از سال گذشته شروع شده است، اظهار کرد: با آغاز برداشت دوم از جیرفت در اوایل اسفند، شرایط موجود به‌ثبات خواهد رسید.
رئیس اتحادیه صنف بارفروشان تهران درباره افزایش نرخ سیب‌زمینی که این روزها بسیار جریان‌ساز شده و اخبار متفاوتی درباره دلیل و رفع این مشکل منتشر می‌شود، اظهار کرد: فرآیند مشکل گرانی سیب‌زمینی که این روزها در بازار نمود ظاهری یافته، از سال گذشته آغاز شده است. طی سال گذشته، میزان تولید سیب‌زمینی، ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار تن بود که کشاورزان ما به‌دلیل کاهشی بودن نرخ سیب‌زمینی متضرر شدند. در چنین شرایطی، وزارت جهاد کشاورزی باید از این کشاورزان خرید تضمینی به‌عمل می‌آورد و مشوق‌هایی را برای آنها در نظر می‌گرفت که کشاورزان برای سال آینده نیز دلگرمی برای کاشت و برداشت این محصول داشته باشند، اما متاسفانه این کار را انجام نداد.
وی افزود: به‌دلیل اینکه کشاورزان متضرر شدند، امسال دیگر به‌سراغ کاشت سیب‌زمینی نرفتند و این مسئله در جنوب جیرفت و کرمان شدت بیشتری داشت و کشاورزان به‌جای کشت سیب‌زمینی، سراغ کشت پیاز رفتند، در حالی که تولید سال گذشته، ۵ میلیون و ۲۰۰ هزارتن بود، تولید امسال به ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تن کاهش یافت و این به‌معنای کسری ۷۰۰ هزارتنی تولید است.
یاوری ضمن اشاره به اینکه سرانه استاندارد جهانی مصرف سیب‌زمینی در دنیا باتوجه به نیاز صنایع تبدیلی و … سالانه برای هر فرد ۲۴ کیلو است، اظهار کرد: سرانه مصرف سیب‌زمینی در ایران به‌دلیل حضور اتباع،برای هر فرد حدود ۴۰ کیلوگرم است. اگر جمعیت ایرانیان و اتباع را با هم ۹۰ میلیون نفر محاسبه کنیم، سرانه مصرف هر فرد در سال ۴۰ کیلوگرم است، یعنی میزان سیب‌زمینی مصرفی داخلی ما ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار تن است. حدود ۵۰۰ هزار تن سیب‌زمینی بذری داریم که برای بذر مصرف می‌شود. ۷۰۰ هزار تن نیز صادرات سیب‌زمینی داریم و ۷۰۰ هزار تن نیز نیاز صنایع تبدیلی ما است که در مجموع تمامی این موارد به ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار تن می‌رسد و این در حالی است که میزان تولید امسال ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تن بوده است.
وی با تاکید بر اینکه در امسال حدود ۹۰۰ هزار تن کسری تولید داریم، گفت: کشاورزان و انبارداران بار را به‌صورت قطره‌چکانی وارد بازار می‌کنند و به‌همین‌دلیل نیز در میادین میزان آن محدود شده است. اوایل فصل نیز هیچ مدیریتی بر صادرات انجام نشد. استان کرمانشاه و شهر خرم‌آباد استان لرستان سیب‌زمینی را با خاک به عراق می‌فرستادند. در حال حاضر حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد انبارهای کرمانشاه به‌دلیل این صادرات اول فصل خالی است و علاوه بر آن، سرمای هوا نیز برداشت اولیه سیب‌زمینی کرمان را دچار سرمازدگی و آسیب کرده و در مجموع این مسائل دلیلی بر گرانی سیب‌زمینی در روزهای گذشته شده است.
رئیس اتحادیه صنف بارفروشان تهران در پایان درباره اینکه آیا نرخ سیب‌زمینی طی روزها و هفته‌های آینده کاهش می‌یابد یا خیر؟ اظهار کرد: شرایط موجود از اوایل اسفند که برداشت دوم جیرفت آغاز شود، به‌ثبات می‌رسد؛ اما نکته مهم این است که وزارت جهاد کشاورزی باید کشاورزانی را که ساکن خوزستان هستند، به کاشت سیب‌زمینی تشویق یا حتی برای سیب‌زمینی سال آینده بذر وارد کنند.
شاید که به‌دلیل ارزآوری این محصول و اینکه بازرگانان بازارهای هدف خود را مشخص و سرمایه‌گذاری کرده‌اند، نتوانند که از صادرات این محصول جلوگیری کنند، اما می‌توانند برای کشاورزان بذر وارد کنند و مشوق‌هایی را برای آنها در نظر بگیرند تا طی سال آینده نیز با مشکلات مشابه مواجه نشویم.
سخن پایانی
بازار محصولات زراعی ایران همواره دچار کمبودها و چالش‌هایی بوده است؛ چالش‌هایی که بیشتر در فصل زمستان به‌دلیل محدودیت کشت و برداشت برخی محصولات نمایان می‌شود. محصولاتی مانند سیب‌زمینی و پیاز به‌دلیل اهمیت و حضور پررنگ در سبد خانوارهای ایرانی در روزهای اخیر چالش‌های فراوانی را پشت‌سر نهاد و در نهایت خود را با افزایش نرخ و حتی کمبود نشان داد. مسئله‌ای که به‌گفته کارشناسان از سال گذشته شروع شده و امسال خود را این‌گونه نشان داده است. افزایش تعرفه صادراتی و همچنین ممنوعیت صادراتی سیب‌زمینی در سال گذشته موجب کاهش انگیزه کشاورزان برای کشت این محصول و در نتیجه کاهش حجم تولید آن شده است. اما به‌گفته فعالان این صنف، این محصول باز هم به‌اندازه نیاز داخل در کشور وجود دارد و احتیاجی به مسئله واردات نخواهد داشت.
