صنعت نیرو و انرژی در ایران به‌گونه‌ای است که نیاز به بررسی عمیق‌تری برای بهبود سیاست‌گذاری دارد. براساس مطالعات انجام‌شده در سال‌های اخیر، مشارکت بخش خصوصی در صنعت تاسیسات نیرو و انرژی با چالش‌ها و فرصت‌های متعددی مواجه بوده است. در این راستا، به‌علت محدودیت‌های منابع دولتی و نیاز به سرمایه‌گذاری‌های بزرگ برای ارتقای زیرساخت‌ها و کاهش ناترازی‌ها، جلب سرمایه‌گذاری‌های خصوصی و خارجی از اهمیت بالایی برخوردار است.

تمرکز بر انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند یکی از بهترین راهکارها برای مواجهه با چالش‌های انرژی و وضعیت زیرساخت‌ها در کشور باشد. ایران با داشتن منابع طبیعی فراوان و آفتابی، ظرفیت بالایی برای بهره‌برداری از انرژی‌های تجدیدپذیر دارد. به همین دلیل، پروژه‌هایی نظیر نیروگاه‌های خورشیدی و بادی در برنامه‌های توسعه‌ای گنجانده شده‌اند؛ اما به‌علت کمبود سرمایه‌گذاری دولتی و عدم استقبال کافی ازسوی بخش خصوصی، رشد این پروژه‌ها با محدودیت‌هایی مواجه شده است. در حال‌ حاضر، کاهش ناترازی در تولید گاز و برق از جمله نیازهای اساسی کشور به‌شمار می‌رود و برای برطرف کردن ناترازی‌ فقط در بخش گاز به سرمایه‌گذاری حدود ۱۰۰ میلیارد دلاری نیاز دارد. همچنین، برای جبران کمبود ۱۸ هزار مگاوات برق، به سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیارد دلاری احتیاج است که به‌دلیل مشکلات بودجه‌ای و کمبود منابع دولتی مشارکت بخش خصوصی در این امر ضروری است. با این حال موانع قانونی و اداری نیز بر این مشکلات افزوده شده است. روند تصویب و اجرای لایحه‌های مشارکت عمومی-خصوصی در ایران به کندی پیش می‌رود و این موضوع باعث تاخیر در جذب سرمایه‌گذاری‌های کلان در حوزه انرژی و زیرساخت‌های نیروگاهی شده است. طرح‌های پیشنهادی جاه‌طلبانه می‌تواند یکی از بهترین راه‌ها برای غلبه بر شرایط کنونی باشد. تبدیل دشت‌های کشاورزی بحرانی به مزارع خورشیدی یکی از ایده‌هایی است که می‌تواند با همکاری بین‌دستگاهی و حمایت عمومی، به تحقق اهداف کمک کند. به‌طور کلی، پیشرفت در این زمینه نیازمند اصلاح زیرساخت‌های قانونی، تسهیل فرآیندهای مشارکت و تقویت همکاری‌های بین‌المللی است. همه می‌دانند که بخش خصوصی در بهبود زیرساخت‌های نیرو و انرژی و تاثیر آن بر اقتصاد چه جایگاه و نقش بسزایی دارد. صنعت نیرو و انرژی یکی از ارکان اساسی توسعه اقتصادی در هر کشوری محسوب می‌شود. در ایران، باوجود ظرفیت‌های فراوان، زیرساخت‌های نیرو و انرژی با چالش‌هایی نظیر کمبود سرمایه‌گذاری، فرسودگی تجهیزات و عدم تعادل بین عرضه و تقاضا روبه‌رو است و بخش خصوصی می‌تواند نقش حیاتی در افزایش بهره‌وری، جذب سرمایه‌گذاری و بهبود زیرساخت‌ها داشته باشد. بررسی نحوه ورود بخش خصوصی به این صنعت و تاثیر آن بر وضعیت اقتصادی ایران می‌تواند به درک بهتر شرایط در نهادهای تصمیم‌گیری کشور کمک کند. فرصت‌های ورود بخش خصوصی به صنعت تاسیسات نیرو و انرژی فراهم شده و افزایش تقاضا برای انرژی‌های پاک و اقتصادی، زمینه‌ای مناسب برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی ایجاد کرده است. توسعه نیروگاه‌های خورشیدی و بادی به‌دلیل هزینه‌های عملیاتی کمتر و امکان استفاده از منابع محلی، از جذابیت بالایی برخوردار است. بسیاری از نیروگاه‌های ایران از بهره‌وری پایینی برخوردارن و با ورود فناوری‌های نوین از سوی بخش خصوصی، امکان افزایش بازدهی تولید و کاهش هزینه‌ها وجود دارد. توسعه شبکه‌های انتقال و توزیع نیز به‌عنوان یک راهکار دیگر مورد انتظار است. سرمایه‌گذاری در خطوط انتقال و بروزرسانی تجهیزات توزیع نه‌تنها از هدررفت انرژی جلوگیری می‌کند، بلکه امکان اتصال مناطق محروم به شبکه را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، بازیافت انرژی و بهره‌برداری بهینه همواره به‌عنوان یک روش مناسب باید مدنظر قرار گیرد. فناوری‌های مرتبط با بازیافت انرژی و مدیریت مصرف، از جمله هوشمندسازی شبکه‌ها، از دیگر حوزه‌هایی هستند که بخش خصوصی می‌تواند در آنها فعالیت کند. در این راستا، نقش دولت در تسهیل ورود بخش خصوصی بسیار حائز اهمیت است. یکی از مهم‌ترین وظایف دولت، ایجاد زیرساخت‌های قانونی مناسب است. تصویب قوانین حمایتی مانند لایحه مشارکت عمومی-خصوصی و کاهش موانع اداری می‌تواند به تسریع ورود سرمایه‌گذاران کمک کند. همچنین، تضمین بازگشت سرمایه به‌طور طبیعی یکی از اصلی‌ترین انگیزه‌های سرمایه‌گذاری و مشارکت به‌شمار می‌آید. ارائه مشوق‌هایی مانند تضمین خرید برق تولیدی و کاهش تعرفه‌های گمرکی برای واردات تجهیزات، می‌تواند انگیزه بخش خصوصی را افزایش دهد.

جذب سرمایه‌گذاری خارجی باید به‌طور جدی در اولویت دولت و نهادهای مرتبط قرار گیرد، زیرا تسهیل شرایط برای حضور سرمایه‌گذاران بین‌المللی می‌تواند به انتقال فناوری و دانش فنی پیشرفته منجر شود. ورود بخش خصوصی به صنعت تاسیسات تاثیرات اقتصادی قابل‌توجهی، از جمله کاهش هزینه‌های دولت دارد. با واگذاری پروژه‌های زیرساختی به بخش خصوصی، دولت قادر است منابع مالی خود را به اولویت‌های دیگر معطوف کند. همچنین، ایجاد اشتغال همواره یکی از دغدغه‌های اصلی دولت‌ها در تمامی حوزه‌ها بوده که توسعه پروژه‌های مرتبط با تاسیسات و زیرساخت‌های انرژی، به‌ویژه در مناطق محروم، می‌تواند فرصت‌های شغلی جدیدی برای مردم فراهم آورد. یکی دیگر از اقدامات مهم در این راستا، افزایش صادرات انرژی است. ارتقای ظرفیت تولید انرژی، امکان صادرات برق به کشورهای همسایه را فراهم می‌آورد که می‌تواند درآمد ارزی قابل‌توجهی به همراه داشته باشد. بهبود امنیت انرژی از دیگر مزایای این رویکرد حرفه‌ای است و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و تنوع‌بخشی به منابع تولید انرژی، امنیت تامین انرژی کشور را افزایش می‌دهد.