دیوار بزرگ گرگان موسوم به دیوار سرخ یا مار سرخ است که به عنوان دیواری تاریخی در ۹۶ کیلومتری شهر گرگان قرار دارد. این دیوار از کنار دریای خزر در ناحیه گمیشان آغاز شده و تا کوه‌ های گلیداغ در شمال شرق کلاله ادامه دارد، با اینکه این روزها تقریبا قسمت های زیادی از دیوار از بین رفته ‌است و فقط بخش‌ کوچکی از آن در زیر خاک باقی مانده است. دیوار تاریخی گرگان پس از دیوار چین به عنوان بزرگترین دیوار دفاعی جهان شناخته شده است. این دیوار عظیم تاریخی با ۲۰۰ کیلومتر طول در سال ۱۳۷۸ به ثبت ملی رسیده ‌است.

کشف دیوار تاریخی گرگان

در حدود ۱۰۰ سال پیش محققی به نام ژاک دمرگان فرانسوی بررسی هایی روی این دیوار انجام داد و قسمتی از مسیر دیوار را در نقشه رسم کرد. بعد از وی در سال۱۳۱۲ باستان شناس فرانسوی دیگری به نام آرن نیز این دیوار را شناسایی کرد، باری دیگر ۴ سال بعد از آرن، شخصی آمریکایی به نام اریک اشمیت در حال پرواز در این منطقه بود که یک مسیر سرخ رنگ پر پیچ و خم، طولانی و عجیب را از هواپیما دید و همین مشاهدات باعث ترغیب وی برای عکاسی هوایی از این منطقه شد،؛ خط قرمزی که از کنار دریا شروع شده و تا کوه های پیش کمر در شرق گرگان امتداد یافته است.

تاریخچه دیوار تاریخی گرگان

دیوار تاریخی گرگان با آجرهای گلی سرخ رنگ به دوره ساسانی برمی ‌گردد. محققان پس از چندین ماه بررسی به این نتیجه رسیدند که تاریخ احداث این دیوار به قرن ۵ یا ۶ میلادی به دستور انوشیروان ساسانی برمی گردد، اما بعضی از مطالعات نیز نشان دهنده اینست که ساخت این دیوار به دستور یزدگرد اول و اتمام آن به انوشیروان می رسد. دلیل ساخت این دیوار نیز به خاطر دشمنی پادشاهان ساسانی با امپراتوری روم شرقی بوده است که مدام در حال جنگ بودند و این دیوار می توانست ایران را در امان نگه دارد. در حال حاضر، دیوار تاریخی بین ۲ الی ۵ متر ارتفاع دارد و عرض دیوار نیز حدودا ۱۰ متر است.

قلعه‌ هایی نیز در سمت جنوب دیوار ساخته شده اند که در مجموع تعدادشان به ۴۰ قلعه می رسد. قلعه‌ ها با اندازه ‌های متفاوت ساخته شده اند که نقش حفاظت از مرزها را دارند. در قسمت شرقی تپه ماهور و کوهستان قلعه های بیشتری به‌ چشم می‌خورد، به طوری که قلعه ‌ها متراکم ‌تر و فاصله ‌های کمتری با یکدیگر دارند. به غیر از ارگ، حصار و بارو بقیه قلعه ها دارای خندق ‌هایی برای آجرپزی بوده اند. برج‌های نگهبانی نیز به شکل دایره به دیوارهای قلعه متصل هستند و به سمت بیرون قلعه جلوآمدگی دارند.

سیستم آبرسانی موجود در دیوار گرگان