پنل خورشیدی، راه‌حل ناترازی برق در کشاورزی
در سال‌های اخیر، با مسئله ناترازی در حوزه برق صنعت کشاورزی یکی از صنایعی بوده که همواره با خسارت‌ها و صدمات جبران‌ناپذیری همراه شده است. با ادامه این ناترازی و باتوجه به پیشرفت علم و فناوری، مسئله بهره‌گیری از فناوری انرژی‌های تجدیدپذیر موضوعی است که موردتوجه قرار گرفته و روشی که در آن با ادغام انرژی خورشیدی در شیوه‌های کشاورزی سنتی همراه است. در سال‌های اخیر و باتوجه به محوریت قرار گرفتن بهره‌گیری از انرژی خورشیدی کشاورزان در سراسر جهان با استفاده از انرژی فراوان خورشیدی توانستند کارآیی کشاورزی خود را بهبود ببخشند و از طرف دیگر، اثرات مخرب زیست‌محیطی آن را کاهش دهند. بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند مزایای بی‌شماری مانند کاهش هزینه‌ها، تامین انرژی پایدار و کاهش آلودگی محیط‌زیست را به‌همراه داشته باشد. استفاده از انرژی خورشیدی می‌تواند در زمینه‌های آبیاری، سرد کردن محصولات کشاورزی و هوادهی برای کشت آبی کمک‌کننده باشد. امیرحسین شاهپوری، کارشناس انرژی خورشیدی در گفت‌وگو با روزنامه صمت به تشریح مزیت‌های استفاده از انرژی خورشیدی در کشاورزی پرداخت و چرایی بی‌توجهی به این مسئله را موردبحث قرار داد.
وضعیت ایران در بهره‌گیری از انرژی تجدیدپذیر چگونه است؟
ایران از لحاظ دریافت انرژی‌های خورشیدی و تعداد روزهای آفتابی در سال یکی از بهترین موقعیت‌ها را در بین کشورهای دنیا دارد. به‌نسبت بسیاری از کشورهای مختلف دنیا، ما سطح خیلی بالایی برای تولید انرژی خورشیدی داریم. کشور ما به‌دلیل شرایط جغرافیایی در موقعیتی است که یکی از بهترین انرژی‌های تجدیدپذیری که می‌توان از آن استفاده کرد، انرژی خورشیدی است، البته در کنار آن، انرژی باد و زمینگرمایی نیز وجود دارد، اما در دسترس‌ترین و پرظرفیت‌ترین آن، انرژی خورشیدی است.
مزیت بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر به‌ویژه انرژی خورشیدی چیست؟
استفاده از انرژی خورشیدی، فارغ از اینکه می‌تواند در کاهش هزینه‌ها و توسعه تکنولوژی کمک‌کننده باشد، می‌تواند در کاهش آلودگی و به‌تبع آن بیماری که ممکن است مردم در استفاده از سوخت‌های فسیلی به آن دچار شوند نیز، کمک‌کننده باشد.
می‌توان بااشاره به مزایای بهره‌گیری از انرژی خورشیدی در بحث کشاورزی گفت: استفاده از انرژی خورشیدی در موضوعات مختلفی در حوزه کشاورزی می‌تواند دارای اهمیت باشد، بسیاری از محصولات کشاورزی ایرانی به‌دلیل نور خورشید مناسب، دارای کیفیت بهتری هستند و برخی از کشورها به‌دلیل اینکه تعداد روزهای آفتابی کمتری دارند، نمی‌توانند بسیاری از محصولات را پرورش دهند، بنابراین یکی از اصلی‌ترین کاربردهای نور خورشید در کشاورزی، پرورش همین محصولات است.
راه‌های بهره‌گیری از انرژی خورشیدی چیست؟
از انرژی خورشیدی می‌توان به چند طریق بهره گرفت، یکی از این روش‌ها استفاده از پنل‌های خورشیدی و استفاده از گرمای خورشید است. پنل‌های خورشیدی انرژی خورشید را دریافت کرده و مستقیما آن را به برق تبدیل می‌کنند. در بسیاری از روستاهای دورافتاده که امکان انتقال شبکه برق به‌دلیل صعب‌العبور بودن مسیر وجود ندارد، به‌راحتی می‌توان با یک نیروگاه کوچک و این پنل‌های خورشیدی، برق موردنیاز مردم را تامین کرد. این پنل‌ها عمر بسیار بالایی دارند و شرکت‌های تولیدکننده اغلب تا ۲۰ سال خدمات پس از فروش به آنها عرضه می‌کنند. بنابراین اگر در استفاده از انرژی‌های خورشیدی سرمایه‌گذاری کنیم، حداقل کشاورز به‌راحتی می‌تواند برق موردنیاز خود را برای بخش خانگی یا کشاورزی مانند برق پمپ‌های آب، ماشین‌آلات مورداستفاده در کشاورزی و تجهیزات هوشمند مورداستفاده در بخش کشاورزی مدرن تامین کند، از این انرژی همچنین می‌توان در کنترل دما، رطوبت خاک، داده‌برداری، سم‌پاشی یا آبیاری استفاده کرد.
به‌گفته وی؛ در کنار این موارد استفاده از گرمای خورشید نیز وجود دارد که آن نیز دارای شرایط و کاربردهای مختلف است. برای نمونه در موارد خانگی معمولا موضوع آبگرمکن‌های خورشیدی مطرح می‌شود، اما در بخش کشاورزی یکی از تجهیزاتی که وجود دارد، خشک‌کن‌های خورشیدی است، معمولا کشاورزان محصولاتی دارند که نیاز به رطوبت‌گیری یا خشک کردن دارند. برای اینکه این محصولات خشک شوند، خشک‌کن‌هایی وجود دارند که انرژی خود را از انرژی گرمایی خورشید تامین می‌کنند. این خشک‌کن‌ها می‌توانند گازی، برقی یا خورشیدی باشند، بنابراین اگر خشک‌کن‌های خورشیدی استفاده شود، دیگر نیاز به برق و گاز نخواهیم داشت. البته برای کشاورزی روستایی و تامین انرژی برای اجاق‌ها، شوفاژها و خشک‌کن‌های خورشیدی و تجهیزات دیگر، می‌توان از نیروی خورشیدی استفاده کرد.
آیا به این ظرفیت بی‌شمار انرژی خورشیدی در حوزه کشاورزی توجه کافی می‌شود؟
استفاده از انرژی خورشیدی در کشاورزی خیلی انگشت‌شمار است و معمولا در مناطقی است که به‌دلیل عدم‌دسترسی به منابع برقی، مجبور به استفاده از آن هستند، البته این پنل‌ها روی سقف خانه‌ها قرار دارند که معمولا برای تامین برق موردنیاز خانه‌ها استفاده می‌شوند نه در کشاورزی! در کنار آن نیز برخی اشخاص برای پمپ‌های کشاورزی از این پنل‌ها استفاده می‌کنند. متاسفانه بهره‌گیری از خشک‌کن‌های خورشیدی خیلی در کشور ما موردتوجه قرار نگرفته است. البته در تمام دنیا هنوز استفاده از انرژی تجدیدپذیر خیلی صرفه اقتصادی برای افراد ندارد، در نتیجه هر جایی هم که توسعه یافته، قطعا حمایت‌های دولتی در پشتوانه آن وجود داشته است، چراکه زمانی که دولت روی این مسئله سرمایه‌گذاری می‌کند، هزینه او در بلندمدت یا کوتاه‌مدت بازمی‌گردد و می‌تواند در توسعه تاثیر مثبت بگذارد، اما هنوز برای اشخاص صرفه اقتصادی ندارد، مگر اینکه اجباری برای آن شخص وجود داشته باشد.
آیا دولت ما به این مسئله توجه داشته و حمایت‌های لازم را داراست؟
در سال‌های گذشته هیچ سرمایه‌گذاری خاصی در این زمینه انجام نگرفت، این در حالی است که بسیاری از کشورهای دیگر که ظرفیت‌های کمتری در سطح و تعداد روزهای آفتابی دارند، بهره‌گیری و استفاده از انرژی‌های خورشیدی را مبنای خود قرار می‌دهند. حمایت‌های دولتی می‌توانند به اشکال مختلف در توسعه بهره‌گیری از انرژی‌های خورشیدی تاثیرگذار باشند که یکی از آنها حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان است، زیرا تجهیزات موردنیاز را شرکت‌های داخلی می‌سازند که می‌تواند علاوه بر رونق اشتغال، توسعه آن شرکت را نیز به‌همراه داشته باشد و نیاز کشور را مرتفع کند، زیرا خواه یا ناخواه در سال‌های بعد حتی بسیار بیشتر از اکنون به موضوع ناترازی در انرژی بر خواهیم خورد و در حال حاضر این تجهیزات وارد می‌شوند، بنابراین اگر در کشور تولید شود، می‌تواند مفید واقع شود.
دولت به چه شکل می‌تواند افراد را به بهره‌گیری از این پنل‌ها تشویق کند؟
معمولا هزینه بالای این پنل‌ها باعث می‌شود که رغبتی در استفاده از آنها وجود نداشته باشند، بنابراین دولت می‌تواند منابعی را به‌صورت وام در اختیار افراد فعال در این زمینه قرار دهند تا ضمن تامین هزینه‌های موردنیاز مردم، پول آن نیز به دولت بازگردد، بنابراین ارائه وام هم برای دولت و هم برای مردم و کشاورز و محیط‌زیست در راستای بهره‌مندی از این پنل‌ها موثر خواهد بود. در گذشته کمیته امداد وام‌هایی را برای نصب پنل‌های خورشیدی روی پشت‌بام منازل به مددجویان خود اختصاص می‌داد تا بتواند برای آنها درآمدساز باشد، حالا اگر بتوان از همین طرح برای بخش کشاورزی بهره برد، قطعا کشاورز نیز می‌تواند درآمدزایی کند و موجب رغبت او در استفاده از این پنل‌ها به‌منظور تامین برق موردنیاز مصرفی خود باشد.
سخن پایانی
استفاده از انرژی‌های خورشیدی در کشاورزی می‌تواند ضمن حل مشکل انرژی برق موردنیاز این صنعت در کاهش هزینه‌های عملیاتی، افزایش راندمان، کاهش ضایعات، کاهش اتکا به سوخت‌های فسیلی و کاهش آلودگی محیط‌زیست و... تاثیرگذار باشد. از طرف دیگر باتوجه به پیشرفت روزافزون تکنولوژی و فناوری آینده انرژی خورشیدی می‌تواند به‌ویژه در حوزه کشاورزی بسیار امیدوارکننده باشد، بنابراین افزایش آگاهی از مزایای انرژی خورشیدی موجب می‌شود تا کشاورزان بیشتری در سیستم‌های خود از این انرژی بهره ببرند. در این صورت می‌توان با حمایت دولت و بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری در انرژی خورشیدی برای کشاورزی به راه‌حلی پایدار و مقرون‌به‌صرفه در تامین انرژی دست یافت.
