بازار خودرو، راکد و بلاتکلیف
مدت‌هاست که بازار خودرو با چالش‌های متعددی روبه‌رو است که عمدتا ناشی از تحریم‌های بین‌المللی، نوسانات نرخ ارز و سیاست‌های محدودکننده است. این عوامل باعث شده قیمت خودرو به‌شدت افزایش یافته و تولیدکننده‌های خودرو، تحت فشار هزینه‌های بالای تولید و کمبود قطعات قرار گیرند. چند سالی است که بازار خودرو در بلاتکلیفی و رکود به سر می‌برد و این وضعیت در سال جاری هم ادامه یافته است. به اعتقاد کارشناسان عدم‌ثبات اقتصادی، باعث شده قیمت خودرو، در محدوده‌ای ناپایدار باقی بماند و مصرف‌کنندگان در انتظار ثبات قیمت‌ها و شرایط بهتر، خریدهای خود را به تعویق بیندازند. این وضعیت رکود ادامه‌داری در بازار ایجاد کرده و حجم معاملات را به شکل چشم‌گیری کاهش داده است.
صمت در این گزارش نگاهی دارد به وضعیت بازار خودرو در فروردین و اردیبهشت 1404 که در ادامه می‌خوانید.
بازار خودرو همچنان راکد
بازار خودرو در فروردین و اردیبهشت ۱۴۰۴ نیز مانند سال قبل با نوسانات قیمتی چشمگیر و چالش‌های متعدد روبه‌رو بود که تحت‌تاثیر عوامل اقتصادی، سیاست‌های دولتی و تغییرات نرخ ارز شکل گرفت. افزایش نرخ ارز محاسباتی گمرک از ۲۸ هزار و ۵۰۰ به ۶۸ هزار و ۷۰۰ تومان، به‌عنوان مهم‌ترین عامل، هزینه واردات قطعات و خودروهای مونتاژی را به‌شدت بالا برد و به افزایش قیمت‌ها در بازار انجامید. این تغییر نرخ، گرچه به‌صورت مستقیم بر خودروهای داخلی تاثیر نداشت، اما فشار تورمی و افزایش هزینه‌های تولید باعث شد نرخ خودروهای داخلی نیز بین ۳۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان رشد کند.
در فروردین ۱۴۰۴، خودروهای داخلی مانند تارا اتوماتیک V۴ و شاهین GL شاهد افزایش قیمت‌های ۱۸ تا ۲۰ میلیون تومانی بودند، درحالی‌که برخی خودروهای وارداتی مانند هایما ۸ اس کاهش نرخ قابل‌توجهی داشتند. در اردیبهشت، با وجود کاهش نسبی نرخ ارز آزاد، افزایش نرخ ارز محاسباتی گمرک باعث شد نرخ خودروهای مونتاژی به‌طور متوسط ۴۰ تا ۷۰ میلیون تومان افزایش یابد و خودروهای اقتصادی نیز با ثبات نسبی نرخ مواجه شدند.
بازار خودرو با چالش‌های جدی نظیر شکاف قیمتی ۳۰ تا ۵۰ درصدی بین نرخ کارخانه و بازار آزاد، افزایش ۴۰ درصدی قاچاق خودرو و کمبود نقدینگی برای خرید اقساطی مواجه است. این عوامل باعث شده‌اند که بازار در رکود و نوسان باقی بماند و تقاضا به‌صورت محدود و محتاطانه عمل کند.
پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد در سناریوی خوشبینانه، تثبیت نرخ ارز و افزایش تولید داخلی تا ۳۰ هزار دستگاه در ماه می‌تواند قیمت‌ها را تا ۲۰ درصد تعدیل کند. اما در سناریوی بدبینانه، تشدید تحریم‌ها و افزایش قاچاق می‌تواند تولید را به زیر ۱۵ هزار دستگاه برساند و قیمت‌ها را ۳۰ تا ۵۰ درصد افزایش دهد. به‌طورکلی انتظار می‌رود قیمت‌ها در نیمه نخست سال ۱۴۰۴ بین ۱۵ تا ۲۵ درصد رشد کنند و در نیمه دوم با بهبود شرایط اقتصادی، کاهش نسبی داشته باشند.
در نهایت، بازار خودرو ایران در این دوره با نوسانات شدید و چالش‌های ساختاری روبه‌رو است که نیازمند سیاست‌گذاری دقیق، مدیریت واردات و حمایت از تولید داخلی است تا ضمن کنترل قیمت‌ها، رضایت مصرف‌کنندگان و پایداری بازار حفظ شود. در حال حاضر همچنان بلاتکلیفی بر این بازار سایه افکنده و خریدوفروشی در آن انجام نمی‌شود.
بازار خودرو در فاز انتظار
رضا آریاراد، کارشناس حوزه خودرو با اشاره به اینکه بازار خودرو در دو ماه اخیر همچنان در رکود بوده به صمت اظهار کرد: بازار خودرو ایران در ماه‌های اخیر، به ویژه فروردین و اردیبهشت ۱۴۰۴، تحت‌تاثیر انتظارات تورمی و فضای روانی ناشی از اخبار سیاسی و اقتصادی، به ویژه مذاکرات بین‌المللی، دستخوش نوسانات قابل‌توجهی شده است. بازار در رکود است و آنچه به‌عنوان کاهش قیمت‌ها در برخی روزها مشاهده می‌شود، در واقع ناشی از کاهش حجم خریدوفروش است؛ چراکه فعالان بازار و مصرف‌کنندگان به دلیل انتظار برای افت بیشتر قیمت‌ها، از انجام معاملات خودداری می‌کنند. این رفتار روانی که ریشه در اخبار مربوط به رفع تحریم‌ها و وضعیت مذاکرات دارد، نه‌تنها قیمت‌ها را تحت‌تاثیر قرار داده، بلکه بر تصمیم‌گیری خریداران و فروشندگان نیز سایه افکنده است.
حساسیت بالای بازار خودرو
آریاراد ادامه داد: در سال‌های اخیر، بازار خودرو ایران به‌شدت تحت‌تاثیر انتظارات تورمی بوده و هرگونه خبر مثبت یا منفی در حوزه سیاسی و اقتصادی، به‌سرعت بر رفتار بازار خودرو اثرگذار است. به‌طور خاص، اخبار مربوط به مذاکرات بین‌المللی و احتمال رفع تحریم‌ها، به‌عنوان عامل تعیین‌کننده‌ای در تغییر انتظارات و قیمت‌ها عمل می‌کند. این موضوع باعث شده بازار خودرو در وضعیت بلاتکلیفی قرار گیرد و حجم معاملات کاهش یابد، چراکه خریداران منتظر کاهش بیشتر قیمت‌ها هستند و فروشندگان نیز امیدوار به افزایش قیمت در آینده نزدیک. بنابراین، روند ریزش قیمت‌ها در بازار خودرو را باید بیشتر به‌عنوان بازتابی از انتظارات کاهشی و فضای روانی بازار دانست تا تغییرات واقعی در عرضه و تقاضا. این پدیده نشان‌دهنده حساسیت بالای بازار خودرو به اخبار سیاسی و اقتصادی و اهمیت نقش انتظارات در شکل‌دهی به رفتار فعالان بازار است.
نگاه بازار به میز مذاکرات
کارشناس بازار خودرو در ادامه افزود: تجربه نشان داده اخبار مثبت، انتظارات تورمی جامعه را به‌سرعت تغییر می‌دهد. این خوش‌بینی معمولا باعث شکل‌گیری انتظارات کاهشی در بازار خودرو می‌شود؛ به این معنا که مردم و فعالان بازار انتظار دارند با رفع محدودیت‌های بین‌المللی، واردات خودرو و قطعات آسان‌تر شده، هزینه‌های تولید و واردات کاهش یابد و در نتیجه تنوع و کیفیت خودروهای عرضه‌شده در بازار افزایش پیدا کند. این انتظارات، حتی پیش از تحقق واقعی این تغییرات اقتصادی، بازار را وارد فاز رکود می‌کند، چراکه مصرف‌کنندگان خرید خود را به تعویق می‌اندازند و منتظر بهبود شرایط می‌مانند. به این ترتیب، اخبار مذاکرات بین‌المللی به‌سرعت بر رفتار بازار خودرو و تصمیمات خریداران و فروشندگان تاثیر می‌گذارد و نوسانات قیمتی و کاهش حجم معاملات را رقم می‌زند.
آریاراد با بیان اینکه نمی‌توان از تاثیر تحریم‌ها بر اقتصاد و بازار چشم‌پوشی کرد در ادامه گفت: طی سال‌های اخیر، تحریم‌های بین‌المللی به‌شدت منابع ارزی کشور را محدود کرده و دسترسی به منابع مالی خارجی را دشوار ساخته‌اند. این محدودیت‌ها به‌طور مستقیم واردات خودرو و قطعات را تحت‌تاثیر قرار داده و باعث افزایش هزینه‌های تمام‌شده خودروهای داخلی و وارداتی شده‌اند. از سوی دیگر، افزایش نرخ ارز که در ماه‌های گذشته حتی به بیش از ۱۰۰ هزار تومان نیز رسید، یکی از عوامل اصلی رشد قیمت خودرو در بازار به‌شمار می‌رود. با توجه به اینکه درآمدهای ارزی کشور افزایش نیافته و رشد اقتصادی و صادرات قابل‌توجهی مشاهده نمی‌شود، هرگونه تغییر در نرخ ارز به‌سرعت بر قیمت خودرو اثرگذار خواهد بود.
کارشناس حوزه خودرو خاطرنشان کرد: با انتشار اخبار مثبت درباره احتمال رفع تحریم‌ها و بهبود روابط خارجی، انتظارات تورمی در جامعه به سمت کاهش حرکت می‌کند. این خوش‌بینی باعث می‌شود خریداران واقعی و فعالان بازار خودرو، خرید خود را به تعویق بیندازند تا بتوانند از شرایط بهتر و قیمت‌های مناسب‌تر بهره‌مند شوند. چنین رفتاری باعث رکود در بازار خودرو می‌شود؛ به این معنا که حجم معاملات کاهش یافته و بازار از حالت رونق خارج می‌شود. در این شرایط، کاهش قیمت‌ها بیشتر ناشی از افت تقاضا و رکود بازار است و نه به دلیل افزایش عرضه یا بهبود واقعی در شرایط اقتصادی.
آریاراد ادامه داد: واقعیت این است که کاهش اخیر قیمت خودرو عمدتا ناشی از انتظارات تورمی و رکود بازار بوده است، نه بهبود واقعی شاخص‌های اقتصادی. درآمدهای ارزی کشور افزایش نیافته، رشد تولید ناخالص داخلی و صادرات نیز چشمگیر نبوده است. بنابراین، هرچند قیمت خودرو در کوتاه‌مدت کاهش یافته، اما این کاهش شکننده و وابسته به فضای روانی بازار است. در صورت عدم‌تحقق رفع تحریم‌ها یا بازگشت نوسانات ارزی، بازار خودرو می‌تواند به‌سرعت وارد فاز افزایشی جدید شود.
کارشناس بازار خودرو همچنین به مصرف‌کنندگان پیشنهاد داد نسبت به خرید خودروهای موردنیاز خود اقدام کنند و افزود: در حال‌حاضر، بازار خودرو در شرایط رکود قرار دارد و قیمت‌ها نسبت به ماه‌های گذشته کاهش یافته است. بااین‌حال، این کاهش قیمت بیش از آنکه ناشی از تحولات بنیادین اقتصادی باشد، نتیجه انتظارات و فضای روانی بازار است. مصرف‌کنندگان باید توجه داشته باشند که هرگونه تغییر واقعی در بازار خودرو، نیازمند تحقق رشد اقتصادی، افزایش درآمدهای ارزی و بهبود زیرساخت‌های تولید و واردات است. بنابراین، تصمیم‌گیری برای خرید خودرو باید با در نظر گرفتن واقعیت‌های اقتصادی و چشم‌انداز میان‌مدت و بلندمدت بازار انجام شود.
چشم‌انداز مبهم بازار خودرو
کارشناس بازار خودرو این بازار را به‌شدت تحت‌تاثیر انتظارات تورمی و اخبار مذاکرات بین‌المللی دانست و اظهار کرد: پایداری و ثبات بازار خودرو تنها زمانی به واقعیت می‌پیوندد که تحولات بنیادین و ملموسی در اقتصاد کلان کشور رخ دهد، به‌ویژه در حوزه درآمدهای ارزی، تولید داخلی و واردات خودرو و قطعات. تا زمانی که این تغییرات عملی و پایدار نباشند، بازار خودرو همچنان تحت‌تاثیر نوسانات روانی و انتظارات جامعه باقی خواهد ماند. بازار خودرو ایران تحت‌تاثیر مجموعه‌ای پیچیده از عوامل اقتصادی، سیاسی و روانی قرار دارد که انتظارات تورمی و اخبار مربوط به مذاکرات بین‌المللی نقش تعیین‌کننده‌ای در آن ایفا می‌کنند. خوش‌بینی عمومی نسبت به رفع تحریم‌ها باعث شده بازار به‌صورت موقت دچار رکود و کاهش قیمت شود، اما این کاهش قیمتی شکننده است و وابسته به تحقق واقعی تحولات اقتصادی است. برای رسیدن به ثبات و رشد پایدار در این بازار، نیازمند سیاست‌های جامع، حمایت مستمر از تولید داخلی، تسهیل واردات و مدیریت دقیق انتظارات جامعه هستیم.
خریدوفروش در بازار خودرو در سراشیبی
فیروز نادری، فعال بازار خودرو نیز در گفت‌وگو با صمت با اشاره به اینکه بازار خودرو در شرایط آرامی قرار دارد، درباره وضعیت فعلی بازار خودرو گفت: اگر خبرهای جدیدی از مذاکرات بین‌المللی منتشر شود، انتظار می‌رود قیمت‌ها در بازار خودرو کاهش یابد و بازار به تعادل نسبی برسد. در حال حاضر بازار خودرو تقریبا متعادل است و قیمت‌ها نوسان زیادی ندارند، اما این تعادل شکننده است و به اخبار سیاسی و تحولات اقتصادی وابسته است.
نادری با اشاره به تاثیر اخبار مذاکرات بر انتظارات بازار گفت: هر بار که اخبار مثبت درباره رفع تحریم‌ها و بهبود روابط خارجی منتشر می‌شود، مصرف‌کنندگان واقعی خرید خود را به تعویق می‌اندازند تا از شرایط بهتر و قیمت‌های مناسب‌تر بهره‌مند شوند. این موضوع باعث رکود موقت در بازار می‌شود و حجم معاملات کاهش می‌یابد. وی تصریح کرد: کاهش قیمت‌ها در این دوره بیشتر ناشی از کاهش تقاضا و رکود بازار است و نه افزایش عرضه یا بهبود واقعی در شرایط اقتصادی.
قیمت‌ها در ثبات نسبی
این کارشناس بازار خودرو درباره روند اخیر قیمت‌ها بیان کرد: کاهش قیمت در بازار خودرو در این مدت این نشانه خوبی از واکنش بازار به اخبار مذاکرات است. با وجود کاهش نرخ دلار و انتشار اخبار مثبت، بازار خودرو به آرامش نسبی رسیده و قیمت‌ها در محدوده‌ای متعادل تثبیت شده‌اند.
وی درباره چشم‌انداز بازار خودرو در صورت ادامه روند مذاکرات گفت: اگر مذاکرات به نتیجه برسد و نرخ ارز در همین محدوده باقی بماند، روند کاهش قیمت‌ها ادامه خواهد داشت و این موضوع به نفع مصرف‌کنندگان خواهد بود. نادری همچنین تاکید کرد که بدون ثبات نرخ ارز و روشن شدن سیاست‌های وارداتی، بازار خودرو همچنان در معرض نوسانات و رکود باقی خواهد ماند.
نادری در پایان درباره وضعیت تقاضا در بازار گفت: در حال حاضر تقاضای واقعی بسیار کم است، چراکه بسیاری از خریداران پیش از عید خودروهای خود را تهیه کرده‌اند و فعلا تمایلی به خرید جدید ندارند. این موضوع باعث شده بازار در رکود باقی بماند و تنها با تثبیت شرایط اقتصادی و سیاسی، می‌توان انتظار داشت که رونق به بازار بازگردد. بازار خودرو بدون خریدوفروش چشم‌گیری تاکنون راکد مانده است.
سخن پایانی
بنابراین گزارش اگرچه بازار خودرو در رکود و بلاتکلیفی است، اما در شرایط فعلی بیش از هر چیز به اخبار سیاسی و تحولات مذاکرات بین‌المللی حساس است و هرگونه تغییر در این زمینه می‌تواند به‌سرعت بر قیمت‌ها و حجم معاملات تاثیر بگذارد. انتظار می‌رود با خبرهای خوب از مذاکرات بازار خودرو از فاز رکود خارج شده و خریدوفروش در این بازار رونق بگیرد. در حال حاضر در این بازار نوسانات قیمتی بسیار کم شده و این در حالی است که رکود عمیقی بر آن حاکم است.
