روزنامه‎نگارسینه شهر خس‎خس می‎کند. کمبود اسپری تنفسی، چشم‎ها را تیره و تار کرده و در این خلسه، قانون هوای پاک تابلونوشته‎ای بر دیوار شهر شده است. خط‎خوردگی‎ها در جای‎جای آن حکایت از غلط‎گیری یا شاید هم راست‎گیری دارد؛ واژه «مرز» با خط کج‎وموج به «سن فرسودگی» در ماده ۸ اضافه شده تا ناکارآمدی این قانون را بیشتر جلوه‎گر شود.

جای پاک‎شدگی جملات اضافی هم این قانون را نازیباتر کرده است. در بخش از رده خارج کردن موتورسیکلت‎های با عمر 7 سال و خودروهایی با فلان سن خط‎خوردگی زیادی دیده می‎شود. انگار که در این بخش‎ها هم برنامه‎ریزان غلط‎های زیادی داشته‎اند. اثر این بازنگری‎های رو به عقب، امروز در محاسبه میزان اکسیژن موجود در هوای شهر قابل احصا است. سال‎هایی را در حال تجربه هستیم که «هوای پاک» برای خردسالش رویایی دور شده و فقط ریه‎هایی دوداندود را پیشکش آنها کرده، جولان تردد خودروهای جنگ جهانی دوم تداوم جنگی است که به یکباره نمی‎کشد، به‎تدریج افراد را به کام مرگ می‎کشاند؛ مرگ‎هایی مزین شده به انواع بیمارهای‎های قلبی و ریوی که ارمغان عقبگرد قانونی است.

قصه قانون هوای پاک و نوسازی خودروها به آنجا رسید که شرایط اقتصادی و مسائل سیاسی آن را در پستوی جامعه به بخش بایگانی سپرد تا در وقتی دیگر پرونده‎اش دوباره در جریان بیفتد.

مظنه تغییرات چند؟

یک حساب سرانگشتی معادله جان‎ها و خودروهای فرسوده را بیشتر روشن می‎کند. اگر یک خودرو فرسوده اسقاط و خودرو نو جایگزین آن شود، چند درصد صرفه‌جویی سوخت رخ می‌دهد؟ تلفات جاده‌ای چه وضعیتی خواهند داشت؟  به‎گفته کارشناسان خودروهای فرسوده بنزینی نسبت‎به خودروهای نو حدود ۲ برابر سوخت مصرف می‎کنند. به‌طور میانگین، هر خودرو در پیمایش ۱۰۰ کیلومتر ۴.۲ لیتر بنزین مصرف می‌کند و این رقم برای فرسوده‌ها ۸.۴ لیتر است. اعدادی آزاردهنده که جایی در تصمیمات سیاسی و اقتصادی‌ندارند.

کشتار حوادث جاده‌ای در کنار مرگ‎های ناشی از آلودگی هوا هزینه‎کرد اقتصاد را چقدر کرده است؟ سالانه حدود ۱۳ هزار نفر به‌دلیل آلودگی هوا جان شیرین خود را از دست می‌دهند. دیه آن را چقدر می‎شود. نقش‌ کشنده‎ها و خودروهای دوران جنگ جهانی دوم در کنار الزامی نبودن استانداردها برای سوخت گازوییلی چقدر است؟

براساس مطالعات مصرف گازوئیل برای خودروهای فرسوده در هر ۱۰۰ کیلومتر پیمایش ۶۵ تا ۸۰ لیتر است، در حالی که این رقم در کامیون‌های نو بدون بار ۱۸ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر و با بار حدود ۲۸ لیتر می‎شود. به‌طور میانگین، مصرف گازوئیل در کامیون‌ها ۲۳ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر پیمایش برآورد شده است. تفاوت ۲۳ تا ۸۰ لیتر آیا برنامه برنامه‎ریزان را دچار تنش نمی‎کند؟ یک کامیون نو، یک‌سوم خودرو فرسوده مصرف سوخت دارد؛ این مسئله چقدر در سیاهه برنامه‎ریزی‎ها دارای اهمیت است؟ از سوی دیگر آمار پلیس راهنمایی و رانندگی حکایت از تردد حدود ۱۱ میلیون موتورسیکلت فرسوده دارد. میزان سوخت یک موتورسیکلت نو ۳ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر پیمایش بوده که این عدد در فرسوده‎ها به ۵ لیتر در هر پیمایش می‌رسد. این اعداد و ارقام، چقدر ذهن‎ها را قلقلک می‎دهد؟ پرونده قانون هوای پاک فعلا مختومه است تا در زمانی دیگر مدیرانی برای نقد مدیران پیش از خود آن را بازگشایی کنند و دوباره به جریان اندازند.