چرا حمل‌ونقل عمومی این‌قدر لازم و ضروری است؟ برای درک این امر بهتر است نگاهی به سرگذشت پایتخت بیندازیم.

آلودگی طاقت‌فرسای تهران‌ موضوع امروز و دیروز نیست، بلکه سال‌هاست آلودگی هوا مهمان تهرانی‌هاست؛ وضعیتی که ناشی از عوامل مختلف نظیر موقعیت جغرافیایی شهر، ازدیاد جمعیت، تردد بیش از اندازه خودرو شخصی و از همه مهم‌تر نبود سیستم کارآ، روان و توسعه‌یافته حمل‌ونقل عمومی است. 

آری؛ تهران سال‌هاست دست به گریبان این آلودگی است، اما هر بار دستگاه‌ها و سازمان‌ها از انجام وظایف خود شانه خالی کرده‌اند. قوانین نادیده انگاشته می‌شوند و حمل‌ونقل عمومی به بوته فراموشی سپرده می‌شود تا هر سال شاهد وضعیت بدتری نسبت به سال قبل باشیم؛ غافل از آنکه روزی فرا خواهد رسید که دیگر دیر است...

در ۵ دسامبر ۱۹۵۲ دود غلیظی ناشی از سوخت زغال‌سنگ شهر لندن را فرا گرفت که ۱۲ هزار را نفر به کام مرگ کشاند و بیش از 100 هزار نفر را بیمار کرد. آن روز سیاه سبب شد قوانین سخت و محکمی در زمینه هوای پاک به اجرا در‌ آید و امروز شاهدیم که لندن دیگر یکی از شهر‌های آلوده به‌شمار نمی‌آید.

حال چرا این مثال را آوردم! آلودگی لندن هم تا حدودی ناشی از موقعیت جغرافیایی آن است که در فصل سرما پدیده اینورژن (وارونگی دما) در آن اتفاق می‌افتد. تهران هم دچار این عارضه است. نادیده انگاشتن یک سری قوانین در حوزه محیط‌زیست چنین فاجعه‌ای را رقم زد و اگر ما نیز قوانین را جدی نگیریم چنین روزی انتظار ما را می‌کشد. در تهران آلودگی هوا رابطه‌ای مستقیم با عدم توسعه حمل‌ونقل عمومی دارد، این در حالی است که از جمله قوانین صریح در قانون هوای پاک تجهیز و توسعه حمل‌ونقل عمومی است؛ امری که سال‌هاست دولت‌ها آن را فراموش کرده‌اند و متاسفانه در ۴ سال گذشته مدیریت شهری نیز وقعی به آن ننهاد.

در سال ۱۳۹۶ تهران در رتبه ۱۳ آلوده‌ترین شهرهای جهان قرار داشت و متاسفانه در سال جاری در چند نوبت رتبه یک این آمار را به خود اختصاص داد. در حالی که اگر مدیریت گذشته اندکی به این موضوع توجه می‌کرد امروز چنین وضعی نداشتیم. ( در سال ۹۶ بیش از ۷ هزار اتوبوس تحویل مدیریت شهری شد، اما در سال ۱۴۰۰ کمتر از ۳ هزار دستگاه اتوبوس فعال تحویل گرفته شد).

حمل‌ونقل عمومی همچنان که به‌طرز قابل‌ملاحظه‌ای می‌تواند استفاده از خودرو شخصی را کاهش دهد، سبب صرفه‌جویی در مصرف سوخت و در نتیجه تلطیف هوا نیز خواهد شد. براساس اعلام شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی مصرف سوخت روزانه در مهر امسال بالغ بر ۱۰۲ میلیون لیتر بوده، این در حالی است که براساس اعلام مدیریت شرکت بهره‌برداری مترو تنها استفاده از این روش حمل‌ونقل انبوه‌بر در 7 ماه ابتدایی سال سبب صرفه‌جویی بیش از ۱۴۰ میلیون لیتری در مصرف بنزین تنها در شهر تهران شدت است.

از همین رو درمی‌یابیم استفاده از مدها و روش‌های حمل‌ونقل عمومی البته با توسعه و تجهیز ناوگان صرفه‌جویی در مصرف سوخت و متعاقبا کاهش آلاینده‌ها را در پی خواهد داشت که این امر در تلطیف هوا و نیز محیط‌زیست سالم و پاک‌تر بسیار مفید و اثربخش خواهد بود. استفاده از حمل‌ونقل عمومی یعنی استفاده کمتر از خودرو شخصی و این یعنی آلایندگی کمتر.

در کنار این موارد توجه به هوشمند‌سازی حمل‌ونقل و افزایش دسترسی شهروندان به مد‌های حمل‌ونقل عمومی نیز می‌تواند مفید باشد؛ موضوعی که باز هم در مدیریت گذشته مغفول ماند.

تهران روزهای آلوده‌ای را طی می‌کند و دیگر نفس ندارد؛ پس بهتر است توسعه حمل‌ونقل عمومی در اولویت اول دولت و نهاد‌های دخیل قرار گیرد تا همچون پمپاژ‌کننده خون به رگ‌های دودگرفته شهر عمل و راه نفس شهر را باز کند. تهران نیازمند حمل‌ونقل عمومی توسعه‌یافته و مطلوب است.