شامخ وسایل نقلیه و قطعات وابسته در مهر نشان از آن دارد که روند رکودی صنعت خودرو در نخستین ماه از پاییز امسال به اوج خود رسیده است. براساس داده‌های به‌دست‌آمده از بنگاه‌های بخش خودرو، شاخص مدیران تولیدکننده وسایل نقلیه و قطعات وابسته در مهر به ۴۱.۲ واحد رسیده که طی یک سال گذشته بی‌سابقه بوده است. روند رکودی صنعت خودرو که از خرداد امسال شروع شده بود، در مرداد رکورد رکودی جدیدی را زد، اما در شهریور کمی بهبود داشت. حالا شامخ مهرماه نشان می‌دهد بهبود رخ‌داده کاملا موقتی بوده و شامخ مهرماه حتی پایین‌تر از شامخ مرداد ایستاده است.

شامخ کل گروه خودرو در مهر ۶.۴ واحد کمتر از شهریورماه است. این رقم در ماه پایانی تابستان ۴۷.۶ واحد ثبت شده بود. نکته قابل‌توجه اینکه در شهریور نیز شامخ ثبت‌شده برای صنعت خودرو و قطعات زیر مرز ۵۰ بوده است؛ بنابراین در ششمین ماه از سال هم وضعیت این صنعت رو به بدتر شدن بوده، اما در مهر حرکت صنعت خودرو به سمت رکود سرعت گرفته است. این دومین بار طی تنها دو ماه است که شامخ کل صنعت خودرو به کف یک‌ساله خود رسیده است. به گزارش خودروکار، این گزارش ۱۳ شاخص مختلف را رصد می‌کند که در شامخ مهر ۱۰ شاخص نسبت به شهریور با افت همراه بوده و تنها ۳ شاخص، یعنی نرخ خرید مواد اولیه، میزان استخدام و بکارگیری نیروی انسانی و مصرف حامل‌های انرژی افزایش یافته‌اند. نکته جالب اینکه حتی «انتظارات تولید آینده» که به‌نوعی امید به آینده خودروسازان را نشان می‌دهد هم به کف یک‌ساله خود رسیده است. این فاکتور از ۵۵.۷۷ واحد در شهریور به ۴۸.۲ واحد در مهر رسیده تا افت ۷.۵۷ واحدی را ثبت کند. این در حالی است که در عموم مواقع زمانی که شامخ کل گروه سقوط می‌کند، فاکتور انتظارات تولید آینده صعودی است، اما اعداد و ارقام شامخ مهرماه نشان می‌دهد خودروسازان حتی امید ندارند که وضعیت رکودی این صنعت در آذر بهبود پیدا کند. در واقع مهر، ماه چهارمی بود که شامخ وسایل نقلیه و قطعات وابسته نشانگر رکود بوده است. اما علت اصلی این چهار ماه رکود چیست؟ طی چند ماه گذشته خودروسازان به‌نوعی منتظر رشد نرخ محصولات خود بودند، چراکه مشکل نقدینگی در این صنعت به چالشی جدی بدل شده است.

حتی در اردیبهشت‌ماه هم که بعد از ۱۸ ماه فریز قیمتی، شورای رقابت با رشد ۱۰ تا ۴۹ درصدی نرخ خودرو موافقت کرد، فعالان این صنعت به هیچ عنوان از رشد محقق‌شده راضی نبودند و تاکید داشتند با قیمت‌های جدید بعد از ۱۸ ماه فریز قیمتی، همچنان خودروسازی‌ها زیانده خواهند بود. البته در ماه جاری خودروسازان با اضافه کردن برخی آپشن‌ها توانستند به‌نوعی افزایش نرخ را اعمال کنند، اما این اتفاق هنوز در مهر رخ نداده بود که منجر به افت قابل‌توجه بیشتر فاکتورهای موثر در این صنعت شد. البته می‌توان گفت این رکود دلیل تورمی هم دارد. فاکتور «قیمت خرید مواد اولیه» که یکی از معدود فاکتورهای افزایشی شامخ مهر بوده به‌خوبی نشان از اثر تورم بر این صنعت دارد. «قیمت خرید مواد اولیه» با رشد قابل‌توجه ۱۳.۸۳ واحدی، از ۵۵.۷۷ واحد به ۶۹.۶ واحد رسیده است. بنابراین خودروسازان در نخستین ماه از پاییز امسال مواد اولیه موردنیاز خود را با نرخ بسیار بیشتری خریداری کرده‌اند. اتاق بازرگانی ایران، به‌عنوان مرجع انتشار شامخ، این شاخص اقتصادی را این‌طور توصیف می‌کند: «شامخ یکی از شاخص‌های اقتصادی است که موردپذیرش بیشتر کشورهای توسعه‌یافته است. در حال‌حاضر شاخص شامخ برای حدود ۲۹ هزار بنگاه بخش خصوصی در بیش از ۴۰ کشور جهان محاسبه و منتشر می‌شود. این شاخص براساس پایش پرسش‌نامه‌ای به‌دست می‌آید و بینش آنی و تصویر سریعی از شرایط اقتصاد کلان، به‌ویژه وضعیت رونق و رکود در بخش‌های صنعت و خدمات، ارائه می‌دهد. درواقع شامخ تصور تولیدکنندگان از وضعیت تولیدی بوده و به‌نوعی نشان از میزان امید آنها به آینده دارد.»

افت‌وخیز شامخ

بیشتر فاکتورهای مورد بررسی در شامخ مهر نشان از عمیق‌تر شدن رکود در صنعت خودرو داشته‌اند. یکی از این موارد «میزان تولید محصولات» است که در مرداد با افت قابل‌توجه به کمترین میزان در یک سال گذشته رسیده بود، در شهریور کمی رشد را ثبت کرد و روی مرز ۵۰ ایستاد، اما در مهر حتی نسبت به مرداد نیز رقم کمتری را ثبت کرد و به ۳۷.۵ واحد رسید، تا دومین رکوردشکنی رکودی خود را طی تنها دو ماه تجربه کند. البته آمار تولید منتشرشده توسط وزارت صمت تاییدکننده این موضوع نیست. طبق آماری که سیاست‌گذار خودرو منتشر کرده بود، تولید انواع خودرو در کشور از ۱۰۶ هزار و ۹ دستگاه در شهریور به ۱۲۰ هزار و ۳۷۰ دستگاه در مهر رسیده است؛ بنابراین شاید افت تولید رخ‌داده درباره صنعت قطعه باشد که البته این موضوع با فاکتورهای «انتظارات تولید آینده» و همچنین «موجودی مواد اولیه» نیز همخوانی دارد که هر دو با افت قابل‌توجهی همراه بوده‌اند. یعنی ممکن است کاهش تولید قطعه موجب افت امید به تولید آینده خودروسازان شده باشد.«موجودی مواد اولیه» فاکتور دیگری است که با کاهش فاحشی همراه بوده است. این شاخص که شهریورماه ۵۱.۹۲ واحد را ثبت کرده بود، در هفتمین ماه از سال به ۳۷.۵ واحد رسید تا افت ۱۴.۴۲ واحدی داشته باشد. همان‌طور که مشخص است، موجودی مواد اولیه در مهر مرز ۵۰ را رد کرده است. رقم ۵۰ مرز مهمی در بررسی شامخ است. درواقع رقم زیر مرز ۵۰ در شامخ نشان از وضعیتی نامطلوب دارد. بر این اساس، عدد محاسبه‌شده چنانچه زیر ۵۰ باشد، اما از عدد محاسبه‌شده ماه قبل بیشتر باشد، نشان می‌دهد سرعت بدترشدن وضعیت کاهش یافته است. در مقابل، عدد محاسبه‌شده چنانچه بالای ۵۰ باشد، اما از عدد ماه قبل کمتر باشد، نشان می‌دهد سرعت بهبود وضعیت در مقایسه با ماه قبل کاهش یافته است؛ بنابراین موجودی مواد اولیه در این صنعت در شهریور رو به رشد بوده، اما در ماه ابتدایی پاییز رو به کمتر شدن گذاشته، به‌طوری که این فاکتور نیز به کف یک‌ساله خود رسیده است.

تاثیر رشد نرخ مواد اولیه

افت مواد اولیه در انبار خودروسازان قطعا متاثر از رشد فاکتور «قیمت خرید مواد اولیه» است. این فاکتور از ۵۵.۷۷ واحد در شهریور به ۶۹.۶ واحد در مهر رسیده که نشان از اثر تورمی بسیار فاحش بر صنعت خودرو کشور دارد. همراه با افت فاکتور مربوط به تولید، «میزان فروش محصولات» در صنعت خودرو کشور با کاهش همراه بوده است. این شاخص که در شهریورماه ۴۶.۱۵ واحد ثبت شده بود، در مهر به ۳۹.۳ واحد رسیده تا کاهش ۶.۵۸ واحدی را ثبت کند. هر دو این ارقام زیر مرز ۵۰ هستند که نشان می‌دهد فروش محصولات این صنعت در شهریور نیز کاهشی بوده اما در هفتمین ماه از سال وضعیت آن رو به «بدتر شدن» رفته است. علاوه بر این، در مهر فعالان صنعت وسایل نقلیه و قطعات وابسته سفارش‌های کمتری را هم ثبت کرده‌اند. افت این شاخص از تیرماه آغاز شد، پس از آن از ۴۶.۱۵ واحد در مرداد به ۴۰.۳۸ واحد در شهریور رسید، اما در مهر با ثبت رقم ۳۷.۵ واحد، نسبت به شهریور ۲.۸۸ واحد افت داشت تا به کمترین میزان خود در یک سال گذشته برسد. اما ثبت سفارش خودرو تنها از طریق سامانه یکپارچه انجام می‌شود و آخرین مرحله آن اردیبهشت‌ بود؛ بنابراین خودروسازان از اردیبهشت‌ تاکنون سفارش جدیدی نگرفته‌اند که بخواهد دستخوش افزایش یا کاهش شود. این‌طور به نظر می‌رسد که افت رخ‌داده درباره سفارش خرید قطعه باشد. فاکتور دیگر «سرعت انجام و تحویل سفارش» است. این فاکتور در شهریور ۵۹.۶۲ واحد کاهش پیدا کرده و روی مرز ۵۰ ایستاده و به این معناست که وضعیت رو به بهبود سرعت تحویل سفارشات متوقف شده است.

موجودی محصول در انبار

فاکتور «موجودی محصول در انبار» نیز براساس بررسی شامخ مهر با افت همراه بوده است.تغییرات این فاکتور چندان وابسته به تصمیم خودروسازان نبود گزارش‌های نهادهای مختلف، از جمله اتاق بازرگانی ایران که مرجع منتشرکننده شامخ است و همچنین پژوهشکده پولی و بانکی، نشان می‌دهد روند دپو خودرو از خرداد امسال رو به رشد گذاشته بود، اما در مهر این موضوع حاشیه‌های زیادی به همراه داشت، به‌طوری که رئیس قوه قضاییه خواستار رسیدگی نهادهای نظارتی مانند سازمان بازرسی کل کشور به این موضوع شد. نتیجه ورود نهادهای نظارتی این بود که روند روبه‌رشد محصول در انبار خودروسازان در مهر متوقف شد و فاکتور مربوط به آن در شامخ از ۵۹.۶۲ واحد به ۵۰ واحد رسید.

میزان استخدام و بکارگیری نیروی انسانی

شامخ نشان می‌دهد «میزان استخدام و بکارگیری نیروی انسانی» در مهر با کمی رشد همراه بوده است. این شاخص که شهریور۴۴.۲۳ واحد ثبت شده بود، در ماه ابتدایی پاییز به ۴۶.۴ واحد رسید که نشان می‌دهد سرعت کاهش استخدام در این ماه کمتر شده است. فاکتور مهم «انتظارات تولید آینده» نیز در این ماه با افت محسوسی همراه بوده است.

میزان صادرات

«میزان صادرات» شاخص دیگری است که در شامخ نخستین ماه از پاییز امسال با افت همراه بوده و از ۵۱.۹۲ واحد به ۴۲.۹ واحد رسیده است. بنابراین صادرات خودرو یا قطعات در این ماه با کاهش همراه بوده، اما اطلاعاتی در دست نیست که کاهش رخ‌داده از چه محلی است. شاخص میزان «مصرف حامل‌های انرژی» در این ماه با ۲.۰۵ واحد رشد، از ۴۶.۱۵ واحد به ۴۸.۲ واحد رسیده است. این فاکتور رشد داشته زیر مرز ۵۰ است و می‌تواند به علت تغییرات دمایی ناشی از عبور از تابستان باشد.