ایران مهد انرژی‌های تجدیدپذیر
صنعت برق یکی از صنایع موفق به‌شمار می‌رود که به‌ویژه در مسیر خودکفایی، مهندسی، تجهیزات و خدمات پیمانکاری، پیشرفتهای چشمگیری داشته است.
این صنعت از مراحل مختلفی عبور کرده تا به وضعیت کنونی خود برسد. در آغاز انقلاب، وابستگی کامل به کشورهای خارجی داشت، اما امروز با افتخار می‌تواند از خودکفایی خود سخن بگوید. عمده این موفقیت‌ها به فعالیت‌های بخش خصوصی مرتبط است، بنابراین ضروری است که از این صنعت در حال رشد حمایت کنیم، چراکه جهان به‌سمت انرژی و صنعت برق پیش می‌رود و فرصت‌های رشد در این حوزه بسیار زیاد است؛ به‌ویژه باتوجه به تمایل جهانی به انرژی‌های تجدیدپذیر که می‌تواند بزرگ‌ترین فرصت ما برای توسعه و پیشرفت صنعت برق و سایر صنایع باشد.
یک برنامه‌ریزی جدی در حوزه اقتصادی در قالب برنامه هفتم پیشرفت انجام گرفته و اهداف مهم و اثرگذار در این زمینه تبیین و وظایفی برای همه دستگاه‌ها و بخش‌های مختلف تعریف شده است تا ارکان مختلف از دولت و مجلس گرفته تا بخش خصوصی و تشکل‌های اقتصادی بتوانند در تحقق اهداف اقتصادی قدم بردارند. این اتفاق رشد ۸درصدی برای کشور ترسیم می‌کند که می‌تواند فواید خوبی برای کشور رقم بزند؛ تولید و ساخت داخل، حل مسائل مربوط به معیشت مردم، اشتغالزایی و... از جمله مباحثی هستند که رشد ۸ درصدی بر آنها تاثیرات ویژه‌ای دارد، از این‌رو باید به‌دنبال تحقق آن باشیم و باتوجه به ظرفیت‌های موجود در کشور، این امر توسط بخش خصوصی ممکن است، بنابراین باید همه ارکان اقتصادی کشور بسیج شوند و در حمایت از بخش خصوصی قدم بردارند تا بتوانیم این مهم را محقق کنیم. سرمایه‌گذاری گسترده برای استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند به مقابله با پیامدهای تغییر اقلیم، کاهش خسارت‌های زیست‌محیطی در اقتصاد و کاهش تولید دی‌اکسیدکربن و گازهای گلخانه‌ای کمک زیادی کند.
راه‌حل موثر برای جبران ناترازی برق
در شرایطی که آلودگی هوا و پایان منابع نفتی به یک واقعیت تبدیل شده، استفاده و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر امری ضروری به‌نظر می‌رسد. کارشناسان معتقدند، گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند راه‌حلی موثر برای جبران ناترازی برق در سال‌های آینده باشد. در حال حاضر، امکان تامین ۳۰ درصد از برق شبکه از طریق منابع تجدیدپذیر وجود دارد. همچنین، مسئولان اعلام کرده‌اند که انرژی‌های تجدیدپذیر اکنون قابلیت رقابت دارند. اگر نرخ سوخت گاز و گازوئیل را به نرخ جهانی یا نرخ فوب خلیج‌فارس محاسبه کنیم، نیروگاه‌های خورشیدی از نظر اقتصادی توجیه‌پذیر خواهند بود، اما ظرفیت‌های اجرایی و تامین منابع برای این پروژه‌ها محدود است.
ما در طول سال، ۳۰۰ روز از نور خورشید بهره‌مندیم که این یک فرصت منحصر به فرد برای ما به‌شمار می‌آید. همچنین، کریدورهای بادی مناسبی داریم که می‌توانیم از آنها بهره‌برداری کنیم. در این راستا، ظرفیت‌های فنی برای تولید و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر وجود دارد و باید از این ظرفیت‌ها به‌بهترین نحو استفاده کنیم. در اوج مصرف امسال، با ناترازی بیش از ۱۷هزار مگاوات مواجه بودیم و عبور از این وضعیت، هدف مشترکی است که باید با همکاری دولت و بخش خصوصی به آن دست یابیم. باید شرایط سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی را جذاب‌تر کنیم و برای حل مشکل ناترازی انرژی در کشور، نیاز به سرمایه‌گذاری کافی در بخش تولید داریم.
باید مدل‌های کسب‌وکار قابل‌پیش‌بینی و جذاب را ارائه دهیم تا سرمایه‌گذاران تمایل بیشتری به ورود به این حوزه پیدا کنند و با آرامش‌خاطر به سرمایه‌گذاری بپردازند و نگرانی از بابت سرمایه‌گذاری و ریسک‌های مرتبط نداشته باشند. یکی از اصلی‌ترین مسائلی که می‌تواند به ما در عبور از ناترازی کمک کند، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر است و این موضوع باید به‌طورجدی در اولویت قرار گیرد. حضور سرمایه‌گذاران در این حوزه تنها با ایجاد یک محیط جذاب و ایمن برای آنها امکان‌پذیر است. بازار پول و سرمایه و صندوق توسعه ملی باید به کاهش پیچیدگی‌ها و بروکراسی در تامین منابع مالی برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر کمک کنند و به این مسائل توجه ویژه‌ای داشته باشند تا بتوانیم از ظرفیت‌های داخلی و خارجی بهره‌برداری کنیم. بخش خصوصی به حمایت و پشتیبانی در زمینه فراهم کردن زیرساخت‌ها، ایجاد محیط مناسب برای سرمایه‌گذاری و بهبود قوانین و مشوق‌های حمایتی نیاز دارد. محیط سرمایه‌گذاری باید به‌گونه‌ای باشد که برای سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی ما امن و مطمئن باشد تا بتوانیم آنها را به توسعه تمامی بخش‌های اقتصاد ایران، به‌ویژه بخش تجدیدپذیر ترغیب کنیم.
مهم‌ترین عامل تشویق دولت، کاهش دخالت‌های دستوری در اقتصاد است. بهترین راهکار، کاهش نقش دولت در اقتصاد به‌صورت عملی است. دولت باید وظایف حاکمیتی، حمایتی و نظارتی خود را انجام دهد و اجرای امور باید به بخش خصوصی واگذار شود؛ بنابراین، نیاز به تقسیم کار و ترسیم نقشه‌راهی برای توسعه کشورمان وجود دارد. بخش خصوصی و سایر نهادهای فعال در حوزه نظارت و حاکمیت باید به شکل‌گیری یک محیط جذاب برای سرمایه‌گذاری کمک کنند.
وضعیت مشارکت خصوصی در سال‌های گذشته
حسین اشکرف، کارشناس انرژی به صمت توضیح داد: صنعت نیرو و انرژی در ایران به‌گونه‌ای بوده که نیازمند تعمق بیشتر برای بهبود سیاست‌گذاری است. بنا به مطالعات انجام‌گرفته در سال‌های گذشته، مشارکت خصوصی در صنعت تاسیسات نیرو و انرژی ایران با چالش‌ها و فرصت‌هایی روبه‌رو بوده است. در این حوزه، به‌دلیل محدودیت منابع دولتی و نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان برای بهبود زیرساخت‌ها و کاهش ناترازی‌ها، جذب بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری خارجی ضروری شده است.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: تمرکز بر انرژی‌های تجدیدپذیر شاید یکی از بهترین جایگزین‌ها برای غلبه بر چالش‌های انرژی و وضعیت زیرساخت‌ها و به‌طورکلی تاسیسات کشور باشد، چراکه ایران سرزمینی سراسر آفتابی و بهره‌مند از مواهب دیگر طبیعی برای بهره‌برداری از انرژی‌های تجدیدپذیر است. به‌نظر می‌رسد به‌همین‌منظور پروژه‌هایی مانند نیروگاه‌های خورشیدی و بادی در برنامه توسعه قرار گرفته‌اند؛ اما به‌دلیل کمبود سرمایه‌گذاری دولتی و عدم‌استقبال گسترده از سوی بخش خصوصی، رشد این پروژه‌ها محدود بوده و نیاز به کاهش ناترازی گاز و برق از ضروریات حال حاضر کشور است.
ضرورت توجه به سرمایه‌گذاری در بخش انرژی
این کارشناس افزود: ایران برای رفع ناترازی در بخش گاز به سرمایه‌گذاری حدود ۱۰۰میلیارد دلاری نیاز دارد. در زمینه برق نیز برای جبران کمبود ۱۸هزار مگاوات، سرمایه‌گذاری ۱۰میلیارد دلاری لازم است که عمدتا به‌دلیل مشکلات بودجه‌ای و کمبود منابع دولتی، مشارکت خصوصی ضروری به‌نظر می‌رسد. از سویی موانع قانونی و اداری نیز مزید بر علت است. تصویب و اجرای لایحه‌های مشارکت عمومی ـ خصوصی در ایران با کندی پیش می‌رود و این باعث تاخیر در جذب سرمایه‌گذاری‌های کلان در روزهای انرژی و زیرساخت‌های نیروگاهی شده است. طرح‌های پیشنهادی جاه‌طلبانه شاید یکی از بهترین روش‌ها برای پیروزی بر شرایط فعلی باشد.
به‌اعتقاد وی؛ تبدیل دشت‌های کشاورزی بحرانی به مزارع خورشیدی یکی از ایده‌هایی است که می‌تواند با مشارکت فرادستگاهی و حمایت عمومی به پیشبرد اهداف کمک کند. در مجموع، پیشرفت در این حوزه نیازمند اصلاح زیرساخت‌های قانونی، تسهیل فرآیندهای مشارکت و تقویت همکاری‌های بین‌المللی است. این اقدامات می‌توانند به بهبود شرایط و جلب سرمایه‌گذاری‌های بیشتر کمک کنند.
اشکرف بیان کرد: بر همگان واضح است که بخش خصوصی در بهبود زیرساخت‌های نیرو و انرژی و تاثیر آنها بر اقتصاد چقدر موثر و نقش‌آفرین است. صنایع نیرو و انرژی از ارکان اصلی توسعه اقتصادی در هر کشوری به‌شمار می‌روند. در ایران، باوجود ظرفیت‌های فراوان، زیرساخت‌های نیرو و انرژی با چالش‌هایی چون کمبود سرمایه‌گذاری، فرسودگی تجهیزات و ناترازی عرضه و تقاضا مواجه هستند. در این میان، بخش خصوصی می‌تواند نقشی کلیدی در ارتقای بهره‌وری، جذب سرمایه‌گذاری و بهبود زیرساخت‌ها ایفا کند. بررسی نحوه ورود بخش خصوصی به این صنعت و نقش آن بر وضعیت اقتصادی ایران می‌تواند برای فهم بهتر شرایط در نهاد تصمیم‌گیری کشور مفید باشد.
رشد تقاضا برای انرژی‌های پاک
این کارشناس انرژی گفت: فرصت‌های ورود بخش خصوصی به صنعت تاسیسات نیرو و انرژی فراهم است. رشد تقاضا برای انرژی‌های پاک و مقرون‌به‌صرفه، فرصت مناسبی برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی فراهم کرده است. توسعه نیروگاه‌های خورشیدی و بادی به‌دلیل هزینه‌های کمتر عملیاتی و امکان بهره‌گیری از منابع محلی، جذابیت ویژه‌ای دارد. وی تاکید کرد: بسیاری از نیروگاه‌های ایران دارای بهره‌وری پایین هستند. با ورود فناوری‌های نوین از سوی بخش خصوصی، می‌توان بازدهی تولید را افزایش و هزینه‌ها را کاهش داد. توسعه شبکه‌های انتقال و توزیع، روش دیگر موردانتظار است. سرمایه‌گذاری در خطوط انتقال و بروزرسانی تجهیزات توزیع نه‌تنها از هدررفت انرژی جلوگیری می‌کند، بلکه قابلیت اتصال مناطق محروم به شبکه را نیز افزایش می‌دهد. از سویی بازیافت انرژی و بهره‌برداری بهینه نیز همیشه به‌عنوان یک روش مناسب می‌تواند مدنظر باشد. اشکرف به صمت توضیح داد: فناوری‌های مرتبط با بازیافت انرژی و مدیریت مصرف (مانند هوشمندسازی شبکه‌ها) از دیگر زمینه‌هایی است که بخش خصوصی می‌تواند در آنها فعالیت کند. از طرف دیگر، نقش دولت در تسهیل ورود بخش خصوصی بسیار حیاتی است. یکی از مهم‌ترین این نقش‌ها ایجاد بسترهای قانونی است. تصویب قوانین حمایتی مانند لایحه مشارکت عمومی ـ خصوصی و کاهش موانع اداری می‌تواند به تسریع ورود سرمایه‌گذاران کمک کند. تضمین بازگشت سرمایه به‌طورطبیعی یکی از مهم‌ترین انگیزه‌های سرمایه‌گذاری و مشارکت است. ارائه مشوق‌هایی نظیر تضمین خرید برق تولیدی و کاهش تعرفه‌های گمرکی برای واردات تجهیزات، انگیزه بخش خصوصی را افزایش می‌دهد. این کارشناس حوزه انرژی در خاتمه بیان کرد: جذب سرمایه‌گذاری خارجی به‌طورطبیعی باید در دستور کار دولت و نهادهای ذی‌ربط باشد، زیرا تسهیل شرایط برای مشارکت سرمایه‌گذاران بین‌المللی می‌تواند فناوری و دانش فنی پیشرفتهای را به‌همراه داشته باشد. ورود بخش خصوصی به صنعت تاسیسات، تاثیر اقتصادی زیادی دارد و از جمله مهم‌ترین این تاثیرها می‌توان به کاهش هزینه‌های دولت اشاره کرد. با واگذاری پروژه‌های زیرساختی به بخش خصوصی، دولت می‌تواند منابع مالی خود را به اولویت‌های دیگر اختصاص دهد. از سوی دیگر، همیشه ایجاد اشتغال از مهم‌ترین دغدغه‌های دولت‌ها در همه عملکردها است. با توسعه پروژه‌های مرتبط با تاسیسات و زیرساخت‌های انرژی، به‌ویژه در مناطق محروم، فرصت‌های شغلی جدید برای مردم ایجاد می‌شود. یکی دیگر از مهم‌ترین اقدامات، افزایش صادرات انرژی است. ارتقای ظرفیت تولید انرژی، امکان صادرات برق به کشورهای همسایه را فراهم می‌کند که می‌تواند درآمد ارزی قابل‌توجهی به‌همراه داشته باشد. بهبود امنیت انرژی، دیگر فایده این رویکرد حرفه‌ای است. کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و تنوع‌بخشی به منابع تولید انرژی و امنیت تامین انرژی کشور را افزایش می‌دهد.
