صمت در این گزارش همچنین از کارشناسان بازار خودرو، وضعیت این بازار را طی روزها اخیر جویا شده که در ادامه می‌خوانید.

خودروهای وارداتی پس از انفجار بندر شهید رجایی

خودروهای وارداتی که از طریق بندر شهید رجایی وارد کشور می‌شوند، در پارکینگ شرکت خلیج‌فارس نگهداری می‌شوند؛ این پارکینگ دارای ظرفیت نگهداری ۳۲۰۰ خودرو است. فاصله محل وقوع انفجار در بندر شهید رجایی تا محل دپوی خودروها بیش از ۲ کیلومتر است و خوشبختانه براساس اطلاعات دریافتی، خودروهای وارداتی آسیبی ندیده‌اند. با این‌حال، به‌دنبال حادثه انفجار، بندر به‌طور کامل تعطیل‌شده و تنها نیروهای امدادی اجازه ورود به منطقه را دارند. از آنجایی‌که ترخیص خودروهای وارداتی از بندر شهید رجایی نیازمند تایید کارشناسان سازمان استاندارد، ISQI و سایر نهادهای مرتبط است به نظر می‌رسد در شرایط فعلی امکان بازدید و ارزیابی آنها برای مدت قابل‌توجهی فراهم نباشد. این موضوع باعث می‌شود روند ترخیص خودروها با تأخیرهای طولانی مواجه شود و شرکت‌هایی که خودروهای خود را در این پارکینگ نگهداری می‌کنند، احتمالا در اجرای تعهدات خود دچار مشکل خواهند شد.

پیش‌بینی رشد ۵۰ تا ۱۰۰ درصدی قیمت خودروهای وارداتی

مهدی دادفر، مشاور انجمن واردکنندگان خودرو درباره واردات خودرو و وضعیت خودروهای دپو شده در بندر شهید رجایی با توجه به انفجار اخیر در بخش‌هایی از این بندر به صمت اظهار کرد: واردات خودرو به ایران عمدتا از طریق بندر شهید رجایی انجام می‌شود و بخش قابل‌توجهی از خودروهای وارداتی از امارات و چین به این بندر می‌رسند. حادثه انفجار اخیر در بندر شهید رجایی که بخش‌هایی از انبارهای مواد شیمیایی و کالاهای خطرناک را هدف قرار داد، اگرچه خساراتی به برخی انبارها و کالاها وارد کرد، اما به علت تفکیک محل دپوی خودروها از انبار مواد قابل اشتعال‌زا و همچنین حجم محدود خودروهای وارداتی موجود در گمرکات، تاثیر قابل‌توجهی بر انبار خودروهای وارداتی نداشته است.

دادفر در ادامه به وضعیت کلی بازار خودروهای وارداتی اشاره کرد و افزود: بازار خودروهای وارداتی در رکود است و به دلیل رکود بازار و محدودیت‌های ارزی، واردات خودروهای جدید و متنوع هنوز به سطح مطلوبی نرسیده و مشکلاتی مانند تامین قطعات یدکی و خدمات پس از فروش نیز بر نارضایتی خریداران افزوده است.

مقررات جدید و تاثیر آن بر بازار خودروهای وارداتی

مشاور انجمن واردکنندگان خودرو ادامه داد: با توجه به سیاست‌ها و اقدامات اخیر دولت در حوزه واردات خودرو، پیش‌بینی می‌شود قیمت خودروهای وارداتی حداقل بین ۵۰ تا ۱۰۰ درصد افزایش یابد. این پیش‌بینی از طریق انجمن واردکنندگان خودرو و اتاق بازرگانی به رئیس‌جمهور منتقل شده و در جلسات مختلف نیز مطرح شده است. مقررات جدید، از جمله آیین‌نامه اجرایی بند ر تبصره یک قانون بودجه ۱۴۰۴، فضای جدیدی در گفتمان خودرو کشور ایجاد کرده که می‌تواند اثرات عمیقی بر بازار خودروهای وارداتی داشته باشد. 

یکی از مهم‌ترین تغییرات، اعمال مقررات سخت‌گیرانه‌تر در ثبت سفارش و تخصیص ارز برای واردات خودرو است. پیشنهاداتی مانند برگزاری مزایده برای تخصیص ارز و محدود کردن واردات خودروهای گران‌قیمت، به‌نوعی فضای رقابتی و پیچیده‌ای را در مسیر واردات ایجاد کرده است. این اقدامات، با هدف کنترل بازار و درآمدزایی دولت از محل واردات خودرو، عملا منجر به افزایش قیمت تمام‌شده خودروهای وارداتی خواهند شد. بر این اساس به نظر می‌رسد تصمیم‌گیران این بخش از فضای واقعی بازار خودروهای وارداتی دور هستند. به اعتقاد من فضای خودروهای وارداتی، چندان مساعی نیست که این روند منجر به نارضایتی مردم هم شده است.

دادفر به نقش نرخ ارز و سیاست‌های ارزی در افزایش قیمت خودرو اشاره کرد و گفت: خریداران خودرو حتما نسبت به خرید خودرو اقدام کنند، چون در این بخش شاهد ریزش قیمتی قابل‌توجهی نخواهیم بود. به ظاهر نرخ ارز یکی از عوامل کلیدی در تعیین قیمت خودروهای وارداتی است اما به اعتقاد من حتی در صورت کاهش نرخ دلار به ۴۰ یا ۵۰ هزار تومان، پیش‌بینی می‌شود قیمت خودروهای وارداتی تنها حدود ۱۰ درصد رشد قیمت داشته باشند. این موضوع نشان می‌دهد نرخ ارز آزاد به تنهایی تعیین‌کننده قیمت خودرو نیست و سیاست‌های دولت نقش مهم‌تری ایفا می‌کند. در کل می‌توان گفت فعلا بازار خودروهای وارداتی راکد است و تا تعیین‌تکلیف مذاکرات به همین شکل باقی خواهد ماند.

مشاور انجمن واردکنندگان خودرو درباره مشکلات خدمات پس از فروش و تامین قطعات یدکی خودروهای وارداتی نیز اظهار کرد: مدت‌هاست یکی از چالش‌های مهم بازار خودروهای وارداتی، عدم‌تامین مناسب قطعات یدکی و خدمات پس از فروش است. باوجود وعده‌های داده شده مبنی بر الزام واردکنندگان به ارائه خدمات پس از فروش، در عمل بسیاری از خودروهای وارداتی با کمبود قطعات روبه‌رو هستند که این امر باعث نارضایتی مصرف‌کنندگان و افزایش هزینه‌های نگهداری خودرو شده است. این موضوع به‌ویژه در خودروهای وارداتی بدون گارانتی یا با گارانتی محدود، بار سنگینی بر دوش خریداران گذاشته است. بخشی از این معضل به نحوه واردات و بخشی هم به تخصیص ارز برای تامین قطعات برمی‌گردد که متاسفانه بار آن در نهایت بر دوش مصرف‌کننده نهایی خواهد بود.

مصرف‌کنندگان در انتظار کاهش قیمت نباشند

دادفر درباره خریداران بازار خودرو نیز خاطرنشان کرد: فضاسازی‌های ایجاد شده در بازار و انتظارات تورمی، باعث شده مصرف‌کنندگان واقعی خودرو، خرید خود را به تعویق بیندازند و منتظر شرایط بهتر و قیمت‌های مناسب‌تر باشند. البته با توجه به آنچه گفته شد درباره خودروهای وارداتی احتمال افزایش قیمت بیشتر است.

مشاور انجمن واردکنندگان خودرو در پایان سخنانش به ضرورت بازنگری در سیاست‌ها و حمایت از مصرف‌کننده تاکید کرد و گفت: با توجه به روند فعلی، افزایش قابل توجه قیمت خودروهای وارداتی اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد. بنابراین، ضروری است سیاست‌گذاران با بازنگری در مقررات واردات، تسهیل فرآیند ثبت سفارش و تخصیص ارز، و تضمین خدمات پس از فروش، زمینه را برای تعادل بازار و حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان فراهم آورند. هرچند شواهد نشان می‌دهد که رویکرد کلان دولت، تسهیل در واردات خودرو و کاهش قیمت خودرو نیست.

بازار خودرو در انتظار ریزش

رضا آریاراد، کارشناس بازار خودرو با اشاره به اینکه بازار خودرو مدت‌هاست در رکود است به صمت اظهار کرد: آنچه به‌عنوان ریزش قیمت‌ها در بازار خودرو شاهد آن هستیم به‌دلیل نبود خریدوفروش ناشی از انتظارات کاهشی شدن قیمت خودرو تحت‌تاثیر مذاکرات اخیر است. در سال‌های اخیر، بازار خودرو ایران به‌شدت تحت‌تاثیر انتظارات تورمی و فضای روانی ناشی از اخبار سیاسی و اقتصادی قرار گرفته است. در حال‌حاضر هم هرگونه خبر مثبت یا منفی درباره مذاکرات بین‌المللی، به‌ویژه در حوزه رفع تحریم‌ها، بلافاصله بر انتظارات جامعه و رفتار بازار خودرو اثر می‌گذارد. این پدیده نه تنها قیمت‌ها را دستخوش تغییر کرده، بلکه بر تصمیم‌گیری مصرف‌کنندگان و فعالان بازار نیز سایه افکنده است.

اثر خوش‌بینی مذاکرات بر انتظارات تورمی

کارشناس بازار خودرو ادامه داد: تجربه نشان داده هر زمان اخبار مثبت درباره مذاکرات هسته‌ای، احتمال رفع تحریم‌ها یا بهبود روابط بین‌المللی منتشر می‌شود، انتظارات تورمی جامعه به سرعت تغییر می‌کند. این خوش‌بینی غالبا منجر به شکل‌گیری انتظارات کاهشی در بازار می‌شود؛ به این معنا که مردم و فعالان بازار انتظار دارند با رفع محدودیت‌های بین‌المللی، واردات خودرو و قطعات تسهیل شود، هزینه‌های تولید و واردات کاهش یابد و در نهایت، تنوع و کیفیت خودروهای عرضه‌شده در بازار افزایش پیدا کند. این انتظارات، حتی پیش از تحقق واقعی تغییرات اقتصادی، بازار را وارد فاز رکود می‌کند، چراکه مصرف‌کنندگان خرید خود را به تعویق می‌اندازند و منتظر بهبود شرایط می‌مانند.

آریاراد در ادامه به محدودیت‌های تحریم اشاره کرد و گفت: تحریم‌های بین‌المللی طی سال‌های گذشته، درآمدهای ارزی کشور را به‌شدت محدود و دسترسی به منابع مالی خارجی را دشوار کرده است. این محدودیت‌ها مستقیم بر واردات خودرو و قطعات اثر گذاشته و منجر به افزایش بهای تمام‌شده خودروهای داخلی و وارداتی شده است. افزایش نرخ ارز که در ماه‌های گذشته به بالای ۱۰۰ هزار تومان نیز رسید، یکی از مهم‌ترین عوامل رشد قیمت خودرو در بازار بوده است. در شرایطی که درآمدهای ارزی کشور افزایش نیافته و رشد اقتصادی و صادرات قابل‌توجهی مشاهده نمی‌شود، هرگونه تغییر در نرخ ارز بلافاصله بر قیمت خودرو تاثیرگذار است.

کارشناس حوزه خودرو با بیان اینکه در حال‌حاضر شاهد خوش‌بینی زیاد و رکود عمیق در بازار خودرو هستیم، گفت: با انتشار اخبار مثبت درباره احتمال رفع تحریم‌ها و بهبود روابط خارجی، انتظارات تورمی جامعه به سمت کاهش حرکت می‌کند. این خوش‌بینی باعث می‌شود مصرف‌کنندگان واقعی و خریداران خودرو، خرید خود را به تعویق بیندازند تا از شرایط بهتر و قیمت‌های مناسب‌تر بهره‌مند شوند. این رفتار منجر به رکود در بازار خودرو می‌شود؛ به این معنا که حجم معاملات کاهش می‌یابد و بازار از حالت رونق خارج می‌شود. در این دوره، اگرچه قیمت‌ها کاهش می‌یابد، اما دلیل اصلی آن کاهش تقاضا و رکود بازار است، نه افزایش عرضه یا بهبود واقعی شرایط اقتصادی.

تناقضات و واقعیت‌ها

آریاراد با تاکید بر اینکه نکته مهم اینجاست که کاهش اخیر قیمت خودرو عمدتا ناشی از انتظارات تورمی و رکود بازار است، نه بهبود واقعی شاخص‌های اقتصادی خاطرنشان کرد: درآمدهای ارزی کشور افزایش نیافته، رشد تولید ناخالص داخلی و صادرات نیز چشمگیر نبوده است. بنابراین، هرچند قیمت خودرو در کوتاه‌مدت کاهش یافته، اما این کاهش شکننده و وابسته به فضای روانی بازار است. در صورت عدم‌تحقق رفع تحریم‌ها یا بازگشت نوسانات ارزی، بازار خودرو می‌تواند به سرعت وارد فاز افزایشی جدید شود.

کارشناس بازار خودرو در ادامه صحبت‌های خود به مصرف‌کنندگان و فعالان بازار پیشنهاد داد نسبت به خرید خودروهای موردنیاز خود اقدام کنند و افزود: در حال‌حاضر، بازار خودرو در شرایط رکود قرار دارد و قیمت‌ها نسبت به ماه‌های گذشته کاهش یافته است. بااین‌حال، این کاهش قیمت بیش از آنکه ناشی از تحولات بنیادین اقتصادی باشد، نتیجه انتظارات و فضای روانی بازار است. مصرف‌کنندگان باید توجه داشته باشند که هرگونه تغییر واقعی در بازار خودرو، نیازمند تحقق رشد اقتصادی، افزایش درآمدهای ارزی و بهبود زیرساخت‌های تولید و واردات است. بنابراین، تصمیم‌گیری برای خرید خودرو باید با در نظر گرفتن واقعیت‌های اقتصادی و چشم‌انداز میان‌مدت و بلندمدت بازار انجام شود.

آینده بازار خودرو در گرو تحولات واقعی

کارشناس بازار خودرو این بازار را به‌شدت تحت‌تاثیر انتظارات تورمی و اخبار مذاکرات بین‌المللی دانست و اظهار کرد: هرگونه خوش‌بینی یا بدبینی در این حوزه، بلافاصله به رفتار بازار و قیمت‌ها منتقل می‌شود. بااین‌حال، پایداری و ثبات بازار خودرو تنها زمانی تحقق می‌یابد که تحولات واقعی در حوزه اقتصاد کلان کشور، به‌ویژه در زمینه درآمدهای ارزی، تولید و واردات رخ دهد. تا آن زمان، بازار همچنان در معرض نوسانات ناشی از انتظارات و فضای روانی جامعه باقی خواهد ماند. بازار خودرو ایران تحت‌تاثیر پیچیده‌ای از عوامل اقتصادی، سیاسی و روانی است که انتظارات تورمی و اخبار مذاکرات بین‌المللی نقش کلیدی در آن دارند. خوش‌بینی جامعه نسبت به رفع تحریم‌ها باعث رکود موقت و کاهش قیمت‌ها شده، اما این کاهش شکننده و وابسته به تحقق واقعی تحولات اقتصادی است. برای ایجاد ثبات و رشد پایدار در بازار خودرو، نیازمند سیاست‌های جامع، حمایت از تولید و واردات و مدیریت انتظارات جامعه هستیم.

 

سخن پایانی

براساس گزارش‌های منتشر شده همه خودروهای وارداتی کشور از طریق کشتی و حمل‌ونقل دریایی وارد کشور نمی‌شود بلکه بخش اندکی از خودروهای وارداتی که در دسته واردات موردی قرار می‌گیرد از طریق حمل‌ونقل جاده‌ای به کشور می‌آیند. اما بار اصلی واردات خودرو بر دوش بنادر ایران است. بندر رجایی هم یکی از بنادر مهم برای واردات خودرو است. در حادثه اخیر در این بندر محل دپوی خودروهای وارداتی آسیبی ندیده و نگرانی در این‌باره وجود ندارد. در نهایت با توجه به نظر کارشناسان، بازار خودرو چه در بخش خودروهای داخلی و چه وارداتی همچنان در فاز رکود است و مصرف‌کنندگان به امید اینکه از کاهش قیمت‌ها و بهبود شرایط بهره‌مند شوند، خرید خود را به تعویق انداخته‌اند.