صادرات را با رقابت‌پذیری تنظیم کنیم، نه با دستور حکومتی
محمدرضا نعمت‌زاده
بارها اصرار کرده‌ام صنایع فولاد، مقاطع، میلگرد، تیرآهن، ریل، راه‌آهن و... احداث کنیم. در این‌باره خیلی جنگیده‌ام با این حال فقط ۵ درصد عوارض برای صادرات تصویب شد. چون معتقد بودند جلوی صادرات را می‌گیرد. اخیرا متوجه شدم آن ۲۵ درصد به ناچار تصویب شد. اما برای ۵ سال سنگ خام، مفت از چنگ رفت. اکنون گاهی در این‌باره صحبت می‌شود مبنی بر اینکه سنگ‌آهن برای واحدهای فولاد کم است. باید با رقابت‌پذیری، تولید و صادرات را تنظیم کرد، نه مثل واردات با دستور حکومتی.
اما اصل مهم دیگر در اتخاذ دیدگاه استراتژیک، مسئله سرمایه و سرمایه‌گذاری است. اگر تصمیم گرفته‌ایم ظرفیت تولید کشور را توسعه دهیم، در ابتدا باید به توسعه اعتقاد داشته باشیم. نه‌تنها در شرکت ملی نفت، بخش خصوصی، وزارت نفت، بلکه در بانک مرکزی، سازمان برنامه‌وبودجه و... تا امروز اتفاق نیفتاده که سازمان برنامه‌وبودجه در گزارشی اعلام کند؛ فولاد باید به ۵۵ میلیون تن یا هر رقم دیگری تا فلان تاریخ یا سال برسد.
مجبور شدیم در دولت یازدهم در وزارت صنعت، معدن و تجارت چنین کاری انجام دهیم. یقین دارم به چنین ظرفیتی دست خواهیم یافت، چون چرخ را به‌گونه‌ای راه انداخته‌ایم که چنین نتیجه‌ای حاصل شود. برای اطمینان به اندازه ۵۵ میلیون تن طرح، برنامه‌ریزی و آغاز شد. اکنون با اختلاف ۱۰ درصد بالا و پایین به نتیجه می‌رسد و یقین دارم ایران از صادرکنندگان فولاد جهان خواهد شد.
امروز در جهان بیش از ۱.۷ میلیارد تن فولاد تولید می‌شود که حداقل نیمی از آن تولید کشور چین است، اما چون چین صاحب واحدهای قدیمی و آلاینده‌ای است که در حال تعطیلی هستند ایران می‌تواند به چین صادر کند. در برنامه‌ریزی‌های استراتژیک علاوه بر رشد مصرف باید جایگزین ظرفیت‌های فرسوده و رقابت‌ناپذیر جهانی در برنامه سرمایه‌گذاری شد. با این ابتکار در سرمایه‌گذاری‌های پتروشیمی به نتایج قابل‌توجهی رسیده بودم. دوستانی اظهار می‌کردند مثلا محصولی خاص فقط ۲ درصد در جهان رشد می‌کند و سرمایه‌گذاری روی آن بی‌فایده است. درحالی‌که به اعتقاد من هرچند روی ۲ درصد سود آن محصول باید حساب کرد، اما باید به فکر آن ۴ درصد واحدهای قدیمی در حال تعطیلی هم بود که در کل رشد سرمایه‌گذاری ۶ درصد را به ما نشان می‌دهد. وقتی واحدهایی با تولید ۵ هزار تن متانول در روز احداث می‌شود واحدهای تولید ۵۰۰ تن در روز دیگر اقتصادی نیست. نرخ تمام‌شده تولید با تکنولوژی جدید نیز ارزان‌تر از تولید با تکنولوژی‌های قدیمی است. به خاطر می‌آورم تصمیم گرفته بودیم روی نوعی پلی‌اتیلن سبک به‌نام LD سرمایه‌گذاری کنیم. گفتند این نوع از پلی‌اتیلن یک درصد بیشتر رشد نخواهد کرد و سرمایه‌گذاری روی آن صلاح نیست. اما اگر چنین بود، چرا در بازار گران‌تر از دیگر پلی‌اتیلن‌ها به فروش می‌رسید؟
بازار رشد این محصول در جهان کم است، هرچند در مواردی تا ۱۰ درصد هم رشد داشته و متقاضی دارد. این پلیمر چون عریض و مقاوم است بیشتر برای مصارف گلخانه‌ای استفاده می‌شود در ایران هم به علت گرانی شیشه در هر مکانی نمی‌توان از آن برای سازه گلخانه‌ها استفاده کرد. در مزارع عادی نیز از سازه‌ای فلزی و قوسی شکل استفاده می‌شود که با پلاستیک روی آن را می‌پوشانند، اما در کره‌جنوبی، بازار شرق ما، هندوستان و چین در حال ساخت چنین گلخانه‌هایی بودند. در سفر به کره جنوبی با هلی‌کوپتر ما را برای بازدید از کارخانه‌های خودروسازی می‌بردند. از آن بالا، فقط پلاستیک دیده می‌شد. یعنی آنها مزرعه‌هایشان را برای ۲ تا ۳ نوبت کاشت، گلخانه‌ای کرده بودند. از آن زمان، برای تولید پلیمر، دو واحد در منطقه ویژه اقتصادی بندر امام یک واحد در عسلویه و واحدی در سنندج افتتاح کردیم؛ ۴ واحد ۳۰۰ هزار تنی. اکنون معتقدم حتی ظرفیت برای تأسیس ۱۰ واحد دیگر نیز وجود دارد، درحالی‌که گزارش شده بود در این‌باره سرمایه‌گذاری نکنیم. مدیر استراتژیک باید جویای نظرات کارشناسی شود و خودش مطالعات لازم را انجام دهد، بعد با سواد و نگاهی چترگونه و مشرف به موضوع، تصمیم بگیرد.
در گذشته واحدهای ۵۰ هزار تنی در پتروشیمی ایران و ژاپن داشتیم. طی سفری از یک واحد پلی‌اتیلن سبک ۳۰۰ هزار تنی که بزرگ‌ترین واحد در جنوب فرانسه بود و هنوز افتتاح نشده بود بازدید کردیم تا مطمئن شویم می‌توان واحدی ۳۰۰ هزار تنی تأسیس کرد. با سوال و جواب، متوجه شدیم این محصول که واحد آن در کنار دریای مدیترانه احداث شده بود، بازار خود را خواهد داشت. با انتخاب همین ظرفیت پلی‌اتیلن LD را احداث کردیم. واحدی که با تکنولوژی بالا، فشار رآکتور آن در ۳ هزار بار تست می‌شود. فشار تولید نیز حدود ۲ هزار و پانصد بار و فشار جو یک بار است. دیوار دور آن را نیز با بتن پوشش می‌دهند تا اگر یک روز منفجر شد به کسی آسیب نرساند. این محصول، بازار و سود خوب خواهد داشت، اما باید مسئولیت‌پذیر بود. بنابراین با احداث این ۴ واحد، ظرفیت جهشی یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن در مقایسه با ۵۰ هزار تن موجود احداث شد. به گمانم یکی از اشتباهات ما در صنایع ایران این است که متوسط رشدهای جهانی را مشاهده و درباره کشور اعمال‌نظر می‌کنیم.
ادامه دارد...
