شهرسازی «پر»
محمد انوشهئی-خبرنگار مسکن
توزیع نامتناسب فضاهای شهری و برخی زیرساختهای عمومی مانند مدارس، بیمارستانها و فضاهای تفریحی در تهران، باعث ایجاد نابرابریهای اجتماعی و اقتصادی بین مناطق شهری شده است که با وضعیت فعلی، انگار قرار نیست چیزی عوض شود. همه متوجه این قضیه شدهایم که تهران در مقایسه با جمعیت و تعداد سکنهای که در خود جای داده، امکانات کافی ندارد. این موضوع میتواند باعث کاهش کیفیت زندگی و افزایش فشار روانی بر ساکنان شهر شود.
بههمیندلیل، بهبود شبکههای حملونقل عمومی، ایجاد فضاهای سبز بیشتر، بهبود کیفیت هوا، توزیع عادلانهتر فضاهای شهری و ایجاد مراکز فرهنگی و تفریحی میتواند بهبود شهرسازی در تهران را تسهیل کند. البته، این مسائل نیاز به برنامهریزی دقیق، همکاری بین بخشهای مختلف و تخصص در زمینه شهرسازی دارند که در حال حاضر هیچکدام دیده نمیشوند.
این وضعیت با شهرکسازی و رشد شهرهای اطراف تهران شکل نامناسبتری به خود گرفته و البته تبلیغات زیادی هم برایش شده است؛ با این دست جملات «اقشار کمدرآمد را صاحب خانه کردهایم!» اینکه برای حل مشکل مسکن، سیستم شهرسازی را نابود کنیم، راهحل نیست؛ بلکه وقت خریدن برای اشتباهاتی است که در گذشته انجام شده است. گاهی سیاستگذاریهای غلط را میشود با اصلاح بهموقع آن، کمضررتر جلوه داد، اما زمانی که بدون کارشناسی جریانی به راه بیفتد و دائم هم تکرار شود، ریشه شهرسازی را با خاک یکسان میکند. ای کاش تنها مشکلات شهرسازی کشور ما به چند مورد ختم میشد، اما اینطور نیست و اشتباهات شهرسازی در مویرگهای شهر جا خوش کرده و فضای شهری را بر هم زده است.یک مثال قدیمی درباره خانههای بیکیفیت همیشه مطرح است که مردم میگویند سازندهاش «بنداز در رو بوده». این مثال درباره شهرهای جدیدی که در چند دهه اخیر توسط دولتها ساخته شدهاند، صدق میکند. واحدهایی که بیشتر آنها بههیچعنوان از کیفیت مناسبی برخوردار نیستند و از مصالح درجه 3 در آنها استفاده شده است. جدا از کیفیت واحدها، بسیاری از راههای منتهی به این ساختمانها، هنوز از وضعیت آسفالت درست و حسابی برخوردار نیستند و هرازگاهی شهردار این مناطق قول آسفالت معابر را میدهد که تنها در حد همان قول باقی میماند.با افزایش جمعیت شهرنشین، شهرهای بزرگ در ایران دچار مشکلات فراوان و شهرهای جدید برای جذب سرریز جمعیتی احداث شدند. شهرهای جدید برای کاستن از مشکلات جمعیتی، اقتصادی، اجتماعی و کالبدی کلانشهری مانند تهران در حوزه نفوذ این شهر احداث شدهاند، اما این شهرها هم در عمل نتوانستهاند از مشکلات کلانشهرها باتوجه به اهدافشان بکاهند و اهداف از پیش تعیینشده، عملی نشدهاند.
شهرسازی، معماری، ایمنی، رفاه، اصول فنی و ... ؛ مواردی نیستند که برای احداث یک شهر جدید نسبت به آنها بیتفاوت باشیم. اصول شهرسازی مجموعهای از اصول و مبانی است که برای طراحی و توسعه شهرها و مناطق شهری بهکار میرود. این اصول بهمنظور ایجاد شهرهای پایدار، زیبا، قابلاستفاده و بهرهور تدوین شدهاند. این اصول برای ایجاد ارتباطهای موثر بین فعالیتها، کاهش ترافیک و افزایش کیفیت زندگی شهروندان بسیار مهم هستند و باید رعایت شوند.اگر برای بررسی مشکلات موجود ریزتر شویم، به مواردی فراتر از سیستم شهرسازی و کیفیت ساخت پایین شهرکهای اقماری پی میبریم، بهطوریکه مشکلات تامین آب، برق و گاز نیز گاهی چالشآفرین میشوند و زندگی را برای ساکنان شهرهای اطراف تهران سخت میکنند. اینکه دائم از ساختوساز جدید آنهم بدون در نظر گرفتن اصول شهرسازی صحبت شود، شرایط را برای کلانشهری مثل تهران بدتر میکند.امید است تا مسئولان برای حل مشکلات موجود، برنامهریزیهای جامعتری انجام دهند تا بتوانند مشکلات شهری را برطرف سازند و روح تازهای در جسم بیجان شهرسازی بدمند. بهطورمشخص، ساخت شهرکهای جدید شاید بتواند مشکلات بخش مسکن را تاحدودی حل کند، اما چالشهای جد تری را بهوجود میآورد که شاید حلوفصلش بههمینراحتیها هم نباشد. شهرهای اطراف تهران، نیاز مبرم به توجه و سرمایهگذاریهای کلانی در بخش رفاه، آموزش، حملونقل، فضای سبز، امنیت، درمان، اشتغالزایی و بهطورکلی شهرسازی اصولی دارند که باید در اولویت قرار بگیرند.