بحران آب و انرژی معضلی جهانی است که باید برای حل آن چاره‌اندیشی کرد. جایگزینی منابع تجدیدپذیر به‌ویژه انرژی خورشیدی، باد و... در سبد انرژی صنایع در این زمینه می‌تواند مشکلات ما را تا حد زیادی حل کند و علاوه بر این، باید موضوع بهینه‌سازی مصرف انرژی را در تمام صنایع و به‌ویژه صنایع‌معدنی در اولویت قرار دهیم.

اینکه ما می‌گوییم مردم در بخش خانگی بد مصرف می‌کنند، ایراد درستی است و باید رژیم مصرف انرژی، در کشور بهبود پیدا کند. بدون هیچ تردیدی، اسراف ولو در مقدار و اندازه‌های کم امری مذموم است. اما یکی از بدترین ایرادات سیستم ما، معمولا فرافکنی است و تمام مشکلات به مردم نسبت داده می‌شود.به‌عنوان‌مثال، ما در استفاده از آب در بخش خانگی اضافه‌مصرف داریم که باید تصحیح شود، اما چند درصد از مصرف آب کشور در بخش خانگی اتفاق می‌افتد؟ همه می‌دانیم که ۹۲ درصد از منابع آبی در بخش کشاورزی اسراف می‌شود که این میزان در جهان در نهایت بین ۶۰ تا ۷۰ درصد است. بیشترین اتلاف آب ایران در بخش کشاورزی است که ناشی از سیستم کشاورزی و آبیاری سنتی، حفر چاه‌های غیرقانونی بی‌شمار و سدهای بدون طرح و نقشه‌ای است که احداث شده و اگر اینها را با هم در نظر بگیریم، روشن می‌شود که معضل اصلی آب در کشور از کجا سرچشمه گرفته است.البته باز هم تاکید می‌کنم که الگوی بهینه مصرف، بسیار اهمیت دارد، اما مشکل اصلی نیست و به‌هیچ‌وجه قابل‌مقایسه با اتلاف حجم بزرگی از آب که در کشاورزی و همچنین آوردن صنایع آب‌بر به مناطق کویری و احداث چاه‌های غیرمجاز و استفاده از حجم عظیمی از آب‌های زیرزمینی و... نیست.مصرف انرژی هم به‌همین‌شکل است. صنایع کشور حتی در مقایسه با همسایگانی مثل ترکیه، عربستان، امارات و... امتیاز قابل‌قبولی ندارند.حتی در کشور خودمان نیز، میزان مصرف انرژی در تعدادی از صنایع که با کفایت مدیران خود از موقعیت برجام استفاده لازم را کردند و توانستند اقدام به نوسازی‌هایی کنند، با دیگر بخش‌های عقب‌مانده به‌ویژه در صنایع‌معدنی اختلاف فاحشی دارد و مقایسه این دو با هم نشان می‌دهد که میزان هدررفت انرژی و آب در صنعت کشور به‌ویژه در صنایع‌معدنی چه اندازه بالاتر از استاندارد بین‌المللی است.

برای حل این مشکل، به‌عقیده‌من، باید چند کار را در اولویت قرار دهیم. اول اینکه باید بدون هیچ‌گونه اتلاف وقت، طرح‌های کاهش مصرف انرژی در صنایع خود را اجرایی کنیم. با همراهی دانشگاه‌ها، پروژه‌های پژوهشی، به‌ویژه در بخش‌هایی که سریع‌تر می‌تواند اجرایی شود را آغاز کنیم. در بعضی دیگر از بخش‌ها که زمانبر است هم، باید کار را استارت زد. ارتباطات بین‌المللی در این زمینه مهم است و باید هرچه سریع‌تر، ارتباطات کشور با جهان خارج به‌ویژه با کشورهای صاحب فناوری برقرار شود تا بتوانیم منابع انرژی تجدیدپذیر به‌ویژه انرژی خورشیدی را مورداستفاده قرار دهیم و دیگر اینکه، اقدام مهم و حیاتی بازسازی و نوسازی صنایع را به مرحله اجرا بگذاریم و ماشین‌آلات و تجهیزاتی که مصرف انرژی آنها در مقایسه با موجودی امروز ما به‌مراتب پایین‌تر است، جایگزین کنیم.موضوع حیاتی دیگری که دست‌اندرکاران باید آن را در نظر داشته باشند، توجه به آموزش اهمیت آب و انرژی و چگونگی مصرف بهینه آنها است و باید در دروس مدارس و دانشگاه به‌شدت مورد توجه قرار گیرد. محصل هر رشته‌ای باید به‌نوبه خود دروس تخصصی مربوط به بهینه‌سازی مصرف آب و انرژی را بخواند و بیاموزد. امروز می‌بینیم که در بسیاری از نقاط کشور به‌دلیل فقدان آموزش مناسب، نکات مهم و ضروری در نظر گرفته نمی‌شود. به‌عنوان‌مثال، در بازدیدهای معدنی که تابستان امسال داشتم، می‌دیدم که در بسیاری از مناطق، سیستم آبیاری قطره‌ای شده است تا برای مثال، میزان مصرف آب بهینه شود، اما با این حال، در اوج گرما و در ظهر تابستان و دمای بالای ۴۰ درجه، کشاورزان در حال آبیاری قطره‌ای محصولات بودند. معلوم نیست آبیاری در گرمای ظهر تابستان وقتی بخش عمده‌ای از آب تبخیر می‌شود و دوباره عصر و شب هم باید آبیاری اتفاق بیفتد، چه توجیهی دارد.

این نشان می‌دهد کسانی که مسئول آموزش اصلاح شیوه کشاورزی بوده‌اند، بخشی از مسئله را یاد داده‌ و بخش دیگری را نادیده گرفته‌اند. در دیگر حوزه‌ها هم، اوضاع بهتر از این نیست و مهندسی انرژی چندان موردتوجه قرار نگرفته است.پس باید گرایشات میان‌رشته‌ای در حوزه مهندسی انرژی در مقاطع تحصیلات تکمیلی تعریف شود، چراکه این گرایش‌ها به‌ویژه در حوزه مهندسی معدن و متالورژی اهمیت حیاتی دارد و به این منظور، باید پایان‌نامه‌های دوره کارشناسی ارشد و دکتری را به این سمت سوق داد. یکی از مهم‌ترین مباحث این است که ما باید ساختارها را تغییر دهیم و تا این ساختارها درست و اهمیت این موارد تبیین نشود، مشکلاتی که با آن دست به گریبانیم، روزبه‌روز بزرگ‌تر و پیچیده‌تر خواهد شد. در بسیاری از نقاط کشور به‌دلیل بی‌توجهی به موضوع آمایش سرزمین با مشکلات اساسی روبه‌رو شده‌اند و فرونشست زمین در حال بلعیدن شهرهای ما است. امروز باید عزم بیشتری برای گره‌گشایی از این مشکلات وجود داشته باشد و تا زمان بیش از این، ازدست‌نرفته است، اقداماتی اساسی انجام دهیم و جلوی مصرف بی‌رویه صنایع آب‌بر و انرژی‌بر را بگیریم.