معدنکاری در کشورهای پیشرفته با هوشمندسازی و بکارگیری اینترنت اشیا و دیگر نوآوری ‌ ها متحول شده است. این دگردیسی از یک سو موجب کاهش چشمگیر هزینه ‌ های معادن و از سوی دیگر افزایش راندمان کار شده است. یکی از پیش ‌ نیازهای اساسی معدنکاری دیجیتال دسترسی به اینترنت پرسرعت است، اما در ایران حتی ساکنان کلانشهرها برای استفاده از اینترنت پرسرعت با مشکلات و محدودیت ‌ های زیادی رو ‌ به ‌ رو هستند؛ چه رسد به معدنداران که اکثرا در مناطق دورافتاده و کم ‌ برخوردار فعالیت می ‌ کنند. علاوه بر این در ناآرامی ‌ های اجتماعی، مانند آنچه در یک ماه گذشته رخ داد، همین پیوند کج ‌ دار و مریز با اینترنت هم یا به ‌ کلی قطع می ‌ شود یا با سرعت بسیار پایینی پیش می ‌ رود. در اوایل سال جاری اعلام شد وزارت صنعت، معدن و تجارت قرار است به ‌ تدریج تمدید پروانه بهره ‌ برداری را مشروط به دانش ‌ بنیان شدن شرکت ‌ های معدنی کند؛ یعنی وزارت صمت و معاونت معدنی این وزارتخانه در صورتی به متقاضیان، پروانه کار در معادن را می ‌ دهند که آن معدن هوشمند شده باشد یا برنامه ‌ ای برای حرکت به سمت هوشمندسازی داشته باشد، اما با شرایط موجود نمی ‌ توان از معدنداران خرده گرفت که چرا اقبال چندانی به معدنکاری دیجیتال و هوشمندسازی نشان نمی ‌ دهند. البته در اوایل سال جاری اعلام شد دولت برای پیوستن معادن به روند هوشمندسازی مشوق ‌ هایی هم در نظر گرفته است. صمت در این گزارش به بررسی ضرورت و الزامات هوشمندسازی در معادن پرداخته است.

تفاهم چهارجانبه

علی بابایی، مدیرکل دفتر فناوری و نوآوری وزارت صنعت، معدن و تجارت گفت: تفاهمنامه ‌ ای میان وزارت صمت و سه نهاد دولتی (ایمیدرو، ستاد فناوری ‌ های حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی و معاونت فناوری و نوآوری) امضا شده که هدف آن هوشمندسازی معادن و ایجاد زمینه ‌ های همکاری میان شرکت ‌ های بزرگ و مجموعه ‌ های دانش ‌ بنیان است. در تفاهمنامه ذکر شده که بنگاه ‌ های معدنی با ابزارهایی مانند تشویق، به همکاری در این تفاهمنامه ترغیب می ‌ شوند.

بابایی به دنیای معدن گفت: اصل تشویق همان گارانتی ریسکی است که ستاد و وزارت ارتباطات، آن را تضمین کرده ‌ اند. این عمل، اعتماد شرکت ‌ های بزرگ را جلب می ‌ کند.

وی ادامه داد: برخی مواقع انگیزه اصلی برای معدنکاران این است که وزارت صمت، تمدید پروانه بهره ‌ برداری ‌ شان را مشروط به هوشمندسازی معادن کرده است. این ابزارهای سیاست ‌ گذاری است که دولت از آن استفاده کرده است. اگر معدنی اقدام به هوشمندسازی کرد، دولت هم با رفع موانع، ادامه فعالیت این معدن را تسهیل می ‌ کند.

بستر اینترنت

بابایی درباره بستر اینترنت پرسرعت ۵ G که برای هوشمندسازی نیاز است، گفت: این مسئله جزو تعهدات وزارت ارتباطات است، زیرا این کار نیازمند زیرساخت ‌ های زیادی است و نهاد یادشده از طریق شرکت ‌ های وابسته این بستر را فراهم می ‌ کند.

مزیت ‌ های معدنکاری دیجیتال

مدیرکل دفتر فناوری و نوآوری وزارت صنعت، معدن و تجارت درباره مزیت ‌ های معدنکاری دیجیتال گفت: این شیوه در حوزه ‌ های اکتشاف، استخراج و فرآوری، تحولات عظیمی ایجاد می ‌ کند. در این فرآیند اکتشاف ما هوشمند می ‌ شود و از تصاویر ماهواره ‌ ای برای بررسی بهتر در زمینه ‌ های متفاوت استفاده می ‌ کنیم.

وی افزود: حتی می ‌ توان از بلاک ‌ چین برای شفافیت بیشتر لایه ‌ های اکتشافی استفاده کرد. اتوماسیون ناوگان و پیش ‌ بینی خرابی و تعمیرات ماشین ‌ آلات تحقق می ‌ یابد و همین امر امتیاز ویژه ‌ ای در اختیار معادن قرار می ‌ دهد، زیرا دقیقا می ‌ توان فهمید یک ماشین، در چه زمانی دچار مشکل می ‌ شود و به این ترتیب جلوی آسیب به خط تولید گرفته خواهد شد. مدیریت زمان توقف و سنسورهای حساس برای افزایش بهره ‌ وری و همچنین ایمنی وارد معدنکاری می ‌ شود. علاوه بر اینها در زمینه انرژی هم می ‌ توانیم حساب ‌ شده ‌ تر و با صرفه ‌ جویی عمل کنیم تا شاهد توسعه و افزایش بهره ‌ وری هرچه بیشتر در این حوزه باشیم.

تاثیر فلج ‌ کننده قطع اینترنت

باوجود موارد یادشده هوشمندسازی در کشور ما با خطرات و مشکلات جدی هم رو ‌ به ‌ رو است؛ به ‌ عنوان مثال معضل قطع اینترنت که تاثیر مخربی بر بخش معدن داشته است. بهرام شکوری، رئیس انجمن مس ایران در این باره گفت: این روزها و هفته ‌ ها شاهد تاثیر فلج ‌ کننده قطعی اینترنت بر بخش معدن و صنایع معدنی به ‌ ویژه در بحث برقراری ارتباطات با مشتریان بین ‌ المللی هستیم.

شکوری به معدن ۲۴ گفت: امروز همه مراودات و ارتباطات در جهان از طریق فضای مجازی و پیام ‌ رسان ‌ های واتس ‌ اپ، تلگرام و... انجام می ‌ شود، اما قطعی اخیر اینترنت سبب شده ارتباطات با جهان خارج قطع شود. سرمایه ‌ گذاری که چنین تجربه ‌ ای داشته، چگونه ریسک معدنکاری دیجیتال با وابستگی به اینترنت را در این فضا به جان بخرد؟ اگر قرار باشد اینترنت به ‌ طور کامل یا حتی در فاصله ‌ های زمانی کوتاه قطع شود، چگونه می ‌ توان به سرمایه ‌ گذاری در معادنی فکر کرد که همه فعالیت ‌ های آن وابسته به اینترنت است؟

بازگشت به گذشته

این مقام صنفی بیان ‌ کرد: حتی برخی افراد برای حفظ ارتباطات تجاری خود ناچار به سفر به کشورهای مقصد و حضور فیزیکی در آنجا می ‌ شوند، در حالی که قبلا این ارتباطات بر بستر اینترنت شکل می ‌ گرفت و به این ترتیب هزینه ‌ ها و خسارات زیادی به بخش معدن تحمیل شده است. وی اظهار کرد: حتی اینترانت (اینترنت داخلی) که دولت بر استفاده از آن در این شرایط اصرار دارد، با مشکل مواجه است و خوب کار نمی ‌ کند. این مسئله به ‌ ویژه برای جابه ‌ جایی پول و دیگر عملیات بانکی دردسرساز شده است.

اعداد سنگین

شکوری ادامه ‌ داد: تاکنون اعداد و ارقام متفاوتی از میزان خسارت ‌ هایی که قطع اینترنت به بخش ‌ های مختلف اقتصاد وارد کرده، منتشر شده، اما همگی اعداد سنگینی است و امیدواریم دولت هرچه سریع ‌ تر برای وصل اینترنت فعالان اقتصادی اقدام کند.

پدافند غیرعامل

یکی دیگر از خطرات بالقوه که هرازگاهی در جایی خودنمایی می ‌ کند، حملات هکری است که تیر امسال هم چنگ و دندانی به فولادی ‌ ها نشان داد.

محمد کشانی، مدیرعامل مجتمع فولاد صنعت بناب در این باره گفت: حملات هکری به فولادسازان می ‌ تواند بار دیگر و با شدت بیشتری در آینده ‌ ای نه ‌ چندان دور تکرار شود که تنها راهکار مقابله با آنها، افزایش تدابیر امنیتی پدافند غیرعامل و تجهیز سیستم عامل است. محمد کشانی به فولادبان گفت: پیش ‌ بینی حملات سایبری از قبل هم وجود داشت؛ بنابراین تمام واحدهای تولید فولاد و شرکت ‌ های فولادسازی پدافند غیرعامل دارند و علت پایین بودن میزان خسارت ‌ ها و زیان تجهیزات، وجود پدافندهای غیرعامل در این واحدها بوده است. عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد با اشاره به حملات سایبری سال گذشته به پمپ ‌ بنزین ‌ ها و چراغ ‌ های راهنمایی گفت: با رعایت مسائل پیشگیرانه، تجهیز سیستم افزاری و قوی ‌ ترشدن پدافند غیرعامل می ‌ توانیم با حملات سایبری مقابله جدی کنیم و میزان خسارات را به حداقل ممکن برسانیم.

سخن پایانی

مرور اخبار چند وقت گذشته نشان می ‌ دهد اقداماتی برای برگرداندن آرامش به حوزه معدن و جلب اعتماد از دست رفته آغاز شده است. به ‌ عنوان مثال ایمیدرو دومین همایش پدافند غیرعامل کشور در حوزه معدن و صنایع معدنی، را برگزار کرد که در آن اعلام شد این سازمان آماده است با کمک سازمان پدافند غیرعامل کشور، سیاست ‌ گذاری برای مدیریت و برنامه ‌ ریزی در سطح مدیریت شرکت ‌ های خود را اجرایی کند.

اما همزمان از مجلس خبر رسید که گام اول مجلس برای محدودیت اینترنت برداشته شد؛ به این ترتیب براساس اصل ۸۵ قانون اساسی با برگزاری نشست ‌ های کمیسیون مشترک طرح حمایت از حقوق کاربران در فضای مجازی مورد بحث و بررسی قرار می ‌ گیرد و تاکنون تبصره ‌ های آیین ‌ نامه داخلی این کمیسیون مشترک به تصویب رسیده است.