ظرفیت‌های اینترنت اشیا (IoT) در حوزه بانکداری، بسیار فراتر از پیشبرد تراکنش‌ها و ارائه خدمات آفلاین است. صنعت بانکداری در حال بررسی ظرفیت‌های اینترنت اشیا برای بازتعریف ماهیت بانکداری در عصر دیجیتال است. در این میان پیاده‌سازی شبکه‌های اینترنت اشیا و رویکرد توسعه راهکارهای اینترنت اشیا برای بخش بانکداری باید دقیق و ساختارمند باشد و تضمین کند که هر مرحله به یکپارچگی عملیات بانک و به‌حداکثر رساندن مزایای بالقوه اینترنت اشیا کمک خواهد کرد. در ادامه نقشه‌راه مرسوم در فرآیند طراحی مدل‌های مختلف برای پیاده‌سازی شبکه اینترنت اشیا را بررسی می‌کنیم.

نیازسنجی بانک و توسعه استراتژی

نخستین مرحله در پیاده‌سازی یک شبکه اینترنت اشیا، بررسی کامل نیازها و اهداف اصلی بانک در استفاده از تجهیزات اینترنت اشیا است. شناسایی چالش‌ها و فرصت‌های کلیدی در عملیات بانک به ایجاد یک استراتژی مناسب کمک می‌کند. این مرحله برای تعیین اهداف و انتظارات روشن برای یکپارچه‌سازی اینترنت اشیا با عملیات مهم است و به بانک اطمینان لازم در بهره‌گیری حداکثری از شبکه بالقوه را می‌دهد.

طراحی راهکار و نمونه‌های اولیه

وقتی چارچوب استراتژیک داشته باشیم، گام بعدی بر طراحی راهکارهای اینترنت اشیا متمرکز خواهد بود. باید ترکیب مناسبی از حسگرها، دستگاه‌ها و گزینه‌های اتصال و ساخت یک معماری کارآ از اینترنت اشیا انتخاب شود. نمونه‌سازی، بخشی جدانشدنی و حیاتی برای تعریف یک شبکه اینترنت اشیا موثر در عملیات است. به‌ویژه، داشتن مدلی ملموس برای ارائه، دید بهتری به ذی‌نفعان می‌دهد و امکان بیشتری در اطمینان بخشیدن به آنها به‌وجود می‌آورد. این نمونه‌ها باید مقیاس‌های کوچکی از شبکه عظیم اصلی بوده و بیشتر ارتباطات ضروری در آنها لحاظ شده باشند.

یکپارچه‌سازی و استقرار

در مرحله یکپارچه‌سازی، دستگاه‌ها و سامانه‌های اینترنت اشیا به‌دقت با زیرساخت‌های موجود بانک ادغام می‌شوند. هدف این فرآیند به‌حداقل رساندن اختلال در عملیات در حال انجام است. در این مرحله، آزمایش‌های مختلفی برای سنجش سازگاری فعالیت‌های بانک با شبکه اینترنت اشیا انجام می‌شود تا از قابلیت‌های عملیاتی شبکه نهایی و امنیت آن مطمئن شویم.

تجزیه و تحلیل داده‌ها

با استقرار شبکه اینترنت اشیا، مسیر برای دریافت داده‌ها واقعی و مرتبط با عملیات بانکی باز می‌شود. تجزیه و تحلیل این داده‌ها به‌معنای دستیابی به بینش‌های نابی از جزئیات مختلف عملیات بانک مانند رفتار مشتریان، وفاداری و رضایت آنها، نقاط ضعف و قوت عملیات و رخنه‌های امنیتی موجود است.

امنیت و انطباق

باتوجه به حساسیت بالای عملیات بانکی، تضمین امنیت اکوسیستم اینترنت اشیا، کلیدی‌ترین فعالیت در اطمینان از کارآ بودن آن است. در این مرحله، انواع رمزگذاری‌ها در انتقال داده، ایمن‌سازی نقاط پایانی و سازگاری سیستم با استاندارهای تعریف‌شده انجام می‌شود. توجه کنید که ارزیابی امنیت شبکه موضوعی ثابت و یک‌‎بار برای همیشه نیست، بلکه از لحظه طراحی آغاز راه بوده و به‌صورت مستمر ادامه خواهد داشت.

نگهداری همراه با بهبود مستمر

پس از استقرار، تمرکز بر حفظ عملکرد کنونی و سازگاری سیستم با فناوری‌ها و راهکارهای جدید است. نظارت منظم، عیب‌یابی و مدیریت کارآ در ‌بروزرسانی شبکه اینترنت اشیا، تضمین‌کننده نقش بهینه‌سازی اینترنت اشیا برای عملیات بانکی است. در این مرحله، تحلیل داده‌ها و تحقیق و توسعه در زمینه اتمسفر بانکی، از جمله فعالیت‌های کلیدی در آگاهی از شیوه‌های موجود برای بهبود سیستم و اجرای آنها هستند.

مهم‌ترین چالش‌های پیش‌رو

باوجود تمام مزایایی که شبکه‌های اینترنت اشیا برای صنعت بانکداری به‌ارمغان می‌آورند، آنها کانون تعریف چالش‌های جدید و از جنس فناوری نیز هستند. طبق تحقیقات موجود در پایگاه Academia Edu، چالش‌های اصلی برای پیاده‌سازی راه‌حل‌های اینترنت اشیا در حوزه بانکداری شامل نگرانی‌های امنیتی، مسائل نظارتی و نیاز به سرمایه‌گذاری قابل‌توجه در فناوری و آموزش آن هستند.

حفظ حریم خصوصی

ادغام تجهیزات اینترنت اشیا در زیرساخت‌های بانکی چالش‌های امنیتی پیچیده‌ای را به‌وجود می‌آورد. این تجهیزات اغلب به اهداف جدیدی برای مجرمان سایبری تبدیل می‌شوند که به‌دنبال استفاده از نقاط آسیب‌پذیری، نشت داده یا امکان دسترسی غیرمجاز به سیستم کنترل تراکنش‌ها هستند.

به‌عنوان مثال، در سال ۲۰۱۷ حمله بات‌نت Mirai به این شبکه‌ها، باعث بروز نگرانی‌های جدیدی درباره شبکه‌های اینترنت اشیا شد. بانک‌ها باید اطمینان حاصل کنند که پروتکل‌های امنیتی قوی برای محافظت از اطلاعات حساس مشتریان و حذف اعتماد مشتریان خود به‌وجود آورده‌اند. این تنها در صورتی امکان‌پذیر است که توسعه‌دهندگان به بهترین شیوه‌های طراحی شبکه اینترنت اشیا دسترسی داشته باشند.

مدیریت و تجزیه و تحلیل داده

دستگاه‌های اینترنت اشیا، حجم عظیمی از داده‌ها را تولید می‌کنند و چالش‌هایی برای پردازش، ذخیره‌سازی و تحلیل این داده به‌وجود می‌آورند. به‌ویژه، در بخش هوشمندسازی بانک‌ها به تحلیل‌های بیشتر، عمیق‌تر و کاربردی نیاز دارند تا با حفظ امنیت عملیات خود، مزیت رقابتی نیز به‌وجود آورند.

یکپارچه‌سازی با سیستم‌های موجود

بسیاری از بانک‌ها فعالیت‌های خود را از طریق سیستم‌هایی پیش می‌برند که قابلیت کمی در سازگاری با تجهیزات اینترنت اشیا دارند. یکپارچه‌سازی راه‌حل‌های اینترنت اشیا فرآیندی پیچیده و پرهزینه است و شامل تغییرات اساسی در زیرساخت‌های فناوری خواهد بود. برای مثال، تعریف اپلیکیشن‌های جدید، پلتفرم‌های بانکداری آنلاین، خودپردازهای هوشمند، هوشمندسازی سیستم لجستیک و امنیت تراکنش‌های بانکی همه نیازمند بروزرسانی مستمر و انطباق با فناوری‌های جدید هستند.

رعایت مقررات

بخش بانکداری به‌شدت تحت‌نظارت سازمان‌های دولتی است و الزامات سختگیرانه‌ای برای حفاظت از داده، حریم خصوصی و امنیت دارایی‌های مشتریان برای آنها تعریف شده‌اند. پیاده‌سازی شبکه‌های اینترنت اشیا باید با استانداردهایی مانند GDPR در مدیریت داده و حفظ حریم خصوصی مطابقت داشته باشد. از آنجا که تجهیزات اینترنت اشیا، میزان برداشت داده‌های شخصی را به‌شکل قابل‌توجهی بالا می‌برند، بانک‌ها ملزم‌ هستند تمهیدات لازم برای حفظ حریم خصوصی کاربران را اعمال کنند.

سرمایه‌گذاری اولیه

ایجاد شبکه‌های اینترنت اشیا، بی‌شک با هزینه‌های بالا همراه است. به‌ویژه، اگر بانک زیرساخت و روندهای سنتی زیادی داشته باشد، به سرمایه‌گذاری بیشتری در بخش فناوری نیاز خواهد داشت. این سرمایه‌گذاری شامل هزینه‌های مرتبط با سخت‌افزار، نرم‌افزار، یکپارچه‌سازی، تضمین امنیت، انطباق مداوم و آموزش کارکنان خواهد بود. برای بانک‌های کوچک‌تر ممکن است چنین هزینه‌هایی قابل‌پوشش نباشند و بانک مجبور به اتخاذ راه‌حل‌های محدودی باشد که بهره‌وری حداکثری را نتیجه نمی‌دهند.

مسائل امنیتی

یکپارچه‌سازی دستگاه‌های اینترنت اشیا در زیرساخت‌های بانکی، چالش‌های امنیتی پیچیده‌ای را به‌وجود می‌آورند. آنها کانال‌های بیشتری برای حضور آنلاین بانک تعریف می‌کنند و فعالیت‌های بیشتری را در معرض خطرات آنلاین قرار می‌دهند. بنابراین، بانک باید تلاش مضاعفی در حفظ دارایی‌های دیجیتال خود داشته باشد. مهم‌تر اینکه، بانک موظف به تضمین امنیت داده‌های مرتبط با مشتریان نیز هست و هرگونه نشت اطلاعاتی می‌تواند به‌معنای لطمه شدید به برند بانک و البته دارایی‌های مادی و معنوی مشتریان باشد.