شرکت‌های تازه‌تاسیس با کاهش مخارج خود در پروژه‌های پرریسک، افزایش قیمت‌ها را جبران کردند. در حقیقت با عقب‌نشینی شرکت‌ها به سمت سرمایه‌گذاری‌های کم‌ریسک، ظرفیت اکتشافات موفقیت‌آمیز حتی زمانی که بر اساس اصول بازار نیاز فوری به یافتن منابع جدید وجود دارد، کاهش می‌یابد.

گزارش موسسه اعتبارسنجی اس‌اند‌پی بیانگر تغییرات گسترده‌تری است و نشان می‌دهد سهم اکتشافات معدنی توسط مردم و بخش خصوصی به پایین‌ترین حد خود رسیده است و شرکت‌ها با تمرکز بر پروژه‌های مستقر به جای پروژه‌های مخاطره‌آمیز خود را در شرایط ایمن قرار داده‌اند. روندی که ممکن است عرضه فلزات حیاتی در آینده را کاهش دهد. اس‌اندپی گزارش داده هزینه‌های اکتشاف در سال ۲۰۲۵ نیز احتمالا کاهش خواهد یافت. این به این دلیل است که بودجه‌های سال ۲۰۲۴ محدود است و شرکت‌های تازه‌تاسیس در جذب سرمایه با مشکل مواجه هستند.

شرکت‌های معدنی برای پاسخگویی به تقاضای رو به رشد جهانی برای فلزات غیرآهنی باید ذخایر رو به کاهش خود را دوباره پر کنند. تحولات منطقه‌ای بیشتر انقباض بازار در این زمینه را نشان می‌دهد. امریکای لاتین همچنان بیشترین سهم بودجه اکتشاف را در اختیار دارد، در حالی که شرکت‌های تازه‌تاسیس در کانادا و استرالیا با کاهش قابل‌توجه بودجه مواجه هستند.

در ایالات متحده، افزایش‌های جزئی – به‌ویژه در تخصیص مس – به‌رغم چالش‌های گسترده‌تر، نشان‌دهنده خوش‌بینی محتاطانه است. بر اساس گزارش قبلی اس‌اند‌پی، سرمایه جمع‌آوری‌شده توسط شرکت‌های معدنی کوچک و متوسط در سال ۲۰۲۴ با ۱۲ درصد کاهش به ۱۰.۳ میلیارد دلار رسید که کمترین میزان در پنج سال اخیر است. ارقام ماهانه نیز کاهش یافته است، به طوری که جمع‌آوری سرمایه‌های مالی در ماه دسامبر ۲۱ درصد کاهش یافته و به ۸۹۰ میلیون دلار رسیده که نشان‌دهنده شرایط سخت‌تر مالی برای شرکت‌های تازه‌تاسیس طلاست. برخلاف بخش تازه‌تاسیس، شرکت‌های بزرگ با اتکا به درآمدهای داخلی ثابت، هزینه‌های خود در پروژه‌های بعدی را پوشش می‌دهند.

بودجه‌های اکتشافی بخش‌های مختلف

بودجه اکتشاف طلا به‌رغم اینکه قیمت طلا از ۲۷۰۰ دلار در هر اونس فراتر رفت، در مجموع ۷ درصد کاهش یافته و به ۵.۶ میلیارد دلار رسید. سال گذشته سرمایه‌گذاری طلا با ۲۱ درصد کاهش به ۱.۸ میلیارد دلار رسید. کانادا رتبه اول را در بین مناطق برای سرمایه‌گذاری طلا دارد، اگرچه تخصیص ۱.۳ میلیارد دلاری آن نسبت به سال قبل ۱۶ درصد کاهش یافته است. همچنین تعداد شرکت‌های متمرکز بر طلا حدود ۸ درصد کاهش یافته و به ۱۲۳۵ شرکت رسید. هزینه مس با افزایش ۱۲ درصدی در اکتشاف معدن، ۲ درصد افزایش یافته و به ۳.۲ میلیارد دلار رسید. در همین حال، بودجه برای لیتیوم نسبت به سطح سال ۲۰۲۳ و تقریبا به نصف کاهش یافته است.

بودجه اکتشاف نیکل ۳۰ درصد کاهش یافته و به ۵۳۴ میلیون دلار رسید در حالی که بودجه کبالت با ۳۵ درصد کاهش به ۵۱.۱ میلیون دلار رسید. شرایط ضعیف بازار و عرضه بیش از حد به اعتماد سرمایه‌گذاران لطمه می‌زند. اکتشاف اورانیوم با ۳۳ درصد افزایش به ۳۳۱ میلیون دلار رسید. این افزایش ناشی از تمرکز مجدد بر انرژی هسته‌ای به عنوان بخشی از تلاش‌های کربن‌زدایی است.

با توجه به کشف و شناسایی معادن زیادی در چند دهه گذشته در سطح جهان، کشف ذخایر جدید به‌خصوص در مناطقی که تحت پوشش فعالیت‌های اکتشافی در گذشته بوده‌اند دشوار و دشوارتر می‌شود و هر چه زمان می‌گذرد با کشف شدن معادنی که شواهد و نشانه‌های بیشتری را بروز داده‌اند کاوشگر معدنی به ناچار به‌سوی کشف معادنی باید باشد که از دید تیزبین گذشتگان مخفی مانده‌اند و معمولا آثار عمده‌ای در سطح زمین از خود به‌جا نگذاشته‌اند.

روش‌ها و تکنیک‌های اکتشاف معدن

از دیگر سو، علم اکتشاف مواد معدنی نیز به‌صورت یک علم پویا در حال تکوین و تکامل است و با به‌کارگیری فناوری‌های نو به‌سوی یافتن روش‌های نوین و یا پویاتر کردن روش‌های اکتشافی شناخته شده گام برمی‌دارد. لذا آشنایی با روش‌های نوین اکتشاف از جمله ضروریات است در چنین شرایطی عدم به‌کارگیری نیروهای کارآمد و مدیریت با تجربه و آشنا با تکنولوژی‌های روز در حیطه اکتشاف مواد معدنی سبب هدر رفتن سرمایه‌های ملی، از دست دادن زمان جهت دستیابی به معادن جدید و در نتیجه سد کردن توسعه اقتصادی در دید کلان آن می‌شود. 

در این نوشته گذری کوتاه به آخرین تکنیک‌های اکتشافی که در چند سال اخیر در سطح جهان مطرح گشته‌اند خواهیم داشت هرچند به‌منظور اجتناب از طولانی شدن این نوشته، نگارنده به ناچار بخشی از مطالب را حذف کرده که امید است در فرصت دیگری مطالب مذکور ارائه شود.

 بدیهی است شرح کامل هر یک از تکنیک‌های معرفی شده در چارچوب این نوشته نمی‌گنجد و هدف نگارنده بیشتر مطرح کردن آنها بوده تا انشاءالله در پروژه‌های اکتشافی مورد استفاده قرار گیرند. در نوشته حاضر به تکنیک‌های جدید در هر مرحله از مطالعات اکتشافی که شامل مطالعات ماهواره‌ای، زمین‌شناسی، ژئوشیمی، ژئوفیزیک و حفاری‌های اکتشافی هستند اشاره می‌شود.

مطالعات ماهواره‌ای

داده‌های حاصل از ماهواره‌ها در تشخیص برخی کانی‌ها، زون‌های آلتراسیون، ساختمان‌های زمین‌شناسی و تکتونیکی، استفاده در توپوگرافی، تشخیص تقریبی نوع سنگ کاربرد دارند. ماهواره‌های Landsat، Aster، JERS-۱ از آن جمله‌اند که مجهز به سنسورهای جذب امواج EM در دامنه طول موجی مرئی تا مادون قرمز (۴ تا ۱۵ باند) هستند. در چند سال اخیر به‌منظور افزایش قدرت تفکیک امواج و شناسایی دقیق‌تر انواع کانی‌ها سنسورهای Hyper spectral که قادر به تفکیک ۲۲۰ باند هستند ابداع شده‌اند. این سنسورها برای نخستین‌بار در سال ۲۰۰۰ در ماهواره ۱-OE به‌کار گرفته شدند و حدود ۲۰ کانی را با استفاده از داده‌های هایپرین می‌توان تشخیص داد و بدین ترتیب می‌توان اطلاعات با ارزشی جهت شناسایی نواحی مستعد معدنی با استفاده از این داده‌ها کسب کرد.

ژئوشیمی اکتشافی

احتمال ثبت نشدن آنومالی‌هایی از عناصر در مناطق تحت پوشش اکتشافات ژئوشیمیایی همواره از دغدغه‌های عمده کارشناسان مربوطه بوده است و جهت ثبت کردن کلیه آنومالی‌ها هر چند کوچک در مناطق اکتشافی روش‌های زیادی در چند دهه گذشته مورد آزمایش و اجرا شده است. از جمله این روش‌ها که البته چندان هم جدید نیست ولی در کشور ما هنوز هم در برخی از پروژه‌های ژئوشیمیایی بدان توجه نمی‌شود انتخاب مناسب‌ترین اندازه دانه‌های خاک و یا نمونه خردایش شده است که عنصر و یا عناصر معدنی مورد نظر در آن سایز بیشترین تمرکز را دارا هستند (Orientation Survey) با این روش و مشخص کردن سایز بهینه باعث می‌شود که آنومالی‌های احتمالی موجود در ناحیه به نحو بارزتری نمایان شوند.

سخن پایانی

اکثر ذخایر معدنی در زیر سطح زمین مدفون بوده و با یک روباره پوشیده شده‌اند، کشف این ذخایر به ویژگی هایی که آنها را از محیط اطراف متمایز می‌نماید بستگی دارد. در صورتی که تفاوت خواص فیزیکی بین ماده معدنی و سنگ درون‌گیر آن وجود داشته باشد، می‌توان از ژئوفیزیک سطحی برای کشف ماده معدنی مربوطه استفاده کرد. ژئوفیزیک یک روش غیر مخرب برای اکتشاف مواد معدنی می‌باشد. با توجه به اهمیت حفظ محیط‌زیست و تلاش فراگیر برای جلوگیری از آسیب به آن، به کارگیری روش‌های غیر مخرب به مانند روش‌های ژئوفیزیک امروز از اهمیت بالایی برخوردار هستند. به کارگیری این روش‌ها کمترین آسیب به محیط‌زیست و منابع طبیعی را در پی خواهد داشت.