سیدابوالقاسم حقایقی مقدم، رئیس مرکز رشد فناوری کشاورزی، منابع طبیعی و صنایع غذایی خراسان رضوی نیزبر نقش مؤثر فناوری در تامین امنیت غذایی تاکید کرد و در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه امنیت غذایی از مهم‌ترین حقوق فردی و اجتماعی است که چهار رکن فراهمی، دسترسی، سلامت و پایداری برای آن تعریف شده، اظهار کرد: فراهم شدن غذا متاثر از سه عامل تولید، تجارت و ذخیره‌سازی است.

حقایقی مقدم بابیان اینکه تولید محصولات کشاورزی در داخل کشور، از کلیدی‌ترین اجزای امنیت غذایی محسوب می‌شود و دانش‌بنیان شدن کشاورزی و استفاده از ظرفیت عظیم علم و فناوری در تامین غذای موردنیاز جمعیت کشور نقش بسزایی دارد، گفت: توسعه کشاورزی دانش‌بنیان و رسوخ فناوری‌های نوین در عرصه‌های کشاورزی، علاوه بر تامین غذا، در پایداری منابع پایه آب‌وخاک و تولید محصولات سالم مؤثر خواهد بود.

موفق‌ترین نمونه‌های استفاده از فناوری در کشاورزی

وی در ادامه به بیان موفق‌ترین نمونه‌های استفاده از فناوری در کشاورزی در کشور و استان خراسان رضوی اشاره کرد و گفت: مهم‌ترین آنها در زمینه بذر و نهال، هسته اولیه تولید محصولات کشاورزی است که خوشبختانه شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور به‌خوبی در این موضوع ورود پیدا کرده و تولید بذر موردنیاز محصولاتی نظیر گندم و جو، کلزا، سبزی و صیفی (گوجه‌فرنگی، بادمجان، خیار، فلفل، خربزه و هندوانه)، پنبه، چغندرقند، سیب‌زمینی و پیاز را در دست اقدام و تولید دارند. در تولید نهال‌های میوه موردنیاز کشور فناوری "کشت بافت" نیز توانسته در بهبود کیفیت و مقاومت گیاه به تنش‌های محیطی کمک شایانی کند.

حقایقی‌مقدم با اشاره به تولید انواع کود، سموم و ترکیبات غیر شیمیایی شامل کودهای زیستی، آلی، اسیدهای آمینه، محرک‌های رشد، محافظت‌کننده‌های گیاهی، جلبک و... ازجمله محصولات فناورانه تجاری‌سازی شده در کشور خاطرنشان کرد: تامین بخشی از دارو، خوراک و مکمل‌های موردنیاز برای تولید دام، طیور و آبزیان کشور از مهم‌ترین موضوعاتی است که شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان در این زمینه فعال هستند. در این رابطه استفاده از ضایعات و زائدات محصولات و صنایع کشاورزی و منابع جدید تامین پروتئین مانند لارو حشرات برای تامین بخشی از جیره موردنیاز دام‌های سنگین و سبک و طیور موردتوجه شرکت‌های فناور قرارگرفته است. وی تصریح کرد: تولید انواع ادوات و ماشین‌های کشاورزی موردنیاز در مراحل آماده‌سازی زمین، کاشت، داشت، برداشت و پس از برداشت از دیگر عرصه‌های موفق فعالیت فناوران کشور است. ساخت انواع خشک‌کن ویژه زعفران، گیاهان دارویی و میوه‌جات، انواع خردکن برای آماده‌سازی خوراک دام، انواع ادوات خاک‌ورزی مجهز به حسگر، دستگاه‌های پیچیده بوجاری و درجه‌بندی محصولات، دستگاه‌های حمل‌ونقل و بارگیری ازجمله این تولیدات به‌شمار می‌روند.

رئیس مرکز رشد فناوری کشاورزی، منابع طبیعی و صنایع غذایی خراسان رضوی گفت: تولید انواع محصولات خوراکی و غذایی از دیگر عرصه‌هایی است که با استقبال دانش‌بنیان‌ها روبه‌رو شده است. تولید مکمل برای بهبود کیفیت نان و سایر محصولات کشاورزی، تولید غذا و دارو از انواع قارچ و جلبک‌ها، تولید انواع محصولات جدید خوراکی و نوشیدنی فراسودمند و غنی‌شده در زمره محصولات تولیدی دانش‌بنیان‌ها به‌شمار می‌آیند.

وی هوشمند و خودکارسازی در بخش کشاورزی را از دیگر عرصه‌های ورود دانش‌بنیان و فناوران برشمرد که در قالب ارائه محصول یا خدمت شکل‌گرفته است. تولید پهپاد برای پایش، محلول و سم‌پاشی اراضی، هوشمندسازی آبیاری با استفاده از حسگرهای رطوبت خاک و سنجه‌های اقلیمی، پایش عرصه‌های کشاورزی با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، پایش سالن‌های مرغداری و گلخانه‌ها با استفاده از انواع حسگرها، در زمره فعالیت‌های این زمینه کاری به‌شمار می‌روند که تجاری‌سازی شده‌اند.

حقایقی‌مقدم با اشاره به اینکه می‌توان به آموزش کشاورزان برای استفاده از فناوری‌های مدرن پرداخت، افزود: برای آموزش و ترویج فناوری و یافته‌های نوین روش‌های گوناگونی وجود دارد. برخی از این روش‌ها به‌طور معمول توسط بخش‌های دولتی به اجرا درمی‌آیند. اما بهترین مجموعه برای آموزش فناوری‌های نوین، متخصصین موضوع در شرکت‌های خصوصی، فناور و دانش‌بنیان هستند. وی بیان کرد: عرضه فناوری‌های نوین در نمایشگاه‌های تخصصی، تهیه برنامه‌های آموزشی حضوری و مجازی در شبکه‌های تلویزیونی و اجتماعی، عضو کردن بهره‌برداران کشاورزی در سکوهای آموزش و مشاوره متعلق به مراکز آموزشی دولتی و خصوصی از شیوه‌های نوین آموزش فناوری‌های کشاورزی است. حقایقی بر لزوم بهره‌گیری از روش‌های فناورانه آموزشی مانند پویانمایی و اپلیکیشن با تاکید بر آموزش تعاملی برای آشنایی با فناوری‌های نوین کشاورزی تاکید کرد. این متخصص در حوزه فناوری کشاورزی با تاکید براینکه کشاورزی هوشمند می‌تواند به کاهش تغییرات اقلیمی کمک کند، عنوان کرد: تغییرات اقلیمی مواردی چون افزایش دما، کاهش بارش (به‌ویژه به شکل برف) و افزایش پدیده‌های حدی مانند بارش‌های شدید و وقوع سیلاب را شامل می‌شوند. پایش این پدیده‌ها و تحلیل روندها به کمک فناوری‌های نوین و هوش مصنوعی می‌تواند سطح آمادگی برای مقابله با تغییرات را افزایش بدهد. وی یادآور شد: تغییر اقلیم ممکن است منجر به افزایش نیاز آبی گیاهان، تغییر در دوره‌های فیزیولوژی محصولات، کاهش تغذیه آب زیرزمینی، طغیان آفات و بیماری‌ها و چالش‌های مشابه شود. در همه این موارد استفاده از انواع حسگرها برای پایش تغییرات و اقدام به‌موقع و هوشمند می‌تواند میزان خسارت وارده و کاهش تولید در عرصه‌های کشاورزی را به حداقل برساند.

سخن پایانی

در نهایت اینکه با توجه به چالش‌های ناشی از تغییرات اقلیمی، ضرورت استفاده از فناوری‌های نوین در کشاورزی بیش از پیش احساس می‌شود. آموزش کشاورزان در زمینه کاربرد این فناوری‌ها، نقش کلیدی در ارتقاء سطح آگاهی و توانمندی آنان دارد. روش‌های نوین آموزشی مانند پویانمایی و اپلیکیشن‌های تعاملی می‌توانند به تسهیل این فرآیند کمک کنند. در نهایت، با بهره‌گیری از فناوری‌های هوشمند، می‌توان به کاهش خسارات ناشی از تغییرات اقلیمی و افزایش تولیدات کشاورزی دست یافت. این رویکرد نه تنها امنیت غذایی را تأمین می‌کند، بلکه به پایداری منابع طبیعی و حفظ محیط‌زیست نیز کمک خواهد کرد.