بهار نامیمون فلز زرد
بازارهای ارز و طلای کشور بعد از تعطیلات نوروز با آغاز به‌کار رسمی، تحولات قیمتی قابل‌توجهی را تجربه کردند که این تحولات در بازار طلا چشمگیرتر از بازار ارز بوده؛ به‌گونه‌ای که نرخ هر گرم طلای ۱۸ عیار تنها در یک روز حدود ۵۵۰ هزار تومان و نرخ سکه حدود ۱۱ میلیون تومان کاهش پیدا کرد. کارشناسان عمده دلیل این مسئله را کاهش نرخ اونس جهانی تحت تاثیر وضع تعرفه بر واردات امریکا ازسوی ترامپ می‌دانند و البته تاکید دارند نمی‌توان چندان به پایداری روند کاهشی نرخ طلا امیدوار بود و هر گونه تحول سیاسی جدید می‌تواند خالق نوسانی در جهت خلاف روند موجود باشد. البته عده‌ای از کارشناسان نیز بر این باورند که نوسان حاکم در بازارهای داخلی محصول عملکرد سوداگران و فعالان غیرمجاز بازارها در جهت کسب منافع است و تاکید دارند سیاست‌گذار باید با ابزار قانون راه سودجویی این افراد و بهم‌ریختگی بازار را بگیرد. آنچه در ادامه می‌خوانید گزارش صمت از وضعیت بازارهای طلا و ارز در دو روز ابتدایی هفته جاری و نظر کارشناسان درباره این بازارها است.
کنترل ارز در دست سیاست
پرونده دلار در سال گذشته در کانال نرخ ۹۷ هزار تومان در روز ۲۸ اسفند بسته شد و این اسکناس امریکایی در چند روز ابتدایی سال جدید نیز تحول قیمتی خاصی را تجربه نکرد، اما با آغاز کار برخی بازارها در روز ۵ فروردین و همزمان شدت گرفتن تنش‌ها میان یمن و امریکا، دلار تا کانال قیمتی 100هزار تومان نیز رسید و از همان زمان تا آغاز رسمی فعالیت تمام بازارها، یعنی ۱۶ فروردین حول‌وحوش همین رقم نوسان می‌کرد. در ادامه این روند، در روز شنبه هفته جاری تحت تاثیر تقاضا و اندکی هم انتظارات تورمی حدود ۲ هزار بر نرخ دلار افزوده شد و روز یکشنبه، در لحظه تنظیم این گزارش رقم ۱02 هزار تومان برای این ارز به ثبت رسید.
براساس آنچه توضیح داده شد می‌توان روند کلی بازار از ابتدای سال جاری تاکنون را باثبات ارزیابی کرد. با این حال کارشناسان بر این باورند که نمی‌توان چندان به پایداری این شرایط امیدوار بود و هر گونه تحول سیاسی می‌تواند خالق نوسانی چه مثبت و چه منفی در بازار باشد.
مهدی دارابی، اقتصاددان در گفت‌وگو با صمت درباره روند بازار ارز گفت: آنچه این روزها بیش از هر چیزی بازار ارز را متاثر می‌سازد، انتظارات ناشی از تحولات سیاسی و فروش نفت و... است.
این اقتصاددان در تشریح روند پیش رو اظهار کرد: نمی‌توان آنچه در انتظار بازار ارز است را پیش‌بینی کرد؛ زیرا تحولات سیاسی به‌ویژه در زمینه ارتباط ایران و غرب پیچیدگی‌های خاص خودش را دارد و هرچه سیگنال مثبت‌تری از دیپلماسی سیاسی بین طرفین مخابره شود، ارز کاهش نرخ بیشتری خواهد داشت و عکس این روند هم صادق است؛ یعنی اگر اخبار سیاسی امیدوارکننده نباشد، شاهد رشد نرخ ارز خواهیم بود.
وی در پاسخ به سوال صمت مبنی بر اینکه آیا می‌توان بخشی از رشد نرخ دلار را ناشی از انتظارات و غیراقتصادی دانست؟ تاکید کرد: من معتقدم ارز بالای ۸۰ هزار تومان محصول انتظارات منفی از آینده است؛ بر همین مبنا اگر اخبار امیدوارکننده سیاسی به گوش برسد احتمال کاهش نرخ ارز تا کانال ۸۰ هزار تومان هم وجود دارد و به‌لحاظ اقتصادی هم این مسئله پذیرفتنی است.
ریزش بهاری طلا
بازار طلای جهانی از نیمه دوم سال گذشته تحت تاثیر مسائل گوناگونی رشد چشمگیری داشت و در آخرین معاملات سال ۱۴۰۴ نرخ اونس جهانی حدود دلار ثبت شد، اما از روز شنبه، همزمان با آغاز به‌کار رسمی بازارها پس از حدود 2 هفته تعطیلی در ایران طلا تحت تاثیر اجرای برنامه‌های اقتصادی ترامپ ریزش نرخ چشمگیری را ثبت کرد و نرخ سکه در بازار داخلی حدود ۱۱ میلیون تومان کاهش یافت. با این حال نمی‌توان این روند را روندی پایدار برای بازار طلا در نظر گرفت و ممکن است یک اتفاق کوچک سیاسی و اقتصادی تمام محاسبات و برآوردها در زمینه طلا را تحت‌الشعاع قرار دهد؛ همان‌گونه که در روزهای پایانی سال گذشته هیچ تحلیلگری احتمال کاهش ۱۰۰ دلاری نرخ هر اونس تنها در یک روز -دست‌کم در روزهای کنونی- را نمی‌داد.
یک فعال بازار طلا در توضیح وضعیت بازار فلز زرد گفت: از روز شنبه نرخ جهانی طلا کاهش حدود ۱۰۰ دلاری را به ثبت رساند که این مسئله بر قیمت طلا در بازار داخلی ما تاثیر گذاشته و سبب ریزش نرخ این فلز و به‌تبع آن کاهش چشمگیر حباب سکه از ۱۹ میلیون تومان به ۱۵ میلیون تومان شده است. البته در موضوع کاهش حباب سکه مسئله کاهش تقاضا نیز تاثیر بسزایی داشته و ممکن است در ادامه در پی ازسرگیری عرضه سکه ازسوی بانک مرکزی حباب سکه کاهش بیشتری را نیز تجربه کند. محمد کشتی‌آرای، فعال بازار طلا در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: نرخ هر گرم طلای ۱۸ عیار در یکی دو روز گذشته نسبت به روزهای ابتدایی سال حدود ۵۵۰ هزار تومان کاهش داشته، به همین دلیل اکنون شاهد کاهش معاملات در بازار هستیم و معامله‌گران با احتیاط بیشتری عمل می‌کنند.
وی وضع تعرفه واردات برخی کالاها به امریکا را از عوامل اصلی کاهش نرخ جهانی اونس بیان کرد و در این باره توضیح داد: وضع تعرفه بر واردات کالاها ازسوی ترامپ سبب کاهش منفی‌شدن شاخص‌ها در امریکا و در مقابل رشد ارزش سهام شده و همین امر جریان سرمایه را به سمت سهام سوق داده و زمینه‌ساز کاهش اقبال و تقاضای طلا و به‌تبع آن افت نرخ فلز زرد و البته سایر فلزات ارزشمند مانند نقره، پلاتین و پالادیوم شده است. این کارشناس در پاسخ به سوال صمت مبنی بر اینکه بازار طلا به کدام سو خواهد رفت؟ تاکید کرد: از آنجایی که جهان آبستن حوادث اقتصادی و سیاسی گوناگونی است من معتقدم هیچ تحلیلگری نمی‌تواند پیش‌بینی درستی از وضعیت بازاری چون طلا که وابستگی زیادی به تحولات سیاسی دارد، داشته باشد و حتی اگر پیش‌بینی انجام شود قطعا با درصدی خطا همراه است.
سوداگران مجازی عامل نوسان بازارها
یک کارشناس اقتصاد گفت: آنچه موجب نوسان قیمت‌ها در بازار دلار و طلا شده، نه دلایل اقتصادی یا بنیادین، بلکه بیشتر فضاسازی‌ها و جو روانی و منفی در فضای مجازی است.
سید یوسف حسینی، رئیس پیشین کمیته ارزی اتاق بازرگانی ایران در ارزیابی شرایط اخیر بازار ارز و طلا، فضای روانی و فعالیت‌های سوداگرانه در بستر شبکه‌های اجتماعی را عامل اصلی نوسانات دانست و گفت: آنچه موجب نوسان قیمت‌ها در این بازارها شده، نه دلایل اقتصادی یا بنیادین، بلکه بیشتر فضاسازی‌ها و جو روانی و منفی در فضای مجازی است.
وی با اشاره به نوسانات بازار ارز و طلا طی تعطیلات نوروز اظهار کرد: در این ایام، باوجود تعطیلی بازارها، نرخ ارز و طلا به‌سرعت صعودی شد، اما روز شنبه به‌محض بازگشایی رسمی معاملات، نرخ‌ها دچار ریزش سنگین شدند. این اتفاق به‌روشنی نشان می‌دهد که در نبود معاملات واقعی، دلالان و سودجویان از طریق کانال‌های تلگرامی و رسانه‌های غیررسمی اقدام به نرخ‌سازی کرده‌اند.
این فعال اقتصادی دلیل اصلی بالا رفتن نرخ ارز و طلا در روزهای گذشته را تحولات جهانی دانست و گفت: رشد بی‌سابقه اونس جهانی طلا که از مرز ۳۱۰۰ دلار عبور کرده، تحت تأثیر مجموعه‌ای از تنش‌های نظامی، تهدیدات امنیتی و جنگ‌های منطقه‌ای از جمله جنگ تعرفه‌ای ترامپ، بحران اوکراین، جنگ غزه و تنش‌های یمن شکل گرفته است. از سوی دیگر حتی اظهارات ترامپ هم می‌تواند باعث بی‌ثباتی بازارهای مالی شود.
جو روانی گرداننده بازار است
حسینی همچنین به کاهش نرخ دلار در دو روز اخیر اشاره کرد و گفت: چه اتفاق خاصی افتاده که نرخ دلار در عرض دو روز حدود ۲ هزار تومان کاهش یافته؛ پاسخ واضح است؛ هیچ اتفاق اقتصادی ملموسی نیفتاده و همه این تغییرات نتیجه جو روانی است که سوداگران ایجاد کرده‌اند.
حسینی خواستار تصویب و اجرای فوری قانون مالیات بر عایدی سرمایه ازسوی دولت و مجلس شد و گفت: با اجرایی شدن این قانون از سوداگری در بازارهای طلا، ارز و سکه، به‌ویژه در حجم‌های بالا و مکرر جلوگیری خواهد شد. بی‌تردید چنین طرح‌هایی باید هرچه زودتر تصویب شوند و از گسترش دلالی بی‌رویه جلوگیری شود.
وی همچنین به بحث «کاسبان تحریم» اشاره کرد و گفت: این مسئله مانع تحقق اصلاحات اقتصادی می‌شود. کاسبان تحریم نه‌تنها در بخش خصوصی بلکه در بخش‌های مختلف دیگر نیز حضور دارند و تا زمانی که مسیر اصلاحات توسط آنان سد شود، بهبود چشمگیری در وضعیت اقتصادی حاصل نخواهد شد. حسینی در پایان، راه‌حلی بلندمدت برای هدایت نقدینگی ارائه داد و بر ضرورت ایجاد صندوق‌های پروژه‌ای مطمئن با نرخ سود مناسب برای سرمایه‌گذاری در بخش تولید تاکید کرد و گفت: مطمئن باشید اگر مردم نسبت به حفظ ارزش پول خود اطمینان داشته باشند، به سرمایه‌گذاری در بازارهای غیرمولد همچون ارز، طلا، خودرو و مسکن گرایش پیدا نمی‌کنند.
سخن پایانی
بازار ارز و طلا در ایران به‌دلیل نوع اقتصاد حاکم از بازارهای جذاب برای سرمایه‌گذاری به‌شمار می‌روند و همین امر تقاضا را در این بازارها در سطحی بالاتر از بازارهای دیگر قرار داده و به‌تبع این امر قیمت ارز و طلا نیز گاهی اندکی از مبنای اقتصادی و متناسب با نرخ جهانی‌شان فاصله می‌گیرد. این در حالی است که بازارهای یادشده نقشی اساسی در شکل‌گیری وضعیت شاخص‌های اقتصادی دارند؛ بر همین مبنا باید سیاست‌گذار پیش از بهم‌ریختگی این بازارها اقدامات اساسی برای پاسخ مطلوب به تقاضا در این بازارها انجام دهد. البته در بازارهای یادشده جز سیاست‌گذاری اقتصادی و عملکرد نهادهای اجرایی این حوزه، مسئله سیاسی و مسائل جهانی نیز تاثیری چشمگیر دارد و در تحلیل وضعیت باید این فاکتور اساسی را نیز در نظر گرفت.
