استقبال باغداران از کشت زیتون

براساس آمارهای ارائه‌شده در شهریور امسال از آخرین وضعیت تولید زیتون در کشور، به‌گفته نادر جلالت، عضو هیات موسس شورای ملی زیتون، برآوردها حاکی از آن است که با افزایش دوبرابری تولید روغن‌زیتون به حدود ۱۰ هزار تن و زیتون کنسروی ۸۰ تا ۹۰ هزار تنی برسیم.

وی ادامه داد: امسال اغلب بهره‌برداران و باغداران از اینکه به‌سمت تولید روغن‌زیتون بروند،استقبال می‌کنند. برای روغن‌زیتون با احتساب سرانه ۲۰۰ گرم، ۴ تا ۵ هزار تن واردات نیاز داریم و به‌دلیل افزایش نرخ ارز، قاچاق روغن‌های پومیس (تفاله زیتون) صرفه اقتصادی ندارد که مردم به‌سبب عدم‌آگاهی خرید می‌کنند.

به‌نقل از باشگاه خبرنگاران جوان و به‌گفته نادر جلالت، باتوجه به تولید محصول مناسب زیتون، بیشتر باغداران متوجه شدند که باید به‌سمت روغن‌‎کشی بروند که بر این اساس پیش‌بینی می‌شود که تولید روغن به ۱۰ تا ۱۲هزارتن برسد. با احتساب سرانه مصرف ۲۰۰ گرم روغن زیتون به‌ازای هر نفر، سالانه ۱۸هزار تن روغن در کشور مصرف می‌شود که با افزایش سرانه مصرف می‌توان در برابر بسیاری از بیماری‌ها خود را بیمه کرد.

عضو هیات موسس شورای ملی زیتون با تاکید بر افزایش سرانه مصرف روغن‌زیتون در کشور افزود: در برنامه هفتم سرانه مصرف روغن‌زیتون باید به ۵۰۰ گرم برسد، همچنین سرانه مصرف کنسرو زیتون، ۷۰۰گرم است، در حالی که سرانه مصرف جهانی ۴۵۰گرم است. وی با بیان اینکه سرانه مصرف روغن‌زیتون در ایران در پایین‌ترین رده جهانی قرار دارد، افزود: باید از ورود روغن‌زیتون‌های بی‌کیفیت جلوگیری شود، چراکه روغن پومیس از تفاله زیتون گرفته می‌شود. جلالت سطح باغات زیتون کشور را ۹۰هزار هکتار اعلام کرد و گفت: باغداران ما باید به‌سمت احداث باغات زیتون ارگانیک بروند تا در دنیا حرفی برای گفتن داشته باشند، همچنین در برنامه هفتم، تولید محصولات ارگانیک باید از 0.5 درصد به ۵ درصد برسد، چراکه خوشبختانه ظرفیت تولید محصولات ارگانیک در کشور وجود دارد.

جایگاه هفدهم ایران در تولید روغن‌زیتون

جواد میرعرب، مجری طرح زیتون وزارت جهاد کشاورزی به روزنامه صمت گفت: میزان کل تولید میوه زیتون در امسال ۱۵۰هزار تن است که از این میزان، حدود نصف آن تبدیل به کنسرو و نیمی دیگر تبدیل به روغن‌زیتون می‌شود که این میزان نیز در کل ۱۳هزار تن است. (به‌گفته وی، میزان تولید روغن‌زیتون در سال گذشته حدود ۶ هزار تن بوده است.)

وی در پاسخ به اینکه چرا نمی‌توانیم جایگاهی در بین کشورهای تولیدکننده روغن زیتون داشته باشیم، گفت: کل سطح زیرکشت زیتون ما ۷۵ هزار هکتار است، با این وجود در تولید روغن‌زیتون در جایگاه ۱۶ یا ۱۷ و در کنسرو زیتون جایگاه ۹ و در میوه نیز در جایگاه ۱۳ قرار داریم.

مجری طرح زیتون وزارت جهاد کشاورزی درباره امکان کشت زیتون در تمامی سطح کشور گفت: بهترین شرایط اقلیمی برای کاشت درخت زیتون، آب‌وهوای مدیترانه‌ای است و هرجا که این شرایط فراهم باشد، می‌توان درخت زیتون پرثمر را کاشت، درخت زیتون یک درخت نیمه‌گرمسیر و گرمسیر است، بنابراین نمی‌توان این درخت را در مناطق سرد یا سرد و خشک کاشت، اما به‌صورت‌آزمایشی در استان‌های مختلف این درخت کاشت شده و نتایج خوبی نیز به‌همراه داشته است. اکنون تا حد زیادی می‌دانیم که چه ارقامی در چه مناطقی مناسب کشت هستند. اما توسعه کاشت درخت زیتون شرایطی دارد که باید این شرایط فراهم شود. در صورت فراهم شدن زیرساخت‌های لازم برای توسعه اراضی، می‌توان به جهش تولید و تامین بخشی از روغن خوراکی موردنیاز جامعه و جایگزینی با روغن‌های وارداتی دست یافت.

به‌گفته وی، در حال‌ حاضر درخت زیتون در استان‌های زنجان، گیلان، قزوین، گلستان، سمنان، کرمانشاه و فارس کاشت می‌شود.

جواد میرعرب ادامه داد: براساس سند برنامه هفتم توسعه تکلیف ۱۰۰هزار هکتاری برای کاشت درخت زیتون ابلاغ شده است، اما باتوجه به وضعیت آبی فعلی، امکان این اتفاق بسیار کم است. با این حال با همکاری موسسه تحقیقات در تلاش هستیم تا باتوجه به موضوع اصلاح نژاد، ارقامی کشت شوند که بتوانند حداکثر بهره‌وری را به‌دنبال داشته باشند. وی گفت: باتوجه به مصوبه مجلس شورای اسلامی مبنی بر توسعه سالانه ۲۰ هزار هکتار باغ زیتون، در صورت فراهم شدن شرایط و ملزومات موردنیاز از جمله تامین نهاده‌های اولیه مثل نهال، برنامه‌ریزی‌های لازم برای توسعه انجام خواهد گرفت. مجری طرح زیتون وزارت جهاد کشاورزی درباره صادرات و واردات زیتون نیز گفت: در حال ‌حاضر صادرات روغن با اعمال محدودیت‌هایی به‌دلیل نیاز کشور و کنسرو زیتون به کشورهای دیگر اتفاق می‌افتد، اما واردات کنسرو زیتون ممنوع است و فقط واردات روغن زیتون داریم.

وی همچنین درباره طرح‌های سازمان در راستای برندینگ زیتون ایرانی در بازارهای جهانی نیز گفت: تلاش داریم تا در مسابقات مربوط به زیتون کشورها مانند اسپانیا شرکت کنیم تا بتوانیم با اخذ جایزه، برند ایرانی را در بازارهای جهانی مطرح کنیم.

میرعرب بااشاره به استفاده از فناوری در کشت زیتون گفت: تلاش می‌شود تا به‌منظور افزایش بهره‌وری از فناوری نوین در عملیات کاشت و برداشت زیتون مانند سامانه‌های آبیاری، مبارزه با آفات و بیماری‌ها و تصفیه پساب واحدهای فرآوری استفاده کنیم. توسعه مکانیزاسیون در زیرپروژه اصلاح باغات، برنامه‌ریزی‌های لازم درباره تغذیه درخت، هرس، بازجوان‌سازی و پیوند و عوامل مهم دیگر، در اقتصادی شدن این محصول و افزایش تولید زیتون موثر هستند.

طرح کاشت درختان زیتون در حاشیه بلوارها

عبدالمجید شیخی، استاد دانشگاه و کارشناس کشاورزی به صمت گفت: می‌توان در قالب تشکل‌های تعاونی، باغات زیتون در کل کشور کاشت و از مردم کشور دعوت کرد تا با ایجاد تشکل‌های قوی، سهمی در این تعاونی‌ها داشته و آنها را به کاشت درختان زیتون و داشتن باغ‌های زیتون تشویق کنیم.

وی بااشاره به سفر خود به کشور سوریه و بی‌نظیری محصولات زیتون سوریه در دنیا، گفت: در یک کار گروهی در تمام مناطق کشور زیتون کاشتیم و خوشبختانه نتیجه رضایت‌بخشی نیز داشته است. اگر در گذشته برای کاشت درختان زیتون به‌یاد مناطق طارم یا منجیل می‌افتادیم، اکنون این درخت در اغلب استان‌های کشور اعم از لرستان، خراسان، سمنان، خوزستان، فارس و... کاشته می‌شود.

استاد دانشگاه و کارشناس کشاورزی با تاکید بر اینکه باید به‌سمت افزایش سطح زیرکشت این درخت بسیار پرثمر برویم، گفت: درخت زیتون درخت کم‌توقعی است و شهرداری می‌تواند در طرحی به‌جای درختان بی‌ثمر که در حاشیه راه‌ها و جاده‌ها می‌کارد، درختان زیتون را در کمربندی شهرها بکارد و این حواشی جاده‌ها را به باغات زیتون تبدیل کند تا مردم عادی از میوه و روغن آن استفاده کنند.

وی ادامه داد: باتوجه به واردات حدود ۹۰درصدی روغن خوراکی، متاسفانه در حال‌ حاضر کشاورزان را به کشت دانه‌های روغنی و به‌دست آوردن روغن از طریق کشت زراعی تشویق می‌کنند. به‌معنای‌دیگر، زمینی که باید صرف تولید غلات، گندم و جو شود، صرف تولید کلزا، سویا و گلرنگ می‌شود، این مسئله دو خطر مهم در پی دارد؛ اول اینکه این محصولات بسیار آب‌بر هستند و نیاز به زمین‌های مسطح دارند. در حالی که درختان زیتون روغنی را می‌توان در زمین‌های ناهموار، تپه‌ها، کوه‌ها و در مناطق دیمی و نیمه‌خشک هم کاشت.

شیخی تاکید کرد: باتوجه به چالش‌های حوزه کشاورزی و نیاز به توجه ویژه به مسئله امنیت غذایی، باید به‌جای کاشت درختان و گیاهان زینتی که اولویتی برای کشور ندارند، درختان زیتون و مثمر که آب و توجه زیادی هم نیاز ندارند، کاشت. برای مثال در حال‌ حاضر نیروهای جهادی در استان سیستان‌وبلوچستان سعی دارند تا با کاشت نهال درختان مثمر در این استان، برای روستاییان مستضعف، منبع درآمد یا کمک به تغذیه ایجاد کنند که یکی از مهم‌ترین این درختان، می‌تواند زیتون باشد.

سخن پایانی

زیتون از قدیمی‌ترین گیاهان منطقه مدیترانه و به‌ویژه خاورمیانه بوده و در ایران نیز بیشتر از هزاران سال است که این درخت کشت می‌شود. بهترین زیتون در ایران «زرد‌زیتون» بوده که به‌علت داشتن روغن زیاد و واکنش مثبت به همه شرایط آب‌وهوایی و اقلیمی، توجیه اقتصادی بالایی دارد. باتوجه به شرایط آب‌وهوایی ایران و بانظر به اینکه این میوه در مناطقی که حدود هزار و 500 ساعت آفتاب در سال داشته باشند، محصول می‌دهد، می‌توان با تمرکز و توسعه کشت این محصول در کشور ضمن خودکفایی در تولید روغن زیتون موردنیاز کشور با توسعه صادرات این محصول، حضور پررنگ‌تری در بازارهای جهانی داشت.