بازارهای مالی در فاز انتظار
اقتصادهای جهان پیش از اعلام نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا و حتی پس از انتخاب ترامپ در حال گمانه‌زنی و تحلیل‌هایی بودند که بسیاری از آنها درست از آب درنیامد.
به‌گفته بسیاری از تحلیلگران اقتصادی، اقتصادهای بزرگی مانند چین، اتحادیه اروپا و اقتصادهای کوچک چه بخواهند و چه نخواهند، همگی تحت‌تاثیر تصمیمات حزب مستقر در کاخ سفید خواهند بود. انتظارات تورمی در اقتصادهای کوچکی مانند ایران، یکی از پیش‌بینی‌هایی بود که از سوی اقتصاددانان مطرح می‌شد. بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی، آینده روشنی برای بازارهای مالی متصور نبودند و انتخاب ترامپ را در شرایط کنونی منطقه موجب تشدید بیشتر دامنه درگیری‌ها و تلاطم در بازارهای مالی می‌دانستند. اما ثبات نسبی در منطقه در کنار برخی سیاست‌گذاری‌های تصمیم‌گیران اقتصادی شرایط را به‌گونه‌ای دیگر رقم زد و بازارها با آرامش نسبی به کار خود ادامه دادند. نرخ ارز پس از اعلام نتایج انتخابات امریکا روی کانال ۷۰ هزار تومانی ایستاد، نرخ طلا به احتساب کاهش حدود ۸۰ دلاری اونس جهانی ناشی از افزایش دلار کاهشی شد و شاخص‌های بورسی با رشد مواجه شدند. در هفته‌های اخیر تصمیم‌سازان اقتصادی با اعلام دو اخبار مهم مبنی بر کاهش نرخ بهره و نزدیک شدن نرخ ارز دولتی به نرخ بازار آزاد به‌دنبال تاثیر بر اقتصاد کشور هستند. برآورده نشدن انتظارات تورمی پس از انتخابات امریکا و ثبات نسبی در بازارهای مالی نشان می‌دهد، تیم اقتصادی دولت چهاردهم با ابقای دوباره رئیس کل بانک مرکزی، محمدرضا فرزین توانسته پیشرفت‌هایی داشته باشد. اگرچه برخی تحلیلگران اقتصادی چنین ثباتی را نتیجه بسیاری اتفاقات در کنار سیاست‌گذاری اقتصادی می‌دانند و معتقدند باید تا مستقر شدن ترامپ در کاخ سفید منتظر ماند و نمی‌توان چندان به ثبات مقطعی دلخوش بود. مذاکرات و گشوده شدن مباحث در داخل کشور بر سر مسئله FATF و دیدارهای مقامات در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس نشان می‌دهد، جدا از هماهنگی تیم اقتصادی، در عرصه دیپلماسی سیاسی نیز پیشرفت‌هایی در حال رخ دادن است. گزارش صمت با تمرکز بر دلایل ثبات نسبی در بازارهای مالی پس از انتخابات امریکا و تداوم این ثبات در گفت‌وگو با تحلیلگران اقتصادی تهیه شده که در ادامه می‌خوانید.
پیش‌بینی بازارهای مالی تا استقرار ترامپ در کاخ سفید دقیق نخواهد بود
همایون دارابی، پژوهشگر بازار سرمایه در رابطه با دلایل ثبات در بازارهای مالی پس از اعلام نتایج انتخابات امریکا معتقد است: «نرخ ارز به‌دلیل افت شاخص دلار بعد از کاهش ۰.۲۵واحدی نرخ بهره در امریکا مقداری در بازار جهانی تثبیت شد. اما بازارها همچنان در حالت انتظار هستند. اگرچه آرامشی که از منظر سیاسی در سطح منطقه، لبنان و غزه و همچنین درباره تنش‌ها بین ایران و اسرائیل حاکم شده، بی‌تاثیر نیست. به‌نظر می‌رسد این آرامش نسبی به این دلیل است که تمامی بازیگران در حال مرور محاسبات خود هستند و از این‌رو ارزیابی وضعیت، کندتر شده است. در بازار رمزارزها اما وضعیت همچنان رو به رشد و صعودی است. در باقی بازارها در حال حاضر یک آرامش نسبی ناشی از محاسبات اولیه برقرار است تا بررسی شود که آیا ترامپ رئیس‌جمهوری با ترامپ کاندیدا تفاوت دارد یا خیر! در خیلی از موارد دیده شده فردی که رأی می‌آورد، در واقعیت با شعارهایش متفاوت است. آنچه مشخص است اینکه، تغییر حزب در امریکا بر تمام بازارها از جمله نفت، کامودیتی و به‌ویژه در اقتصاد چین تاثیر خواهد داشت و نمی‌توان در حال حاضر انتظار داشت هر آنچه باید، رخ داده است. آرامش در بازار سرمایه البته همزمان شد با آرامش در منطقه و از طرفی با حمایتی که از سوی سیاست‌گذاران اقتصادی می‌شود، بازار در حال بازگشت بوده و به سطوح قبل از افت نرسیده است.»
این پژوهشگر بازار سرمایه بااشاره به اینکه باید در روزهای آینده عرضه و تقاضای سنگین را در بازار تجربه کنیم و ببینیم آیا نقدینگی کافی برای رشد بازار وجود دارد یا خیر؟ ادامه داد: «در حال حاضر آرامش نسبی در منطقه و سیاست‌های بانک مرکزی به کمک بازار آمده است. سیاست مبتنی بر کاهش نرخ بهره و از طرفی نزدیک شدن نرخ ارز دولتی به نرخ بازار آزاد خبر خوبی برای بازار سرمایه است. نرخ ارز به‌عنوان یکی از مشکلات اقتصاد ما است که می‌تواند بر شرکت‌های صادرات‌محور که حدود ۶۰ درصد بازار عموم را تشکیل می‌دهد، تاثیر بگذارد.
سیاست‌های تصمیم‌گیران اقتصادی اگرچه کند است، اما به‌نظر می‌رسد سیاست‌های اقتصادی دولت چهاردهم منطقی و قابل‌دفاع است و ثبات و هماهنگی در میان اعضای تیم اقتصادی با ابقای آقای فرزین بیشتر شده و به‌نظر می‌رسد مسیر فعلا مسیر درستی است، اما خب اقتصاد ایران مشکلات عمیقی دارد و اصلاح آن سخت و زمانبر و دشوار است.»
دارابی درباره تاثیر انتخابات امریکا بر اقتصاد ایران نیز افزود: «باید برداشت‌های مبتنی بر واقعیت داشت و پذیرفت که انتخابات امریکا و احزابی که در کاخ سفید بر مسند قدرت هستند، بر اقتصاد ما تاثیر خواهند گذاشت. ما صادرکننده نفت هستیم و اقتصادمان برپایه مواد خام استوار است؛ بخش عمده‌ای از دادوستدها براساس دلار قیمت‌گذاری می‌شود، از طرفی مخاصمه و تحریم‌ها وجود دارند که همه اینها روی اقتصاد ما و تمام منطقه و بر تمام اقتصادها حتی چین، هند و اقتصاد اتحادیه اروپا و اقتصادهای کوچک تاثیر می‌گذارد. باید واقع‌نگر بود، شرایط را سنجید و براساس آن شرایط و منافع ملی، تصمیم گرفت.»
دارابی، تحلیلگر بازار سرمایه نیز درباره تاثیر سیاست‌گذاری‌های جدید بانک مرکزی و تاثیر آن بر بورس گفت: «سیاست‌های بانک مرکزی مقداری تعدیل شده است. صحبت آقای فرزین در چند روز گذشته در رسانه ملی مبنی بر انتشار گواهی ۲۵ درصدی در حالی که سال گذشته این گواهی‌ها نرخ ۳۰ درصد داشتند، نشان می‌دهد در سیاست‌های بانک مرکزی اندکی تغییر ایجاد شده است. در مسائل مربوط به ارز دولتی هم، روند افزایش نرخ ارز دولتی را شاهد هستیم. هرچند فاصله با ارز آزاد بسیار است، اما این امیدواری ایجاد شده که مقداری وضعیت بهتر شود. 3 مسئله نرخ بهره بالا، نرخ ارز دولتی و قیمت‌گذاری دستوری مهم‌ترین مشکلاتی هستند که ما در اقتصاد خود در حال تجربه آنها هستیم و امیدواریم بانک مرکزی بخشی از مشکلات را در کوتاه‌مدت و با ابقای دوباره آقای فرزین برطرف کنند.»
دارابی درباره میزان ۲۰۰ همتی که در بودجه مقرر شد برای افزایش سرمایه بانک‌ها در بورس به‌شکل اوراق فروخته شود، گفت: «هنوز جزئیات این تصمیم اعلام نشده. باید منتظر ماند و دید شرایط و نحوه انتشار چطور است. در حال حاضر اطلاعاتی از زمان، نرخ و نحوه ارکان انتشار و محل صرف امور اوراق هم حتی مشخص نیست. صحبت کردن در این زمینه زود است.»
این کارشناس بازار سرمایه درباره تداوم ثبات در بازارهای مالی افزود: «در منطقه خاورمیانه نمی‌توان چندان از ثبات صحبت کرد. خاورمیانه مانند یک دریای متلاطم، مدام در سیاست، اقتصاد، فرهنگ و جامعه تلاطم ایجاد می‌کند. به‌نظرم هیچ‌وقت نمی‌توان در خاورمیانه روی ثبات و آرامش طولانی‌مدت حساب باز کرد.»
بخشی از ثبات نسبی بازارهای مالی نتیجه هماهنگی تیم اقتصادی است
حجت‌الله فرزانی، تحلیلگر مسائل اقتصادی درباره برآورده نشدن انتظارات تورمی پس از انتخاب جمهوری‌خواهان گفت: «آنچه مشخص است اینکه تیم اقتصادی دولت برای مدیریت هیجانات، اقداماتی انجام داده است. به‌ویژه در حوزه سیاست‌گذاری پولی و بانکی چند روز گذشته، رئیس کل بانک مرکزی برنامه‌هایی را اعلام کردند که نشان می‌دهد اقدامات موثر و به‌موقعی در دست دارند. از جمله کاهش نرخ بهره که ۳۰ درصد بوده و امسال به ۲۵درصد رسید که عامل محرکی برای رشد نرخ سهام در بازارها بود و از طرف دیگر، نرخ بهره‌ای که بانک مرکزی اعلام می‌کند، پایه تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری خواهد بود. از طرف دیگر، در بحث مدیریت و نرخ ارز در بازار هم آقای فرزین در دو سال اخیر نشان داده، می‌داند چطور بازار را مدیریت کند و در زمان‌های مناسب اقدام به‌موقع انجام داده است. این تصمیمات بی‌تاثیر نبود و همین اقدامات، دلار ۷۱ تومانی را به ۶۷ تومان رساند. از سوی وزارت اقتصاد هم، موضوع FATF مطرح است که اگر گشایش‌هایی داشته باشند، بسیاری از مشکلات کلان اقتصادی حل خواهد شد.»
این تحلیلگر بازارهای مالی افزود: «بخش عمده این ثبات، نتیجه سیاست‌های تصمیم‌گیران اقتصادی است و بخشی هم مربوط به اقدامات نظامی میان اسرائیل و ایران است که فعلا وعده صادق ۳ اتفاق نیفتاده و نشان می‌دهد به‌دنبال حفظ آرامش در منطقه هستیم. کاهش تنش در منطقه یک دلیل فروکش کردن انتظارات تورمی است و همه اینها با هم منجر به آرامش نسبی در بازارهای مالی شده است.»
فرزانی در رابطه با نقش تیم اقتصادی دولت چهاردهم در ثبات کنونی بازارهای مالی افزود: «تیم اقتصادی با تصمیمات هماهنگ توانسته در بازارهای مالی نقش‌آفرینی کند. بانک مرکزی یک‌سری سیاست‌های انقباضی را از دو سال گذشته داشته و توانسته است جلوی خلق پول برای بانک‌ها را بگیرد. آنچه منجر به کنترل نقدینگی می‌شود، جلوگیری از خلق پول توسط دولت و پایه دوم تولید نقدینگی در کشور است. سیاست‌های بودجه‌ای باید با سیاست‌های پولی و مالی همراستا باشد تا در اقتصاد اثربخشی داشته باشد. از این‌رو اقدام بانک مرکزی درباره کنترل نقدینگی اقدام درستی بوده اما در بخش بودجه ارقام کسری بودجه ارقام بالایی است که می‌تواند تا پایان سال مسائل بسیاری ایجاد کند. در بخش بودجه باید سیاست‌گذاری مالی به‌گونه‌ای باشد که مجبور به استقراض از بانک‌ها نشوند. در کنار اینها باید به دیپلماسی اقتصادی هم توجه شود. به‌عنوان کشوری که صادرات‌محور و دارای عمده مواد اولیه دنیا هستیم، دیپلماسی روی عملکرد ما برای تامین مالی دولت بسیار کمک خواهد کرد.»
این کارشناس اتصادی در رابطه با پیش‌بینی تداوم ثبات در بازارهای مالی اضافه کرد: «تداوم ثبات شرایط کنونی در بازارهای مالی به عوامل زیادی مرتبط است. در نیمه دوم سال قرار داریم و کسری بودجه که در نیمه اول سال درباره آن صحبت می‌کنند، در نیمه دوم سال بروز پیدا می‌کند و آثار آن در اقتصاد دیده می‌شود. یکی از عوامل داخلی همین کسری بودجه و از طرف دیگر، بحث تنش‌هایی است که در خاورمیانه وجود دارد و کشور را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. اگر این تنش‌ها فروکش کند، اقتصاد ما را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد. اما اگر مجدد تنش‌ها به‌صورت پینگ‌پنگی شود، هیجان در بازارهای مالی ایجاد می‌شود. اما اگر شرایط همین‌گونه باشد و اقدام عملی درباره افزایش تنش وجود نداشته باشد، می‌توان این ثبات را ادامه‌دار دید. در غیر این صورت هم، به‌دلیل مسائل بیرونی و هم مسائل درونی رشد و بهم‌ریختگی مجدد در بازارها ایجاد خواهد شد.»
سخن پایانی
در گفت‌وگو با کارشناسان اقتصادی، تداوم آرامش و ثبات در بازارهای مالی موضوعی است که در حال حاضر صحبت کردن درباره آن زود است و باید تا زمان استقرار جمهوری‌خواهان در کاخ سفید منتظر ماند. به‌زعم تحلیلگران بازارهای مالی، آرامش فعلی در بازارهای مالی تاحدودی نتیجه رویدادهای همزمان داخلی و خارجی است. در بازار ارز افت 0.25واحدی نرخ بهره امریکا و در بازار طلا کاهش حدود ۸۰ دلاری اونس جهانی و حراج سکه از سوی بانک مرکزی به‌طورهمزمان باعث کاهشی شدن طلا و ثبات تقریبی نرخ ارز شد. آنچه از صحبت‌های کارشناسان به‌دست می‌آید، تلاش تیم اقتصادی دولت چهاردهم برای حفظ کردن وضع موجود است و امیدواری برای کاهش تنش‌ها در منطقه. اگرچه کارشناسان ذات خاورمیانه را با تلاطم و تنش آمیخته می‌دانند، اما معتقدند با نگاه واقع‌بینانه و در نظر گرفتن منافع ملی و حل مسائل مربوط به FATF می‌توان تاحدودی تاثیرات ناشی از جابه‌جایی قدرت میان دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان در کاخ سفید را کاهش داد.
