حال گمرک جمهوری اسلامی ایران طی گزارشی، آمار تجارت خارجی چهارماهه ابتدایی امسال را منتشر کرد که براساس آن، امارات متحده عربی بزرگ‌ترین مبدأ واردات کالا به کشور است. این کشور با اختصاص رقمی بالغ بر ۶هزار و۱۵ میلیارد دلار و سهم ۳۰.۸۶ درصدی از کل واردات در جایگاه نخست کشورهای طرف معامله واردات قرار گرفته است، در حالی که در ابتدای سال ۱۴۰۳ مهرداد بذرپاش، رئیس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و امارات همچنین درباره پیش‌بینی میزان تجارت 2 کشور در سال ۱۴۰۳، اظهار کرد: ۲۷ میلیارد دلار تجارت بین 2 کشور عدد کمی نیست و امارات بعد از چین، بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران است، اما با فعالیت این کمیسیون و با عزمی که در ۲ کشور وجود دارد، پیش‌بینی می‌شود که این عدد در سال آینده به ۳۰ میلیارد دلار برسد. روابط تجاری ایران با برخی کشورها از اهمیت بالایی برخوردار است؛ کشورهایی که یا بخش عمده‌ای از نیازهای وارداتی ما را تامین می‌کنند یا در واردات از ایران به‌ویژه در حوزه منابع انرژی نقش پررنگی دارند. در این بین کشورهایی نظیر امارات با برخورداری از موقعیت و امکانات لجستیکی، جایگاه مهمی در تجارت سایر کشورهای منطقه نظیر ایران ایفا می‌کنند. حال در این گزارش با بررسی چالش‌های موجود در تجارت با امارات به چگونگی افزایش آمار تجاری با این کشور پرداخته‌ایم.

تامین نیازهای داخلی، پایه اصلی تجارت با امارات

جعفر قنادباشی، کارشناس مسائل خاورمیانه بااشاره به ظرفیت‌های موجود برای افزایش تجارت با امارات به صمت گفت: امارات دارای قابلیت‌هایی نیست که با هرگونه مبادلات تجاری بتواند نیازهای کشور را برآورده کند. در واقع می‌توان گفت باوجود ظرفیت‌های بسیار صادراتی و وارداتی، امارات پاسخگوی همه نیازهای ایران نیست.

وی با بیان عوامل موثر در دستیابی به هدف ۳۰ میلیارد دلاری تجارت ایران و امارات افزود: چند عامل در رسیدن به هدف‌گذاری ۳۰ میلیارد دلاری در تجارت با امارات تاثیرگذار است. نخستین عامل افزایش مراودات، ترانزیت در ایران است که خوشبختانه اکنون راه‌های ترانزیتی در ایران شناخته‌شده هستند. مورد بعدی، مربوط به نیازهای ایران خواهد بود، همچنین فعال شدن بنادر ایران در مکران و بنادر موجود دیگر در غرب خلیج‌فارس نیز، از اهمیت بسیاری در افزایش مبادلات برخوردار است. در آخر نیز باید از اهمیت فعال شدن مراکز صادراتی در ایران نام برد. البته فراموش نکنیم که بی‌شک در این مسیر موانع سیاسی بسیاری نیز وجود داشته باشد.

قنادباشی در ادامه با انتقادی از هدف‌گذاری‌های تجاری با امارات گفت: ۳۰ میلیارد دلار یک هدف‌گذاری گنگ است. شاید در صورتی که هدف‌گذاری ۳۰ میلیارد دلاری به تامین حداکثر نیازهای کشور تبدیل شود، شاهد نتایج بهتری باشیم. در مجموع اصلی‌ترین عامل برای رسیدن به تجارت ۳۰ میلیارد دلاری با امارات، رفع نیازهای داخلی کشور است. وی باتوجه به نیازهای امارات و افزایش واردات به این کشور اظهار کرد: امارات به اقلامی چون صیفی‌جات و برخی میوه‌ها نیازمند است و ایران باتوجه به کشت صنعتی و دامداری، توان تامین بخش زیادی از نیازهای امارات را دارد.

این کارشناس مسائل خاورمیانه در رابطه با موانع تجارت با امارات نیز بیان کرد: فعال شدن خط راه‌آهن ایران از چین به اروپا که یکی از بهترین کریدورهای حمل کالا از شرق آسیا به دنیای غرب و اروپا است، رقیبی برای مبادلات تجاری ایران با امارات خواهد بود، چراکه ممکن است برخی کالاهایی که از چین و از راه دریا به ایران می‌رسید، این بار از طریق خط راه‌آهن به ایران بیاید، هرچند ترانزیت ریلی، راهی مطمئن‌تر از دریا خواهد بود اما مانعی برای تجارت امارات و ایران است.

مبادلات پولی و بانکی، مهم‌ترین چالش تجارت

افزایش صادرات به کشورهای اطراف به‌ویژه امارات که در تلاش برای افزایش مراودات با آن هستیم و برای تجارت ۳۰ میلیارد دلاری در سال ۱۴۰۴ با این کشور هدف‌گذاری کردیم، نیاز به الزاماتی دارد که در این بخش از گزارش به این موضوع می‌پردازیم.

آرمان خالقی، عضو هیات‌مدیره خانه صنعت و معدن و تجارت ایران بااشاره به محدودیت‌های تجار ایرانی برای ارتباط با سایر کشورها به صمت گفت: واقعیت این است که کشور ما حتی در مبادله کالا نیز با چالش مواجه است، زیرا بسیاری از کشورها برخی کالاها را به ایران نمی‌فروشند. همچنین سفر تجار ایرانی به بعضی کشورها مشکل‌زا است؛ برای مثال در صورتی که مهر مرز ورودی ایران در پاسپورت فردی هک شود، امریکا دیگر اجازه ورود به کشور خود را به آن تاجر نمی‌دهد، بنابراین برخی تجار کشورهای دیگر که با امریکا نیز در ارتباط هستند، مایل به ورود به ایران برای تجارت نیستند، در نتیجه از آنجایی که شرایط خرید ایران از سایر کشورها سخت است، کشورهایی که امکان فروش اجناس به ایران را دارند، شرایط سختی را برای مبادله تعیین می‌کنند.

وی نقش تحریم را در مبادلات پولی و بانکی بسیار پررنگ دانست و افزود: یکی از چالش‌های اصلی تجارت، مبادلات پولی و بانکی است. البته مشکلات داخلی هم کم نیستند. در حوزه حمل‌ونقل، چالش‌های بسیاری وجود دارد. برای نمونه در حمل‌ونقل زمینی به اتحادیه اروپا، برای رانندگان ویزا صادر نمی‌شود، زیرا ناوگان حمل‌ونقل ما فرسوده است و اجازه ورود به اتحادیه اروپا را ندارند. در حمل‌ونقل دریایی نیز باتوجه به گرانی بیمه دریایی، باید هزینه سنگینی پرداخت کرد.

از سوی دیگر، صف‌های بیش از ۱۵کیلومتری در مرزها، عاملی برای کاهش تقاضا از سوی بازارهای هدف و ضرر صادرکننده است، زیرا معطلی در مرزها موجب انجام نشدن تعهدات در موعد مقرر می‌شود و به‌همین‌واسطه بسیاری از مشتریان قدیمی ما از دست می‌روند؛ در حالی که بازگرداندن بازار از دست‌رفته، دشوار است.

عضو هیات‌مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران درباره افزایش نرخ ارز و تاثیر آن بر صادرات اظهار کرد: با افزایش نرخ ارز، محبوبیت صادرات کالای ایرانی نیز افزایش پیدا می‌کند، زیرا خرید کالا برای کشورهای هم‌مرز با نرخ پایین‌تری تمام می‌شود، در نتیجه با افزایش نرخ ارز، فرصت خوب صادراتی ایجاد می‌شود. البته این موضوع آسیب زیادی به تولیدکننده و کشور وارد می‌کند، زیرا کالایی با هزینه تولید بالا با نرخ بسیار پایین‌تری در سایر کشورها به‌فروش می‌رسد و ارزآوری پایین‌تری دارد.

سخن پایانی

بی‌شک زیرساخت‌های مناسب امارات در تجارت با جهان به‌ویژه در حوزه حمل‌ونقل دریایی و جابه‌جایی کشتی‌هایی با ظرفیت کانتینری بالا و حضور تجار و صنعتگران در این کشور برای برخورداری از مزایای تجاری و تکمیل حلقه‌های پایانی زنجیره تولیدی کالاهای متنوع خود در قالب‌هایی نظیر بسته‌بندی، از دلایل توسعه روابط تجاری ایران با این کشور طی دهه‌های گذشته بوده است. اما با این حال باتوجه به نظرات کارشناسی واردات محصولات از این کشور نمی‌تواند تامین‌کننده خوبی برای ایران باشد، در نتیجه بهتر است ایران نیز با بهبود زیرساخت‌های ترانزیتی، به فکر افزایش مراودات خود با امارات باشد.