براساس آمارهای رسمی کشور در ۱۵سال گذشته به‌طورمتوسط بالای ۳۰۰ هزار تن در سال واردات کاغذتحریر داشتیم و این رقم گاهی تا ۲۶۰ هزار تن پایین آمده و گاهی تا ۴۰۰ هزار تن نیز بالا رفته است، اما آیا در کشور واقعا نیاز به این میزان کاغذتحریر داریم؟ نکته جالب این است که در چند سال اخیر، شعار خودکفایی تولید کاغذ بسیار شنیده می‌شود! البته کارشناسان معتقدند؛ این میزان واردات بالاتر از نیاز کشور است و جالب‌تر اینکه ورود ۲۷۶هزار تن کاغذ چاپ و تحریر به کشور و مازاد بر نیاز در حالی رخ داده است که از نیمه دوم امسال، بسیاری از واردکنندگان از عدم‌تخصیص ارز برای واردات کاغذ گلایه داشتند. به‌عبارت‌دیگر اگر تخصیص ارز با سرعت بیشتر و بدون محدودیت انجام می‌شد، حجم کاغذ وارداتی به کشور افزایش بیشتری پیدا می‌کرد.

حال جای سوال است که با تمام شعارهای خودکفایی، چرا همچنان نیازمند واردات کاغذ هستیم؟

نباید با واردات کاغذ مخالفت شود

ابوالفضل روغنی‌گلپایگانی، رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوای ایران درباره وضعیت تولید کاغذ به صمت گفت: کشور آمادگی رفع نیاز کامل کاغذ را ندارد. نباید خودمان را گول بزنیم، تولید داخل پاسخگوی نیاز داخل نخواهد بود. واقعیت این است که واحدهای تولیدی با ظرفیت بالا نیز تا ۲ سال آینده به خودکفایی نخواهند رسید، در نتیجه مشکلات باقی خواهند ماند.

وی با تاکید بر واردات کاغذ اظهار کرد: نباید با واردات کاغذ مخالفت شود، چراکه در غیر این صورت با کمبود جدی کاغذ مواجه خواهیم شد. این در حالی است که تنها کارخانه تولید کاغذ مازندران، کاغذ باکیفیت تولید می‌کند. اگر صحبت از تولید داخل است، باید حمایت‌های لازم انجام شود. وی بااشاره به تامین بخش زیادی از مواد اولیه تولید کاغذتحریر از طریق واردات گفت: الزام در واردات مواد اولیه کاغذ، مزیت نسبی تولید کاغذ و خودکفایی در این صنعت را زیر سوال می‌برد.

در مجموع، دولت باید یک سند استرتژیک برای کل صنعت کشور طراحی کند که صنایع سلولزی یکی از زیرمجموعه‌های این سند بالادستی خواهد بود. وی با تاکید بر نبود استراتژی صنعتی در کشور گفت: متاسفانه ما این استراتژی را در هیچ حوزه‌ای از صنایع کشور نداریم. بنابراین باتوجه به شرایط روز و مجموع موارد یادشده، نیازمند واردات کاغذ هستیم.

رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوای ایران بااشاره به دلایل واردات کاغذ گفت: آنچه در داخل تولید می‌شود، بیشتر برای رفع نیاز آموزش و پرورش است، چراکه عمر کتاب درسی تنها ۹ ماه و نیاز کشور بالای ۱۳۰هزار تن است و در حال ‌حاضر حداکثر تولید کاغذ ۶۰ هزار تن است، اما دلیل واردات بیش از نیاز در حوزه کاغذ، حمایت‌های غیرکارشناسی است، ما ارز ارزان‌قیمت در اختیار واردکنندگان قرار می‌دادیم تا کاغذ بیاورند، به‌جای کاغذتحریر؛ لمینت، کاغذ ساندویچ و ری‌پک وارد و در نقاط دیگر مصرف شده است.

ظرفیت تولید کاغذ در دنیا

روغنی‌گلپایگانی بااشاره به ظرفیت تولید کاغذ در دنیا بیان کرد: تولید جهانی کاغذ حدود ۴۲۵میلیون تن است. این کاغذها تنها از درختان تولید نمی‌شوند و به‌وسیله ماشین‌آلات مختلف از مواد اولیه مختلف همچون خرده‌چوب‌های جنگلی، سنگ و… ساخته می‌شوند. در سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ حدود ۷۰ درصد این ۴۲۵میلیون تن کاغذ، از چوب‌های جنگلی ساخته می‌شد، اما خوشبختانه این رقم در حال تغییر است و کشورها در حال حرکت به‌سمت تولید کاغذ بازیافتی هستند. کاغذ می‌تواند تا ۷ بار به چرخه تولید بازگردد. بیشترین تولید کاغذ در دنیا به‌ترتیب در کشورهای چین ۱۲۵میلیون تن، امریکا ۷۲میلیون تن، ژاپن ۲۶میلیون تن و آلمان ۲۳میلیون تن انجام می‌گیرد. در ایران رقم تولید کاغذ، یک‌میلیون و ۶۰۰هزار تن است. آمار تولید کاغذتحریر در دنیا حدود ۱۵۰میلیون تن بود، اما با گسترش فضای دیجیتال، مصرف کاغذ کاهش یافته و به ۵۰ تا ۷۰ میلیون تن رسیده است.

رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوای ایران بااشاره به دلایل عقب ماندن صنعت کاغذ گفت: نرخ تمام‌شده کاغذهای وارداتی، ارزان‌تر از کاغذ تولید داخل و کیفیت کاغذهای وارداتی هم به‌مراتب بهتر از کاغذ تولید داخل است، همچنین فناوری تولید کاغذ در تناژ بالا کاملا پیچیده است که در حال‌ حاضر این فناوری در کشور وجود ندارد و تنها در اختیار کشورهای امریکایی، اروپایی و تاحدودی هم در اختیار چینی‌ها است. از سوی دیگر، در تحریم هستیم و کاغذ از کالاهای راهبردی محسوب می‌شود و ماشین‌آلات تولید کاغذ را هم به ایران نمی‌فروشند.

کمبود کاغذ، مشکل بزرگ صنعت چاپ

احمد ابوالحسنی، رئیس اتحادیه چاپخانه‌داران تهران ضمن تاکید بر فرسودگی ماشین‌آلات صنعت چاپ به صمت گفت: یکی از مهم‌ترین چالش‌های این صنعت، فرسودگی ماشین‌آلات است. ۷۰ درصد مواد اولیه و بیش از ۸۵ درصد ماشین‌آلات در صنعت چاپ وارداتی است و تنها حدود ۴ کشور دنیا، ماشین چاپ تولید می‌کنند، در نتیجه به‌علت حذف ارز نیمایی، هزینه‌های سنگینی بابت تهیه ماشین‌ها به چاپخانه‌داران تحمیل می‌شود و یک ماشین چاپ معمولی حداقل یک میلیون یورو نرخ دارد و در عین حال دولت‌ها هیچ‌گونه حمایتی از این صنعت ندارند. این در حالی است که به‌دلیل هزینه سنگین واردات ماشین‌آلات، برخی فعالان صنف به واردات دستگاه‌های زیرمدرن و دست دوم روی آورده‌اند که ترخیص آنها هم در گمرک مشکلات بسیاری را به‌همراه دارد.

وی در رابطه با لایحه نوسازی صنعت چاپ نیز اظهار کرد: بارها اشاره شده که چالش‌های قانون‌گذاری این حوزه با تدوین لایحه نوسازی صنعت چاپ و تصویب در دولت و مجلس قابل‌حل خواهد بود، اما تاکنون هیچ اتفاقی رخ نداده است. رئیس اتحادیه چاپخانه‌داران تهران بااشاره به وعده خودکفایی در تولید کاغذ بیان کرد: خلاف وعده‌های داده‌شده، کمبود کاغذ، مشکل بزرگ صنعت چاپ است. براساس مشاهدات و بررسی‌های انجام‌گرفته در فرآیند تولید با کاغذهای داخلی، سرعت دور چاپ، ماشین‌های چاپ کتاب‌های درسی با کاغذ وارداتی حداقل به ۳۲ هزار چاپ در ساعت می‌رسد که این سرعت در صورت استفاده از کاغذهای ایرانی، بیشتر از ۲۵هزار چاپ در ساعت ممکن نیست، در نتیجه سرعت چاپ به‌واسطه استفاده از کاغذهای داخلی ۳۰ درصد کاهش می‌یابد، همچنین کاغذهای داخلی به‌دلیل کیفیت پایین‌تر، موجب افزایش ۲۵ تا ۳۰ درصدی مصرف مرکب و افزایش ۲۵درصدی استهلاک ماشین‌آلات می‌شوند.

سخن پایانی

اکنون در شرایطی هستیم که تولید داخلی کاغذ باوجود موانع و مشکلات این صنعت، باید از حمایت‌های دولتی بهره‌مند شود تا از مسیر رسیدن به خودکفایی عبور کند، اما در این میان ناچار به واردات کاغذ برای تامین نیاز کشور هستیم. در نهایت با اخذ تصمیمات درست برای واردات کاغذ و بررسی کامل میزان نیاز کشور، می‌توان مانع ارزبری بیش از اندازه شد.