بودن یا نبودن امنیت داده
اگر از صاحب‌نظران اقتصاد دیجیتال بپرسید، ارزشمندترین مولفه در اقتصاد امروز جهان چیست؟ بی‌شک آنها در پاسخ نام سوخت‌های فسیلی را نمی‌برند، حتی نمی‌گویند فناوری‌های نوظهور، آنها داده را به‌عنوان نفت امروزی جهان می‌شناسند. ارزشی که روز به روز در اقتصاد جهان مهم‌تر و تعیین‌کننده‌تر می‌شود.
این داده‌ها بودند که امکان هر فرآیند مبتنی بر وب و فضای سایبری را برای بشر فراهم کردند. برای مثال اگر داده نبود یا افرادی نبودند که به ارزش داده‌ها پی ببرند، کووید ۱۹ جان‌های بیشتری را می‌گرفت، چراکه بشر مجبور بود برای کوچک‌ترین فعالیت بانکی یا آموزشی در محل موردنظر حاضر شود، بنابراین جریان اطلاعات منجر به حفظ جان بشر از اپیدمی شد که نمونه‌ای در سال ۱۹۱۸ اسپانیا رخ داده بود. چالش اصلی نحوه دسترسی به داده است. پرسش این است آیا داده‌ها باید آزاد باشند تا روز به روز اقتصاد چرخش بگردد و به‌منظور حفظ حریم شخصی مردم باید محدودیت هایی را قائل شد.
صمت در این گزارش به بررسی موضوع محدودیت دسترسی به داده با رویکرد حفظ حریم شخصی و تاثیر آن بر اقتصاد پرداخته است.
نیاکان ما از داده‌ها بهره می‌گرفتند
قاسم عباسی، کارشناس اقتصاد: استفاده بهینه از داده و اطلاعات از زمان ورود انسان روی کره زمین تا به امروز نقش کلیدی در بقا و رفاه و رفع نیازهای اولیه ایفا کرده است. بشر اولیه با داده در شکار مربوط به رد پا و بو و صدا نسبت به شکار موفق اقدام می‌کرد همچنین کشاورزی مبتنی بر داده در دنیا باستان کشف و گسترش یافت. نیاکان ما با استفاده از آزمون و خطا و بررسی وضعیت آب و هوا، نوع خاک، اینکه چه دانه‌ای در چه زمینی و آب و هوای بهتر رشد و نمو پیدا می‌کند به مهارت و دانش کشاورزی دست یافتند و این یافته‌ها را به‌صورت شفاهی به فرزندان خود منتقل کردند. رهبران قبایل تجارب خود را اغلب در قالب داستان و قصه و استفاده از علوم غریبه و اخترشناسی به افراد قبیله خود آموزش می‌دادند.
در گذر زمان با اختراع خط نحوه انتقال داده تغییر کرد. در تمدن‌های قدیمی نظیر مصری‌ها و یونانی‌ها و ایران‌باستان داده‌ها جز داده‌های مربوط به بقا به‌عنوان نیازهای حکمرانان برای تصمیم‌گیری پا به عرصه ظهور گذاشت. مصریان و ایرانیان‌باستان نسبت به ثبت و نگارش داده‌هایی با ابعاد جدید در زندگی بشر اقدام کردند. در این دوران قوانین تجارت به داده‌های مربوط به درمان و پزشکی به‌ویژه مالیات با دقت و نظم خاصی ثبت و کار می‌شد، به‌گونه‌ای‌که اغلب کارگزاران و فرماندهان بیشتر تصمیمات‌شان مبتنی بر این داده‌ها بود.
افزایش سرعت زندگی
کامپیوتر و داده‌های مبتنی بر آن، که چند دهه‌ای از تولد آن نمی‌گذرد، باعث تحول بزرگی در ساختار زندگی بشر شد. رایانه‌ها و داده‌های مبتنی بر آن با سرعت زائدالوصفی تمام ارکان زندگی بشر را در همه حوزه‌ها درنوردید و باعث شد به‌موازات جهان فیزیکی از کهکشان‌ها گرفته تا زمین و خود انسان جهان دیگر با زیست متفاوت‌تر به‌وجود بیاید که زیست دیجیتال و دنیای دیجیتال نام دارد. این زیست جدید با سرعت سرسامآور خود در حال تغییر تمامی قواعد بشری است که به‌اصطلاح از آن به‌عنوان change Grand name یاد می‌شود. داده‌های دیجیتال با ایجاد تحول در زندگی بشریت رابطه قواعد بین کسب‌وکارها و مشتریان، حکومت با مردم و در نهایت دیپلماسی کشورها با یکدیگر را تحت‌تاثیر خود قرار داده و باعث شده است اغلب پدیده‌ها در جهان زیست دوگانه داشته باشند؛ یعنی زیست آنالوگ و زیست دیجیتال. مهم این است که زیست دیجیتال و به‌تبع آن داده‌های دیجیتال باعث ایجاد یک اکوسیستم جدیدی در دنیا شده است. در آن فرصت‌ها، تهدیدها، نقاط ضعف و قوت همه شرکت‌ها و کارخانه‌ها و در نهایت کشورها براساس اقتصاد دیجیتال تنظیم‌گری شود.
شاید بهتر باشد برای درک داده‌های دیجیتال و فرصت‌های مربوط به آن چند نمونه را با هم بررسی کنیم.
برای مثال ترکیب فناوری داده‌ها در عرصه درمان هر بیماری که به بیمارستان و پزشک مراجعه می‌کند، بی‌شک یک داده گرانبهاست. آزمایشات بالینی بیمار و دیگر ارزیابی‌های مربوطه و تجویز انجام‌گرفته توسط پزشک تا زمان حصول نتیجه داده‌های بسیار باارزشی هستند که تجمیع این داده‌ها با داده‌های مشابه در تولید داروهای موثر درمان بهینه و کاهش هزینه درمان کمک به اتخاذ تصمیم بهینه توسط بیمه‌های درمانی و هزار خروجی دیگر تاثیر بی‌بدیلی را خواهد داشت که منجر به عدالت و رفاه در عرصه درمان می‌شود.
در حوزه کشاورزی استفاده از فناوری و گجت‌هایی که برای جمع‌آوری و طبقه‌بندی کردن داده‌های کاربر در این حوزه می‌تواند در افزایش میزان تولید تعیین زمان مناسب سمپاشی آبیاری بهینه تولید محصولات ارگانیک و سالم در نهایت افزایش سطح درآمد و کیفیت محصول کشاورزی موثر باشد. امروز اغلب کشورها در دیپلماسی اقتصاد دیجیتال خود در تمامی حوزه‌ها نظیر تولید سلامت محیط‌زیست توزیع صنایع و تقریبا در تمامی عرصه‌های زندگی به‌دنبال راهبرد ایجاد فرصت چندگانه برای خلق ارزش، ایجاد رفاه اجتماعی، برقراری عدالت و حفظ نیروهای انسانی تحصیلکرده در علوم کامپیوتر و بکارگیری آنها هستند.
انفجار داده در یک دهه اخیر
بی‌شک آنچه در یک دهه اخیر موجب رشد چشمگیر اقتصاد دیجیتال و کسب وکارهای آنلاین بر بستر وب شد، داده‌هایی بود که با هدف مشخص مورداستفاده قرار گرفته‌اند. داده مولفه‌ای درون‌زا بود که از فضای صفر و یک برای رشد همین فضا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. به‌عبارت روشن‌تر بشر در اقتصاد دیجیتال برای رشد و تحول نیازی به چیزی خارج از این فضا نداشت.
امروزه تجزیه و تحلیل داده‌ها می‌تواند در آینده درک جدیدی از نحوه عملکرد بهتر ما ارائه دهد. بی‌شک چشمگیرترین نتیجه انقلاب دیجیتال، حجم داده‌هایی است که اکنون جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل شده است.
به‌نقل از فوربز طبق محاسبه شرکت بین‌المللی داده (IDC) در سال ۲۰۱۰ جهان حدود 2 زتابایت (ZB) اطلاعات دیجیتال ایجاد کرد. یعنی هزار هزار میلیارد بایت داده که اگر این میزان داده را در فلش‌های یک گیگابایتی به‌صورت پشت هم قرار دهیم، مسافتی معادل ۱۸۴میلیون زمین فوتبال را شامل می‌شود. این رقم در سال ۲۰۲۰ به زتابایت رسید.
در تاریخ بشر هرگز چنین انفجار اطلاعاتی وجود نداشته است. این میزان از حجم داده را می‌توان به ظهور گوشی‌های هوشمند، حسگرها، وسایل‌نقلیه و لوازم متصل به وب، نسبت داد. امروزه تقریبا هر عمل ما در فضای مجازی وب و شبکه‌های اجتماعی و حتی خارج از اینها تنها در دستگاه‌های دیجیتالی داده تولید می‌کند. بی‌شک تجزیه و تحلیل این میزان از داده، آینده‌ای شگفت‌انگیز را برای بشر به‌وجود می‌آورد، البته بستگی به هدفی دارد که بشر دنبال خواهد کرد.
بنابراین تجزیه و تحلیل داده از فرضیات مهم عصر حاضر است. اغلب شرکت‌ها مهم‌ترین تصمیمات خود را مبتنی بر داده می‌گیرند. گفتنی است، همواره در تاریخ بشر همه‌گیری وجود داشته است، اما در زمان شیوع کووید ۱۹ نخستین‌بار بود که مردم به فناوری‌های دیجیتال آنلاین دسترسی داشتند و توانستند اموری نظیر کار، تحصیل، مراجعه به پزشک، خرید مواد غذایی و حتی شرکت در کنفرانس‌های دیجیتال از خانه بدون حضور در جامعه ادامه دهند.
برخی از این تغییرات دائمی شد و تغییرات ساختاری را در بسیاری از جوامع به‌دنبال داشت. بی‌شک برای ماندگار ماندن و پیشرفت در این محیط به‌سرعت در حال تغییر، کسب‌وکارها باید در پیش‌بینی اتفاقات بعدی خوب باشند و در زمان واقعی واکنش نشان دهند. برای مثال، با تغییر الگوهای تقاضای مصرف‌کننده، خرده‌فروشان باید مدیریت موجودی، زیرساخت‌های زنجیره تامین، مکانیسم‌های تحویل و تجارب مشتری را مبتنی بر داده‌ها و پویایی‌تر کنند.
آیا دسترسی آزاد به داده‌ها برای اقتصاد خوب است؟
سایت مجمع جهانی اقتصاد در گزارشی آورده است جابه‌جایی آزاد داده‌ها برای اقتصاد جهانی ضروری است. چراکه با کلیک یک دکمه، شخصی در سنگاپور می‌تواند فورا یک محصول را از یک تاجر در لندن خریداری کند. یک استارت‌آپ در حومه آتلانتا می‌تواند به مردم آن طرف دنیا بفروشد. یک مسافر تجاری اروپایی می‌تواند در یک کافی‌شاپ در سائوپائولو روی کارت ضربه بزند و معامله در چند ثانیه تایید می‌شود. گفتنی است، این تراکنش‌های دیجیتالی برای افراد و رشد اقتصادی عالی هستند، اما می‌توانند چالش‌هایی را نیز به‌همراه داشته باشند.
دولت‌ها در سرتاسر جهان به‌طورفزاینده‌ای در حال بررسی بهترین روش برای مدیریت تحول دیجیتال کشورشان در عین حفظ حریم خصوصی افراد و امنیت سایبری هستند. در نتیجه، برخی سیاست‌گذاران در تلاش برای ایمن نگه داشتن داده‌ها هستند، اما این سیاست‌ها خطر کاهش تجارت، کاهش بهره‌وری و کاهش نوآوری را به‌دنبال دارد. به‌عبارت دیگر، در بند کشیدن داده به‌منظور حفظ حریم شخصی برای اقتصاد خوب نیست. یک مطالعه در سال ۲۰۲۰ توسط مرکز اروپا برای اقتصاد سیاسی بین‌المللی تخمین زد که ممنوعیت نظارتی بر انتقال داده از اتحادیه اروپا به ایالات متحده می‌تواند واردات دیجیتال را تا ۳۱ درصد و تولید ناخالص داخلی اتحادیه اروپا را تا ۳ درصد کاهش دهد.
مردم خواهان کنترل قوی‌تر داده هستند
به‌نقل از weforum یکی از چالش‌های بزرگ برای جریان‌های فرامرزی داده‌ها، فقدان یک استاندارد جهانی برای حفاظت از داده‌های فردی است. امروزه نحوه جمع‌آوری و مدیریت داده‌های فردی و حفظ حریم شخصی براساس منطقه و پلتفرم‌ها متفاوت است.
به‌عبارت روشن‌تر، بشر هنوز به یک فرمول استاندارد برای حفظ حریم شخصی داده‌ها دست پیدا نکرده است. نتایج پژوهش‌ها نشان داده است که در گام نخست افراد نگران حریم خصوصی دیجیتال خود هستند و بعد پژوهشگران فهمیدند که اغلب افراد به‌طورکامل نمی‌دانند که چگونه از اطلاعات آنها هنگام انجام فعالیت‌های دیجیتال استفاده می‌شود. به‌همین‌دلیل اغلب مردم در سراسر دنیا تمایل دارند مکانیسم‌های کنترل قوی‌تری در جریان مدیریت دیجیتالی شکل بگیرد.
سخن پایانی
پیش‌بینی‌های داده‌های اقتصادی یکی از مهم‌ترین وجوه امروز اقتصاد است که از سرمایه‌گذاری تا سیاست‌گذاری کاربرد دارند. گفتنی است، پیش‌بینی اقتصادی می‌تواند در سطوح کلی مانند تولید ناخالص داخلی، تورم، بیکاری یا کسری تجاری انجام شود یا در سطوح تفکیک‌شده‌تر، به بررسی بخش‌های خاص اقتصاد یا حتی شرکت‌های خاص بپردازد.دولت‌ها و کسب‌وکارها از پیش‌بینی‌های اقتصادی برای تعیین استراتژی‌ها، برنامه‌های چندساله و بودجه سال آینده خود استفاده می‌کنند. از آن‌سو، تحلیلگران بازار سهام نیز از پیش‌بینی‌ها برای کمک به تخمین ارزش یک شرکت و سهام آن بهره می‌برند، پس دامنه کاربرد این اطلاعات طیف وسیعی از نهادهای حقوقی و حقیقی را پوشش می‌دهد.
