ویلاسازی به قیمت نابودی اقلیم
رشد بی‌حساب‌وکتاب ویلاسازی در شمال کشور، دیگر ظرفیتی برای ساخت‌وساز باقی نگذاشته است. این تغییر کاربری غیرمجاز که تجاوز به اراضی کشاورزی و جنگلی به‌حساب می‌آید، علاوه بر اینکه تبعات جبران‌ناپذیری برای منابع‌طبیعی و محیط‌زیست داشته، امنیت غذایی یک منطقه را به‌خطر انداخته است. بنابراین طبیعی است با از بین رفتن پوشش گیاهی به‌دلیل ویلاسازی، با تغییر اقلیم هم مواجه شویم، این‌روند در برخی مناطق موجب کاهش بارش می‌شود و در برخی دیگر از مناطق وقوع سیل‌های ویرانگر را به‌دنبال خواهد داشت که به قیمت جان انسان‌ها تمام می‌شود. شواهد و قرائن حاکی از آن است که نه‌تنها مردم به ویلاسازی در شمال کشور هجوم آورده‌اند، بلکه ردپای برخی نهادها هم در تغییر کاربری به قصد شهرک‌سازی برای کارمندان‌شان دیده می‌شود که صدای اعتراض فعالان و برخی مسئولان را بلند کرده است و باوجود هشدارهایی که داده می‌شود، گوش‌شنوایی وجود ندارد. ریشه این چالش را باید در نبود نظارت در اجرای قوانین و عدم‌برخورد بازدارنده جست‌وجو کرد، البته نباید از همراهی برخی دستگاه‌ها، دهیاران و شوراها غافل شد که از راه‌های دور زدن قانون مطلع هستند. کارشناسان معتقدند؛ باتوجه به اینکه ویلاها در سال فقط حدود یک ماه مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند، باید طرح استفاده مشترک از ویلا پیاده شود تا علاوه بر اینکه شاهد درآمدزایی باشیم، منابع‌طبیعی و محیط‌زیست نیز آسیب نبیند و میراثی برای آیندگان باقی بماند. صمت در شماره امروز به بهانه روز جهانی تغییر اقلیم به بررسی تاثیر ویلاسازی در شمال کشور بر تغییرات اقلیمی پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.
کوتاهی در برخورد با متخلفان
در همین زمینه مجید گودرزی،کارشناس مسکن به صمت گفت: باتوجه به اینکه قوانین قرص و محکمی در زمینه ویلاسازی غیرمجاز داریم، قاعدتا امکان تخلف وجود ندارد، مگر اینکه فسادی در میان باشد، متاسفانه شاهد آن هستیم که ساخت‌وساز ویلا روز به روز بیشتر می‌شود و برخورد آنچنانی هم انجام نمی‌شود.
وی افزود: پس از جنگ ۱۲روزه، نرخ مهاجرت از تهران به‌سمت شمال کشور بالا رفته، به‌طوری‌که نرخ مسکن در تهران کاهش و در شمال افزایش یافته، اما باید در نظر گرفت که این ساخت‌وسازهای بی‌حدوحصر، آسیب جدی به محیط‌زیست زده است.
پیاده‌سازی استفاده از ویلاهای اشتراکی
گودرزی تاکید کرد: در حال حاضر شاهد آن هستیم که در کشورهای دیگر، مناطق خوش آب‌وهوا متقاضی زیادی دارد، اما آنها از ویلاهای اشتراکی استفاده می‌کنند. در ایران هم باید چنین طرحی اجرایی شود، چراکه ویلاها در تمام ایام هفته موردبهره‌برداری قرار نمی‌گیرند و در بسیاری از مواقع خالی از سکنه هستند. به این ترتیب شیوه‌ای که در ایران مرسوم است که هر خانواده‌ای در شمال کشور یک ویلا داشته باشد، از اساس غلط است.
این کارشناس بازار مسکن اظهار کرد: در حالی ویلاسازی در زمین‌های حاصلخیز، جنگل‌ها و مراتع انجام می‌شود که بیش از ۷۰ درصد زمین‌های کشور بایر هستند، بنابراین باید طرح به اشتراک‌گذاری ویلا در ایران پیاده شود. با اجرای این طرح علاوه بر اینکه نسل بعدی از طبیعت بهره خواهند برد، ویلاها نیز درآمدزایی به‌دنبال خواهند داشت.
وی گفت: خرید ویلا در شمال کشور بیشتر در میان خانواده‌های متمول رواج دارد که قصد فخرفروشی هم دارند، غافل از اینکه چنین رویه‌ای هدررفت منابع‌طبیعی و آسیب به اراضی جنگلی را به‌دنبال خواهد داشت. گودرزی تاکید کرد: باید فرهنگ‌سازی لازم در این زمینه انجام شود تا استفاده از ویلاهای اشتراکی رواج یابد، به این ترتیب محیط‌زیست آسیب کمتری خواهد دید و بهره‌برداری از مناطق بکر افزایش می‌یابد.
تبعات از بین رفتن پوشش گیاهی
این کارشناس بازار مسکن تاکید کرد: از آنجایی که شمال کشور بیشترین میزان بارش باران را دارد، ویلاسازی در این منطقه پوشش گیاهی را از بین می‌برد و در زمان وقوع بلایای طبیعی، باید شاهد خسارت جانی و مالی دوچندان باشیم.
ردپای برخی نهادها در تغییر کاربری اراضی
وی در پاسخ به این سوال که آیا ردپای برخی نهادها در تغییر کاربری اراضی دیده می‌شود، گفت: قطعا همین‌طور است، چراکه تغییر کاربری در این حجم نمی‌تواند بدون دخالت دستگاه‌های اجرایی انجام شود که متاسفانه دستگاه‌های قضایی هم برخورد مناسبی با این تخلفات ندارند. گودرزی در پاسخ به این سوال که چرا قانون تغییر کاربری اجرا نمی‌شود و به‌راحتی عده‌ای دست به تخلف می‌زنند، گفت: در بخش نظارت بر اجرای قانون، ضعف داریم، همچنین حتی اگر برخوردی هم انجام شود، بازدارنده نیست. به‌همین‌علت شاهد افزایش فساد در این زمینه نیز هستیم. وی در پاسخ به این سوال که خرید ویلا از سوی اعراب در شمال کشور فرهنگ آن منطقه را دستخوش تغییر نمی‌کند، گفت: زمانی که از شهرها و برخی کشورها به شمال کشور هجوم می‌برند، علاوه بر آسیب به محیط‌زیست، قطعا فرهنگ آن منطقه دستخوش تغییر خواهد شد. باید با اقداماتی جلوی ویلاسازی بی‌حدوحصر را گرفت تا میراثی برای آیندگان باقی بماند. این کارشناس بازار مسکن در پاسخ به این سوال که آیا ویلاسازی در شمال کشور موجب افزایش نرخ ملک شده است، گفت: از آنجایی که شمال کشور یکی از مناطق بکر کشور به‌شمار می‌رود و به تهران نزدیک است و مسیر رفت‌وآمدش هم هموار است، مهاجرت به این مناطق افزایش یافته و به‌تبع آن افزایش قیمت ملک در این مناطق را هم به‌دنبال داشته است.
از تغییر اقلیم تا گرانی ملک
همچنین عطا آیت‌الهی، کارشناس بازار مسکن به صمت گفت: ویلاسازی اگر در محدوده شهرها باشد، باید در چارچوب ضوابط، قوانین و دستورالعمل‌ها باشد و اقدامی قانونی است، اما اگر با تغییر کاربری اراضی جنگلی یا کشاورزی، ویلا ساخته شود، اقدام درستی نیست، چراکه هر زمینی کاربری مخصوص خود را دارد و نباید به قیمت نابودی طبیعت و از بین رفتن حیات وحش و تغییر اقلیم ساخت‌وساز انجام شود.
وی افزود: نه‌تنها شاهد آن هستیم که در شمال کشور ویلاهای غیرمجاز ساخته می‌شود، بلکه کیفیت ساخت هم مناسب نیست و اصول ایمنی رعایت نمی‌شود، به‌طوری‌که یک ویلا با ظاهری زیبا و اسکلت بی‌کیفیت در بازه زمانی ۳ تا ۴ ماه ساخته می‌شود، به این ترتیب با وقوع بلایای طبیعی، ویلاها ویران خواهند شد.
آیت‌الهی تاکید کرد: عده‌ای سوداگر و دلال، زمینه‌های ساخت‌وساز در شمال را فراهم کرده‌اند که برای اهالی آن منطقه گران تمام شده، چراکه نرخ زمین به‌قدری بالا رفته است که قادر به خرید یک واحد مسکونی نیستند و مجبور به مهاجرت به حاشیه شهرها شده‌اند.
این کارشناس بازار مسکن تاکید کرد: ویلاسازی غیرمجاز تبعات زیادی به‌دنبال دارد. از یک‌سو موجب تغییر اقلیم می‌شود و از سوی دیگر، باغات و اراضی کشاورزی را از بین می‌برد که قابل‌احیا نخواهد بود. این درحالی است که شاید از یک ویلا در طول سال فقط ۲ تا ۳ بار استفاده شود.
تغییر کاربری برای ساخت تفرجگاه
وی تصریح کرد: متاسفانه دستگاه‌های اجرایی هم در تغییر کاربری اراضی نقش دارند. در گذشته متداول بود که هر وزارتخانه و بانکی برای تعطیلات کارمندانش، شهرک و آپارتمان در شمال کشور بسازد.
آیت‌الهی گفت: هیچ دلیلی ندارد که ارگان‌ها یا شرکت‌ها، مجموعه خاصی را برای کارکنان خود ایجاد کنند؛ این زمین‌ها متعلق به تمام مردم ایران است، بنابراین باید مجلس به این مسئله ورود کند و خلأ قانونی را از بین ببرد.
این کارشناس بازار مسکن تاکید کرد: در صورتی که اصول ساخت و شهرسازی رعایت نشود، ویلای ساخته‌شده غیرمجاز به‌شمار می‌رود و باید دستگاه‌های قضایی با مالک برخورد کنند.
هجوم اعراب به شمال کشور
وی گفت: متاسفانه واسطه‌ها زمینه‌های خرید ویلا توسط اعراب ثروتمند را فراهم کرده‌اند، به‌طوری‌که در مناطقی نظیر کلاردشت عرب‌های زیادی به‌چشم می‌خورند که طبیعتا روی فرهنگ آن منطقه، تاثیر خواهد گذاشت.
این کارشناس بازار مسکن گفت: خرید ملک در شمال کشور توسط اتباع بسیار به نفع‌شان تمام خواهد شد، چراکه ارزش پول‌شان بسیار بالاتر از پول ایران است. دولت باید جلوی هجوم این گروه را به مناطق شمال کشور با تدوین قوانینی بگیرد یا حتی سازمان خاصی بر آنها نظارت کند. به‌دلیل اینکه ویلاسازی بی‌حساب‌وکتاب علاوه بر اینکه به منابع‌طبیعی آسیب می‌زند، تبعات اقتصادی و اجتماعی نیز به‌دنبال خواهد داشت.
وی تاکید کرد: از بین رفتن پوشش گیاهی به‌موجب ساخت ویلا منجر به تغییر الگوی بارش می‌شود، به‌طوری‌که در برخی مناطق بارش‌ها کم می‌شود و در مناطقی دیگر با بارش شدید در بازه زمانی کوتاه سیل می‌آید.
آیت‌الهی اظهار کرد: در زمینه ساخت ویلا، قوانین و دستورالعمل وجود دارد و هرکسی نمی‌تواند دست به ساخت‌وساز بزند، اما شاهد آن هستیم که عده‌ای با داشتن ارتباطاتی، مجوز ویلاسازی را حتی به‌صورت غیرمجاز می‌گیرند، بدون اینکه نهاد یا سازمانی متوجه شود؛ در واقع می‌توان گفت نظارتی بر ساخت‌وساز وجود ندارد.
سخن پایانی
افزایش ساخت‌وساز ویلاهای غیرمجاز، چالش‌های زیست‌محیطی و اجتماعی به‌دنبال داشته است. یکی از دلایل رشد قارچ‌گونه ویلا در شمال کشور، افزایش ارزش زمین و سودآوری بالای تغییر کاربری اراضی جنگلی و کشاورزی است، به‌طوری‌که سودجویان و دلالان با خرید اراضی کشاورزی و ساخت‌وساز ویلا سودهای کلانی به جیب زده‌اند. از سوی دیگر، درآمد کم کشاورزی موجب شده تا بومیان دست به فروش زمین‌های خود بزنند و از روستا به شهرها مهاجرت کنند. چنین رویکردی اگرچه در کوتاه‌مدت سودآور است، اما در بلندمدت موجب افزایش نرخ ملک در شمال کشور شده، به‌طوری‌که محلی‌ها از عهده هزینه‌ها بر نمی‌آیند و به حاشیه شهرها کوچ کرده‌اند. یکی از پیامدهای مستقیم ساخت‌وساز ویلاهای غیرمجاز، تبدیل زمین‌های کشاورزی و جنگل‌ها به قطعات کوچک است که نابودی باغ‌ها و از بین رفتن پوشش گیاهی منطقه را به‌دنبال داشته است. همچنین باید شاهد فرسایش خاک، کاهش حاصلخیزی زمین و از دست رفتن اکوسیستم‌های بومی هم باشیم. برای مقابله با چنین بحرانی، ضمن تصویب قوانین بازدارنده، باید نظارت دقیقی هم بر اجرای آن انجام شود، همچنین باید با ارائه تسهیلات و حمایت‌های مالی به کشاورزان و مالکان بومی، آنها را به حفظ زمین‌های کشاورزی و جلوگیری از فروش بی‌رویه اراضی تشویق کرد.
