رانت، سامانه، سهمیه؛ سه‌ضلعی خفه‌کننده تجارت
روز گذشته وزیر صنعت، معدن و تجارت در نشست صبحانه کاری با هیات رئیسه اتاق ایران، روسای اتاق‌های استانی، جمعی از نمایندگان تشکل‌ها و اعضای هیات نمایندگان اتاق ایران حضور پیدا کرد. تمدید زمان اجرای بسته حمایت از کسب‌وکارها، پایان دادن به سیاست‌های سهمیه‌ای و فضای رانتی از جمله موارد مطرح در این نشست بود. در این نشست صمد حسن‌زاده رییس اتاق بازرگانی ایران تدوین بسته حمایتی برای رفع چالش‌های بنگاه‌های اقتصادی را قابل تقدیر دانست و اظهار امیدواری کرد اجرای بندهای این بسته بتواند در استمرار فعالیت‌های تولیدی موثر باشد.
بسته حمایتی برای رفع چالش‌های بنگاه‌های اقتصادی
در ابتدای نشست اتاق بازرگانی ایران با حضور وزیر صمت، صمد حسن‌زاده رییس اتاق بازرگانی ایران با ابراز نگرانی بابت تاب‌آوری بنگاه‌های اقتصادی گفت: در دوران جنگ ۱۲ روزه همه بنگاه‌ها، فعالیت تولیدی خود را ادامه دادند و در کنار آن واحدهای توزیعی در سطح شایسته‌ای اقدام کردند تا شاهد کمبودی در تامین مایحتاج مردم نباشیم. وی افزود: در این روزها مردم با انسجام و وفاق عمل کردند و لیاقت و ملی‌گرایی خود را به خوبی نشان دادند؛ در کنار هم بودند و از هم حمایت کردند. همه فروشگاه‌ها بی‌وقفه در عرضه کالا و اجناس همراه بودند و توانستیم به بهترین شکل این دوران را پشت سر بگذاریم.
حسن‌زاده همچنین تدوین بسته حمایتی برای رفع چالش‌های بنگاه‌های اقتصادی را قابل تقدیر دانست و اظهار امیدواری کرد اجرای بندهای این بسته بتواند در استمرار فعالیت‌های تولیدی موثر باشد.
اتخاذ تصمیمات ارزی با حضور نماینده اتاق ایران
محمد اتابک، وزیر صنعت، معدن و تجارت در این نشست و در واکنش به آنچه اظهارات و درخواست‌ها یفعالان بخش خصوصی با نگاهی به شرایط جنگی ۱۲ روز گفت: هدف دشمن این بود که یک سقوط را رقم بزند؛ اما ارتش، مردم و همه ارکان نظام با انسجام توانستند خوش بدرخشند، اصناف، بازار، اتاق‌ها، فروشگاه‌هاو … با تمام قوا وارد شدند، در نتیجه این وفاق، ایران در مرتبه‌ای بالاتر بین همه کشورها به ویژه در منطقه قرار گرفت.
وی با اشاره به مشکلات ایجاد شده در دوره جنگ و پس از آن گفت: بخشی از این التهاب که در تولید، کارخانه‌ها و … می‌بینید، طبیعی است هرچند نباید ادامه پیدا کند.
اتابک با اشاره به اقدامات صورت گرفته در این ایام گفت: در زمان جنگ بسته حمایتی را تنظیم و اجرایی کردیم و اثرگذار بود. البته مفاد آن قابل تمدید هستند و باید تمدید آن از سوی اتاق ایران پیگیری شود. چراکه ابلاغیه این بسته به استان‌ها و دستگاه‌ها مانند بانک‌ها به کندی انجام شد، پس باید مدت زمان اجرای آن تمدید شود.
وزیر صنعت، معدن و تجارت به مسئله ارز اشاره و تاکید کرد: تصمیمات درباره ارز در قالب یک کمیته اتخاذ می‌شود. در این رابطه نظر نماینده اتاق ایران را هم دریافت می‌کنیم. از طرفی چون بخشی از سیاست‌های ارزی و تجاری به هم گره خورده، مشکل‌ساز شده است. در تلاشیم این مسائل را برطرف کنیم. باید به گونه‌ای رفتار کنیم که ارز صادراتی گسترش پیدا کند و بدانیم مالکیت ارزی که آورده می‌شود با صادرکننده است.
اتابک گفت: موضوع افزایش سقف تعهدات ارزی از ۶۰ به ۷۰ درصد را مورد پیگیری قرار داده و در صورت نیاز به هیات دولت می‌بریم.
وی درباره تامین ماشین‌آلات خط تولید نیز تاکید کرد: خط اعتباری بین بانک مرکزی و یک کشور دیگر تعریف شده که به کمک آن ماشین‌آلات خط تولید را تامین می‌کنیم؛ البته فرآیند آن کمی طولانی‌تر از فرآیند واردات سایر کالاهاست.
وزیر صنعت، معدن و تجارت از افزایش هزینه‌های تولید ابراز نگرانی کرد و افزود: با وضعیت حاکم بر اقتصاد کشور دنبال جاری کردن تجارت بدون انتقال ارز هستیم. درباره سامانه ثبت سفارش‌ها هم مطالب را دریافت کرده و پیگیری می‌کنیم.
اتابک با بیان اینکه حذف عوارض صادراتی در اختیار وزارتخانه نیست، تأکید کرد: با این حال اما باید به هر شکل ممکن بتوانیم تعرفه‌ها را پایین بیاوریم تا صادرات تسهیل شود. به هر حال تقاضای داخلی پایین آمده است و بنابراین باید تعرفه‌های صادرات مواد خام و نیمه‌خام را کاهش دهیم و اجازه دهیم تا جای ممکن مسیر صادرات باز شود.
وی با اشاره به امکان قسط‌بندی حقوق دولتی از سوی وزارت صمت، افزود: با این همه دستور ویژه صادر کرده‌ایم که محاسبه حقوق دولتی با نهایت تسامح و تساهل انجام شود.
مشارکت در تعیین اولویت‌های تخصیص ارز
وزیر صمت با اشاره به طرح مشکل تخصیص ارز از سوی بخش خصوصی، اظهار کرد: کمبود ارز در کشور و تقسیم‌بندی تخصیص بر اساس اولویت‌ها وقت‌گیر است. باید بخش خصوصی در این تخصیص‌ها و در تعیین اولویت‌ها مشارکت کند تا این فرآیند کوتاه‌تر شود.
وی با اشاره به اهمیت بنگاه‌های کوچک و متوسط در اشتغال‌زایی گفت: با توجه به این موضوع سال گذشته ۷۰ درصد تسهیلات و امسال تمام تسهیلات برای بنگاه‌های کوچک و متوسط در نظر گرفته شده و بنگاه‌های بزرگ نمی‌توانند دریافت کنند.
اتابک درباره مجوزها برای تولید رمز ارز هم بیان کرد: ما با کمبود برق مواجهیم اما میزان زیادی رمز ارز به صورت غیرقانونی با دستگاه‌های بسیار پرمصرف و قدیمی تولید می‌شود که بخشی از آنها از سوی وزارت نیرو جمع شده و بقیه در حال پیگیری است. اما ماینرهای جمع‌آوری‌شده هیچ‌کدام با مجوز صمت فعال نبوده‌اند.
از احیای شورای عالی تجارت تا توقف تعلیق کارت‌های
محمدصادق حمیدیان، رئیس اتاق شیراز در این نشست با بیان اینکه حجم زیادی از سرمایه‌گذاری بنگاه‌های اقتصادی توسط بانک‌ها مورد تملک قرار گرفته است، ادامه داد: مشکل دیگر تولیدکنندگان پایین بودن گردش تجاری کشور به ویژه با مقررات دست و پاگیر است. خواسته ما این است که قید زمان‌بر بودن ثبت سفارش اقلام اساسی، مواد اولیه، ماشین‌آلات تولید و... برداشته شود تا گردش تجاری به راحتی انجام شود.
وی با طرح درخواست احیای شورای‌عالی تجارت و رفع قوانین دست و پاگیر تولید، افزود: جنگ ۱۲ روزه نشان داد تعدد سامانه‌ها چقدر ما را آسیب‌پذیر خواهد کرد. بنابراین ضرورت دارد گسترش سامانه‌ها به ویژه در حوزه تولید محدود شود.
محمد لاهوتی، رئیس کمیسیون صادرات اتاق ایران، هم با بیان اینکه به رغم ابلاغ بسته حمایتی وزارت صمت اما هنوز اقدامات مرتبط از سوی بانک مرکزی در زمینه بازگشت ارز حاصل از صادرات انجام نشده است، اظهار کرد: تعلیق کارت‌های بازرگانی بر اساس آستانه بازگشت ارز صادراتی از ۶۰ به ۷۰ درصد از دو روز دیگر اجرایی می‌شود که خواست ما این است که دست‌کم این موضوع برای ۴ ماه تعلیق شود تا شرایط ثبات به کشور بازگردد.
او افزود: مشکل دیگر بسته شدن کورتاژهای صادراتی ۱۴۰۳ از ۳۰ مهر است که در این صورت بازرگانان و تجار امکان رفع تعهد ارزی نخواهند داشت. این امر هم نیازمند اقدامات قوه قضاییه با پیگیری وزارت صمت است تا بازرگانان بتوانند رفع تعهد ارزی کنند.
وزارت صمت درگیر نقش‌های ضدتوسعه‌ای نشود
فرج‌الله معماری، رئیس اتاق بازرگانی سمنان به شرایط سخت و محدودیت‌های شدید کشور که دولت با آنها دست‌به‌گریبان است، اشاره و تصریح کرد: امروز وزارت صنعت، معدن و تجارت در شرایط ویژه‌ای قرار دارد و نباید درگیر نقش‌های ضدتوسعه‌اس مانند اعطای مجوزها و … شود. هرچند متاسفانه در تنظیم سیاست‌ها دچار ناهماهنگی است. به نظر می‌رسد باید پویایی را از طرف وزارتخانه شاهد باشیم و انتظار داریم تولید را در حد بقا نبینیم بلکه تولید در سطح جهانی را ملاک قرار دهیم.
این فعال اقتصادی ادامه داد: سازمان توسعه تجارت باید نقش جدی‌تری در سطح تجارت ایفا کند؛ هرچند امروز دچار خلایی شدیم و همچنان در حوزه تحولات دیجیتالی ورود جدی نداشتیم.
وی خاطرنشان کرد: در این شرایط که باید در کنار هم باشیم، احساس می‌کنیم وزارت صمت از اتاق ایران فاصله گرفته است، روابط این دو باید بسیار تنگاتنگ باشد.
لزوم بازنگری در سیستم ارزی تجارت
احسان ثقفی، رئیس فدراسیون صنایع ماشین‌سازی و تجهیزات نیز با انتقاد از بی‌توجهی‌ها نسبت به آثار و پیامدهای ناشی از تصمیماتی که مدیران در زمان مسئولیت خود اتخاذ می‌کنند، تاکید کرد: هر مدیر و تصمیم‌گیری باید پیش از اینکه دوره مسئولیت‌اش به پایان برسد، روند اثرگذاری خود را مرور کرده و بهبود ببخشد.
وی درباره بسته حمایتی از کسب‌وکارها نیز اجرای به موقع را خواستار شد و در عین حال بر لزوم بازنگری سیستم ارزی حاکم بر فرآیند تجاری کشور تاکید کرد.
این فعال اقتصادی توصیه کرد: هیچ صنف و صنعتی را فدای سایر صنایع نکنیم چراکه هر صنعت و صنف جایگاه و اثرگذاری خاص خود را دارد.
از سیاست‌های سهمیه‌بندی فاصله بگیریم
احمدرضا فرشچیان، رئیس کمیسیون واردات اتاق ایران نیز با اشاره به بسته حمایتی کسب‌وکارها گفت: در جنگ ۱۲ روزه و آنچه در بسته حمایتی دیدیم متوجه شدیم که شکاف‌هایی در حوزه تجارت داریم. باید به سمت تسهیل تجارت و سیاست‌های سالم بدون رانت و سهمیه‌بندی برویم.
بسته حمایتی تا پایان سال تمدید شود
پرهام رضایی، رئیس اتاق البرز با اشاره به ظرفیت‌های بالای تولیدی و صادراتی استان البرز، گفت: هنوز هیچ‌کدام از دستگاه‌ها به ویژه در استان‌ها هنوز بسته حمایتی را اجرا نکرده‌اند. خواسته ما ابلاغ سریع‌تر تصمیمات ذیل این بسته و همین‌طور تمدید آن تا پایان سال است. بسته حمایتی تصمیماتی درباره واردات ندارد که خواسته ما گنجاندن این موضوع و حمایت از واردات است. وی همچنین خواستار اصلاح فرآیند ثبت سفارش‌ها و مدیریت کالاهای رسوب شده در گمرک بندرعباس شد.
حذف عوارض صادراتی زنجیره معدن
سجاد غرقی، نایب‌رئیس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق ایران نیز با اشاره به مشکلات ناترازی انرژی، ادامه داد: سال گذشته برخی معادن بیش از ۵ ماه تعطیلی را تجربه کردند. همچنین اعتصاب کامیون داران و بعد از آن وقوع جنگ، موجب شد تا برخی واحدها با گذشت نزدیک به دو ماه هنوز هیچ باری را منتقل نکرده‌اند.
وی تأکید کرد: یک راه جبران کاهش تقاضای داخلی، تسهیل صادرات است. خواسته ما این است که تا اطلاع ثانوی اعمال هرگونه عوارض صادراتی در زتجیره صادرات مواد معدنی حذف شود.
غرقی افزود: در مورد حقوق دولتی نیازمند حمایت‌های بیشتری هستیم. کمتر از ۱۰ درصد از حقوق دولتی مربوط به معادن کوچک‌مقیاس است که ۸۵ درصد اشتغال این بخش را دارند. در نتیجه تسهیل در زمینه حقوق دولتی می‌تواند بسیار کارگشا باشد.
خروج دولت از زمین بازی تجارت برق
حمیدرضا صالحی، رئیس فدراسیون انرژی روی مباحث مربوط به تامین انرژی متمرکز شد و در عین حال بر لزوم ارزش‌گذاری بالا روی ارزهای صادراتی تاکید کرد. به اعتقاد این فعال اقتصادی امروز بین ۱۴ تا ۱۵ هزار مگاوات کمبود انرژی را شاهد هستیم هرچند بخش خصوصی اگر دولت از تجارت برق به صورت مرحله‌ای خارج شود، قابلیت تامین این کمبودها را دارد. او از دولت خواست که به بخش خصوصی اعتماد کند و فقط از زمین بازی خارج شده و نقش داور را به عهده بگیرد.
تجارت گرفتار در تله سامانه جامع تجارت
خورشید گزدرازی، رئیس اتاق بازرگانی بوشهر نیز یکی از انتظارت بخش خصوصی را فاصله گرفتن از تمرکزگرایی در سطح استان‌ها عنوان کرد به گونه‌ای که سازمان‌های استانی بتوانند در لحظه تصمیماتی را اتخاذ کنند.
این فعال اقتصادی از سامانه جامع تجارت به دلیل قطعی‌های مکرر به عنوان یک تله یاد کرد که شرایط تجارت را مختل می‌کند و گفت: در ظرف شش ماه گذشته این سامانه، خدمت خاصی ارائه نداده چون امکان ویرایش و اصلاح تعرفه در سامانه وجود ندارد و بنابراین سطح بالایی از کالاها ترخیص نشدند.
تغییر پارادیم سیاستی در وزارت صمت
افشین کلاهی، رئیس مجمع شرکت‌های دانش‌بنیان، هم خواستار تغییر پارادیم سیاستی در وزارت صمت شده و گفت: ما باید مسیر آزادسازی را طی کنیم و بپذیریم که دخالت‌ها حتی در حوزه دیجیتال پاسخ نمی‌دهد. باید فضا را برای فعالیت بخش خصوصی باز کنید و اجازه بدهید بخش خصوصی کار کند.
وی با اشاره به ضرورت آمادگی کشور برای بدترین شرایط احتمالی در آینده، ادامه داد: خواسته ما این است که وزارت صمت در برنامه‌ریزی برای شرایط احتمالی آینده، اتاق ایران و فعالان اقتصادی را مشارکت دهد.
کلاهی با اشاره به آسیب‌های فراوان حوزه اقتصاد دیجیتال به دلیل اختلالات نت و جی‌پی‌اس در ایام جنگ، بر ضرورت اقدامات حمایتی از فعالان اقتصاد دیجیتال تأکید کرد.
تاخیر در اجرای فرآیند تخصیص ارز و ثبت سفارش‌ها
مهدی طبیب زاده، رئیس اتاق بازرگانی کرمان، با گله‌مندی از اجرا نشدن بسته حمایتی در شرایط بحرانی فعلی گفت: اگر کارتابل تخصیص ارز را ببینید متوجه می‌شوید میلیون‌ها دلار به هر دلیل معطل است و هزینه گزافی بر کشور تحمیل می‌کند. فرآیند تخصیص ارز و ثبت سفارش‌ها با کندی و مشکلات زیاد طی می‌شود و نیاز به بازنگری دارد.
وی افزود: سامانه جامع تجارت هر روز قطعی و مشکل دارد. این سامانه‌ها بسیار آسیب‌پذیر هستند و شاید بهتر باشد این سامانه‌ها منطقه‌ای اجرا شوند.
این فعال اقتصادی خواستار حمایت جدی‌تر از صنایع کوچک و متوسط شد و گفت: موضوع تاب‌آوری حاصل زنجیره‌سازی است و نه حاصل اتفاقات موسمی. بنابراین نباید فاصله گرفتن از فضای جنگ باعث فراموشی در این حوزه شود.
برداشت فشارهای بی‌نتیجه از روی صادرات
در ادامه این نشست محمود نجفی‌عرب، رئیس اتاق بازرگانی تهران نیز امکان تجارت بدون انتقال ارز و اصرار نکردن روی اعلام منشا ارز را قدمی در مسیر بهبود و گسترش صادرات دانست و گفت: اگر این فشارها از روی صادرات برداشته شود، شرایط بهتر خواهد شد. اگر همین یک نکته حل شود، شاهد بهبود وضعیت صادرات هستیم.
این فعال اقتصادی به چالش صنعت در تامین ماشین‌آلات اشاره کرد و گفت: درخواست بخش خصوصی رسیدگی ویژه درباره این بخش است. فرآیند تامین و واردات در حوزه ماشین‌آلات بسیار طولانی و پیچیده است.
تشکیل اتاق جنگ در وزارت صمت
یونس ژائله، رئیس اتاق تبریز نیز پیشنهاد داد: اتاق جنگ در وزارت صمت ایجاد شود. همچنین ناترازی ارزی موجود را برطرف کرد. دلیل این امر هم عدم ارزش‌گذاری مناسب ارز صادراتی است. این عضو هیات نمایندگان از چالش‌های حوزه صنعت غذا صحبت کرد و در عین حال حمایت ویژه از همه صنایع را ضروری خواند.
بروز رسانی قانون تجارت الکترونیک
سادینا آبایی، رئیس کمیسیون فاوا اتاق ایران با اشاره به قانون تجارت الکترونیک مصوب دهه ۸۰ گفت: این قانون با توجه به تغییرات و تحولات، پاسخگوی نیاز امروز نیست. درخواست داریم زمینه به‌روزرسانی این قانون فراهم شود.
وی مجوزدهی‌ها را عامل رانت در اقتصاد توصیف کرد و افزود: نشان اینماد برای فعالیت قانون پلتفرم‌ها از سوی وزارت صمت اعطا می‌شود؛ اما با این وجود پلتفرم‌ها علی‌رغم دریافت اینماد هیچ حمایت و پشتیبانی از طرف وزارت صمت دریافت نمی‌کنند و در زمان جنگ، تنها باقی ماندند و هر وزارت‌خانه‌ای هر رفتاری خواست با آنها داشت.
این فعال اقتصادی از وزیر صمت خواست تا با تکیه بر اصل فناوری اطلاعات، شفافیت در تصمیمات وزارتخانه را ارتقا دهند.
حل مشکل ماشین‌آلات صنعت دارو و تجهیزات پزشکی
عباس کبریایی، رئیس فدراسیون اقتصاد سلامت هم با بیان اینکه ۹۸.۸ درصد دارو و بیش از ۶۰ درصد تجهیزات پزشکی در داخل تولید می‌شود، گفت: لذا برای ساخت و واردات میزان باقی‌مانده نیاز به ارز داریم. تخصیص ارز برای دارو در وزارت بهداشت انجام می‌شود و مشکلی نداریم اما برای ارز مور نیاز واردات ماشین‌آلات ساخت تجهیزات پزشکی از سوی وزارت صمت با مشکلات زیادی مواجه هستیم. خواهش من این است که ماشین‌آلات را جدی بگیرید و موانع را رفع کنید.
وی افزود: نکته دیگر مشکلات ناشی از قیمت‌گذاری است. در ستاد تنظیم بازار مصوباتی می‌گذرد که باعث مشکلات زیادی در زنجیره تأمین داروی کشور می‌شود. همچنین کارخانجات داروسازی برای تأمین گازوئیل مشکل دارند که خواسته ما تصمیماتی در این زمینه است.
ضرورت اعمال رویه واحد درباره واردات کشنده‌ها
فاطمه قنبرپور، نایب‌رئیس کمیسیون حمل‌ونقل اتاق ایران هم بر ضرورت اعمال رویه واحد درباره واردات کشنده‌ها تاکید کرد و گفت: ۴ هزار کشنده در گمرکات معطل هستند و هنوز چند سال است که رویه درستی برای واردات این کشنده‌ها تعریف نشده است. وی افزود: کامیون‌ها و کشنده‌ها که در گمرک یک سال و نیم مانده‌اند، اسقاط می‌شوند و باز باید هزینه دیگری صرف آن کنیم تا ترخیص شوند. بنابراین این بخش نیازمند اعمال یک رویه واحد است.
