فلرینگ چیست؟

«فلرینگ» (flaring)، فرآیندی است که از طریق آن، گاز طبیعی را به‌صورت کنترل‌شده‌ای به هنگام استخراج نفت می‌سوزانند؛ در غیر این صورت، این گاز به‌شکل خطرناک و کنترل‌نشده‌ای آتش می‌گیرد و خواهد سوخت. به‌طور معمول، سعی بر این است که گاز طبیعی را جمع‌آوری و ذخیره کنند، اما زمانی که این امکان وجود نداشته باشد،‌ آن را می‌سوزانند. فلرینگ، خطرات ناشی از آتش‌سوزی تجهیزات را کاهش می‌دهد و از تولید محصولات ناخواسته جلوگیری می‌کند.

هنگام تشکیل نفت در زیر زمین، مقادیری از گاز طبیعی نیز تولید می‌شود که این دو در داخل مخازن نفت و گاز به دام می‌افتند. به‌دلیل چگالی کمتر گاز،‌ این ماده در بالای نفت به‌صورت یک توده جمع می‌شود که هنگام حفاری مخازن نفتی، این گاز طبیعی، فضایی برای خروج به سمت بالا پیدا می‌کند. در برخی مخازن، مقدار گاز قابل‌توجهی وجود دارد که استخراج آن به همراه نفت، توجیه اقتصادی دارد، اما در مواردی، این گاز را در فرآیند فلرینگ، می‌سوزانند. علاوه بر این، در موقعیت‌هایی که نیاز به عملیات «تعمیر و نگهداری» (Maintenance) وجود دارد، برای حفظ ایمنی کارکنان از فلرینگ استفاده می‌شود.

معایب فلرینگ

باتوجه به اینکه فلرینگ گاز طبیعی، تولید گاز دی‌اکسید کربن را به همراه دارد، موجب تغییرات آب و هوایی می‌شود. علاوه بر این، بسته به خلوص این گاز، گازهای دیگری نیز انتشار می‌یابند که از جمله می‌توان به اکسیدهای گوگرد و نیتروژن اشاره کرد که در ترکیب با رطوبت هوا، باران‌های اسیدی را ایجاد می‌کنند. علاوه بر تاثیر مخرب بر محیط زیست، قرار گرفتن در معرض گازهای فلرینگ می‌تواند موجب بروز بیماری‌های مختلفی همچون سرطان، تخریب ریه و مشکلات پوستی شود.

کاهش فلرینگ

همزمان با بروز پدیده گرمایش جهانی، شرکت‌های نفتی نیز روش‌های مختلفی را برای کاهش استفاده از سیستم فلر و فلرینگ توسعه داده‌اند. به‌طور مثال، گاز طبیعی را مجددا می‌توان برای تزریق به مخزن و تثبیت فشار آن استفاده کرد. علاوه بر این، از آنجایی که گاز طبیعی به‌عنوان یک فرآورده، قابلیت فروش دارد، شرکت‌های نفتی نیز تمایل دارند تا این گاز را به جای سوزاندن، جمع‌آوری کنند و به فروش برسانند.

زیان ۹ تا ۹.۶ میلیارد دلاری فلرینگ در ایران

بخشی از گاز مایع تولیدی پارس جنوبی به‌دلیل توقف پروژه‌های زیرساختی و موانع اداری سوزانده می‌شود و این یعنی هدررفت میلیاردی ثروت ملی که می‌توانست برای کشور ارزآوری داشته باشد.

به‌گزارش مهر، در شرایطی که کشور با بحران کسری بودجه، محدودیت‌های ارزی و ناترازی انرژی دست‌وپنجه نرم می‌کند، تازه‌ترین گزارش‌ها از پارس جنوبی نشان می‌دهد سالانه میلیاردها دلار از ثروت ملی تنها به‌دلیل موانع مدیریتی و توقف پروژه‌های بخش خصوصی در حوزه گاز مایع (LPG) از بین می‌رود.

بررسی‌های میدانی و اظهارات فعالان اقتصادی حاکی از آن است که بخشی از گاز مایع تولیدی پارس جنوبی به‌جای ورود به چرخه صادرات و تولید ثروت، به‌دلیل نبود زیرساخت‌های لازم و توقف پروژه‌های توسعه‌ای، سوزانده می‌شود. این موضوع طبق برآوردهای آژانس بین‌المللی انرژی (IEA)، سالانه بین ۹ تا ۹.۶ میلیارد دلار به اقتصاد ایران زیان وارد می‌کند. کارشناسان می‌گویند هر فاز پارس جنوبی قادر است تا حدود نیم میلیارد دلار درآمد ارزی از محل صادرات LPG نصیب کشور کند، اما بی‌توجهی به این ظرفیت، خسارت ملی جبران‌ناپذیری به همراه دارد.

 

فلرینگ در پارس جنوبی کاهش می‌یابد

رئیس HSE و پدافند غیرعامل پالایشگاه دوم پارس جنوبی گفت: فلرینگ امری عادی در روند بهره‌برداری از منابع نفتی و گازی است، اما میزان آن بسته به تکنولوژی مورداستفاده در کشورها متفاوت است.

عطاالله قاسمی، رئیس HSE و پدافند غیرعامل پالایشگاه دوم پارس جنوبی در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: میزان فلرینگ گاز در کشور تا حدودی زیاد است، اما در حال حاضر پروژه‌هایی در ۱۳ پالایشگاه پارس جنوبی در دستور کار است تا با استحصال گازهایی که در مسیر فلرشدن قرار می‌گیرند، از سوخت آن جلوگیری شود. قرارداد این پروژه‌ها منعقد و مجوز و بودجه آن از هیات دولت گرفته شده و حتی اکثر پالایشگاه‌ها خرید تجهیزات را نیز انجام ‌داده‌ و نصب آن را آغاز کرده‌اند.

این مسئول با تاکید بر اینکه در نظر داریم با فروش این گازها به شرکت‌های دیگر از هدررفت سرمایه‌ها جلوگیری و کمکی به رشد درآمدها در بخش انرژی کشور کنیم، در توضیح موارد مصرف این گازها گفت: یکی از بهترین موارد مصرف این گازها در بخش تولید برق است؛ ضمن اینکه می‌توان از این گازها به‌عنوان سوخت در شبکه سوختی پالایشگاه‌ها مانند بویلرها و... استفاده کرد.

قاسمی در ادامه در پاسخ به سوال صمت مبنی بر اینکه پروژه‌هایی که به آن اشاره کردید ظرف چه مدتی می‌تواند دستاورد مطلوبی را در زمینه بهره‌برداری از گازهایی که در قالب فلرینگ هدر می‌رود رقم بزند، اظهار کرد: طبق برنامه‌هایی که در دستور کار است اگر مشکلی روند کار را مختل نکند، در نهایت تا یک سال دیگر بخش بزرگی از این گازها به شبکه برمی‌گردد و می‌توان از آن بهره‌برداری کرد.

 رئیس HSE و پدافند غیرعامل پالایشگاه دوم پارس جنوبی فلرینگ را امری عادی در روند بهره‌برداری از منابع نفتی و... دانست و در این باره توضیح داد: حتی آبگرمکنی که در خانه‌های ما وجود دارد، دارای یک شیر اطمینان است؛ فلرهای پالایشگاه‌ها نیز دقیقا مانند همین شیراطمینان‌ها عمل می‌کنند و در صورت وقوع اتفاقی خاص باید گازها از جایی خارج شوند. این مسئله در طراحی پالایشگاه‌ها نیز در نظر گرفته می‌شود و نمی‌توان گفت تنها در کشور ما رخ می‌دهد. حتی در کشورهای دارای تکنولوژی برتر نیز این اتفاق رخ می‌دهد، اما طبیعتا میزان آن متفاوت است و کشورهای دارای تکنولوژی با استفاده از فناوری‌های پیشرفته بخش زیادی از گازهایی را که در مسیر فلر شدن قرار می‌گیرند، وارد چرخه مصرف می‌کنند.

قاسمی درباره میزان فلرینگ گاز در کشور ما بیان کرد: در بیشتر پالایشگاه‌های قدیمی میزان فلرینگ در حد همان طراحی‌های اولیه (میزانی از فلر شدن که در طرح‌های بهره‌برداری درج شده) است، اما در برخی پالایشگاه‌های جدید باتوجه به اینکه برخی از واحدها هنوز تکمیل نشده‌اند، اما به‌منظور رفع ناترازی گاز کشور ملزم به فعالیت هستند، میزان فلرینگ کمی بیشتر از حد نرمال است که انشااله پس از تکمیل، میزان فلرینگ آنها به حد طراحی خواهد رسید.

راهی جز رشد ضریب پیچیدگی پالایشگاه‌ها نیست

یک کارشناس حوزه انرژی درباره میزان هدررفت گازهای فلر در کشور بیان کرد: ما براساس آخرین آمارها که مربوط به سال ۲۰۲۳ است ۴۳.۱ میلیون تن فلر سوزانده‌ایم، این در حالی است که رقم این شاخص در سال ۱۹۷۵ حدود ۴۶.۴ میلیون تن بوده است.

محمدرضا آریافر در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: تا نفت و گاز استخراج نشود، فلر سوخته نمی‌شود؛ یعنی در نتیجه بهره‌برداری از ذخایر نفت و گاز حجم زیادی فلرسوزی در کشور ما اتفاق می‌افتد، اما اگر به فناوری پیچیده و روزآمد دسترسی داشته باشیم می‌توانیم این گازهای فلر را مجدد به چاه‌ها تزریق کنیم و از آن بهره‌برداری ثانویه و ثالثیه داشته باشیم.

این کارشناس حوزه انرژی در ادامه با اشاره به دیگر کاربردهای گازهای فلر گفت: تحریم دسترسی ما به فناوری‌های روزآمد را محدود کرده، اما اگر این فناوری‌ها را در اختیار داشتیم می‌توانستیم با انجام فرآیندی پالایشی این گازها را در شبکه گاز خانگی توزیع کنیم.

وی در ادامه با تاکید بر اینکه سوخت فلر اتفاقی ناگزیر در فرآیند بهره‌برداری از منابع گاز و نفت است، بیان کرد: گازهای فلر گازهایی مضر هستند و تحقیقات سرطان‌زا بودن آن را تایید می‌کنند؛ ضمن اینکه در این اتفاق بخش از سرمایه‌های کشور هدر می‌رود. بر همین مبنا کنترل و کاهش آن در حداقل‌ترین میزان الزامی است؛ اتفاقی که در کشورهای دارای فناوری پیشرفته محقق شده است؛ به‌گونه‌ای که اکنون در امریکا میزان فلرسوزی در سال ۲۰۲۳ به ۲۱ میلیون تن رسیده، در حالی که میزان تولید نفت و گاز در این کشور به‌مراتب از ایران بالاتر است.

این کارشناس انرژی در پایان کیفیت نفت موجود در ذخایر ما را دیگر عامل بالا بودن فلرسوزی دانست و در این باره گفت: نفت ایران شور و سنگین است که برای پالایش آن باید ضریب پیچیدگی پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها بالاتر باشد، اما متاسفانه این ضریب در کشور ما پایین است که همین امر سبب می‌شود شاهد هدررفت بخش زیادی از انرژی در فرآیند بهره‌برداری باشیم. بر همین اساس می‌توان گفت تنها راه کاهش فلرسوزی ورود تکنولوژی و افزایش پیچیدگی صنایع و تاسیسات بهره‌برداری از ذخایر نفت و گاز کشور است.

سخن پایانی...

فلرسوزی سرمایه‌های کشور را هدر می‌دهد و طبق برخی تحقیقات آن را در قالب بیماری‌های خطرناک و هزینه‌زا بعد از مدتی بازمی‌گرداند. بر همین مبنا بکارگیری فناوری‌هایی که این پدیده‌ را به حداقل‌ترین میزان آن برساند الزامی است که حوزه انرژی کشور باید در دستور کار قرار دهد. اما این اتفاق به‌سادگی میسر نیست و حتی به فرض رفع تحریم و دسترسی به فناوری‌های نوین، میزان سرمایه موردنیاز برای این امر آنقدر چشمگیر است که نمی‌توان امیدوار به کاهش فلرسوزی به ارقامی در حدود کشورهای دارای فناوری بالا در کوتاه‌مدت بود. با این حال هرچه زودتر در این زمینه گام برداشته شود، بخش بیشتری از منابع ملی در راستای رفاه به‌کار گرفته می‌شود.