توسعه سرمایه‌گذاری، ارمغان برق گران
در یکی دو سال اخیر ناترازی برق تبدیل به کابوس صنعت و البته بخش‌های عمومی شده و برخی از کارشناسان در بررسی دلایل آن مهم‌ترین عامل را مصرف بی‌رویه عنوان می‌کنند؛ نگاهی که گرچه از دید برخی دیگر از کارشناسان غیرمنصفانه تلقی می‌شود، اما دولت‌های مستقر و سیستم اجرایی با مصادره به‌مطلوب کردن آن گاهی از ضرورت افزایش نرخ برق سخن می‌گویند و این اقدام را زمینه ساز کاهش مصرف و رفع ناترازی می‌دانند. با این حال عده‌ای دیگر از کارشناسان معتقدند وضعیت صنعت برق به‌گونه‌ای نیست که به‌صرف افزایش تعرفه که نتیجه آن کاهش ناچیز مصرف است، بتوان ناترازی آن را جبران کرد و همزمان باید طرح‌های دیگری چون ذخیره‌سازی و جایگزینی سیستم‌های پرمصرف با تجهیزات کم‌مصرف را در دستور کار قرار داد. البته در عین حال این کارشناسان بر این باورند که افزایش تعرفه می‌تواند تمایل سرمایه‌گذاران برای ورود به این حوزه و افزایش تولید برق را به‌دنبال داشته باشد.
صمت در گزارش پیش رو تاثیرات افزایش تعرفه برقبر کاهش ناترازی را در گفت‌وگو با کارشناسان بررسی کرده است.
برق از اول خرداد گران می‌شود
تعرفه‌های جدید برق و شرایط عمومی آن روز دوشنبه، ۸ اردیبهشت برای اجرا از ابتدای خرداد ابلاغ شد.
به‌گزارش توانیر، براساس این ابلاغیه، تعرفه‌های برق از ابتدای خرداد ۱۴۰۴ برای همه مشترکان تحت پوشش شرکت‌های برق منطقه‌ای و شرکت‌های توزیع نیروی برق کشور لازم‌الاجرا خواهد بود.
ابلاغ تعرفه‌های جدید با استناد به قانون مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق کشور به شماره ۱۶۱۰۷۹ مورخ ۳ آبان ۱۴۰۱ و مصوبات هیات وزیران انجام شده است.
طبق این دستورالعمل، تعرفه برق برای مشترکان تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و سایر نهاد‌های حمایتی در چارچوب الگوی مصرف برابر با صفر تعیین شده و این گروه از پرداخت هزینه برق معاف هستند.
از سوی دیگر میزان هزینه تامین برق به‌ازای هر کیلووات ساعت با ۲۶ درصد افزایش از ۷۵۴۲ ریال به ۹۵۳۷ ریال افزایش خواهد یافت.
مستند به این ابلاغیه مشترکانی که در چارچوب الگو، برق مصرف می‌کنند کمتر از ۱۵ درصد از هزینه تامین برق را به ازای هر کیلووات ساعت برق پرداخت خواهند کرد.
بر همین اساس مشترکان مناطق عادی با الگوی مصرف ۳۰۰ کیلووات ساعت، در صورت مصرف برق تا سقف ۳۰۰ کیلووات در ماه حداکثر ۵۶ هزار تومان هزینه برق پرداخت خواهند کرد که نسبت به سال گذشته کمتر از ۱۵ هزار تومان افزایش خواهد داشت.
در نقطه مقابل تعرفه برق مشترکان پرمصرف به‌صورت پلکانی و براساس قانون مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق با هدف اصلاح الگوی مصرف این گروه از مشترکان و حمایت از اقشار آسیب‌پذیر افزایش خواهد یافت.
به‌صرف افزایش تعرفه برق «تراز» نمی‌شود
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران درباره افزایش تعرفه برق بیان کرد: افزایش تعرفه برق در بلندمدت سبب می‌شود سرمایه‌گذاران بیشتری برای سرمایه‌گذاری در این حوزه اقدام کنند.
آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگو با صمت در تشریح تاثیرات افزایش تعرفه بر ناترازی برق اظهار کرد: افزایش تعرفه در کوتاه‌مدت تاثیر زیادی در رفع ناترازی برق ندارد، اما در بلندمدت سبب ورود سرمایه‌گذار به صنعت برق و به‌تبع آن کاهش ناترازی‌ها خواهد شد.
وی البته افزایش تعرفه را از بعد مصرف زمینه‌ساز کاهش ناترازی ندانست و تصریح کرد: نمی‌توان افزایش نرخ برق را مقدمه‌ای بر کاهش مصرف و متعاقب آن کنترل ناترازی دانست، زیرا سیستم و تجهیزات مورداستفاده در کشور ما قابلیت کاهندگی و بهینه‌سازی مصرف را ندارند و فعالان اقتصادی ناچارند با کاهش ناچیز مصرف کار را پیش ببرند. در بخش خانگی نیز مگر می‌توان دستگاه‌ها و تجهیزات برقی را خاموش کرد؛ فقط می‌توان امیدوار بود که از مصرف بی‌محابا جلوگیری شود که آن هم میزانش به‌حدی نیست که تحولی چشمگیر ایجاد کند.
نجفی در ادامه با اشاره به یک طرح موثر برای کاهش فشار به شبکه برق اظهار کرد: یکی از اقداماتی و برنامه‌هایی که ما در حال پیگیری آن هستیم، خارج‌سازی برخی مصارف غیرضروری از ساعات اوج مصرف است.
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران در تشریح این طرح توضیح داد: به‌طور معمول در ۸ ماه از ۱۲ ماه سال تولید و مصرف برق ما تراز است و فقط در ۴ ماه گرم سال که سیستم‌های برودتی فعال می‌شوند، توازن به هم می‌ریزد و ناترازی بروز و ظهور پیدا می‌کند؛ بر همین مبنا راهکار این است که یا سیستم‌های فعلی را با تجهیزات کم‌مصرف جایگزین کنیم یا استفاده از برخی تجهیزات را به زمان‌های غیرپیک مانند ساعت ۲۴ به بعد موکول کنیم تا از این طریق به‌اصطلاح پیک‌زدایی صورت گیرد که ابزار این کار می‌تواند نرخ باشد؛ به این صورت که تعرفه مصرف در ساعات پیک بالاتر از تعرفه مصرف در ساعات غیرپیک باشد.
ذخیره‌سازی، راهکاری کارآمد
نجفی با اشاره به راهکار برخی از کشورهای مترقی در زمینه مدیریت مصرف انرژی بیان کرد: در برخی کشورها دولت‌ها مردم را تشویق به ذخیره‌سازی انرژی برق مازاد در زمان کم‌باری با تجهیزاتی چون پاوراستوریج و مصرف آن در زمان پرباری می‌کنند.
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه حتی همین ابزار نرخ نیز برای مدیریت مصرف برق در کشور به‌درستی به‌کار گرفته نشده، تاکید کرد: دولت‌ها باید همزمان چند اقدام را انجام دهند تا بتوان در مدیریت مصرف به نتایج خوبی دست یافت؛ مثلا همزمان که نرخ برق افزایش یافته، باید برنامه ذخیره‌سازی در کشور اجرا شود، زیرا اگر این کار انجام نشود، باید تولید انجام شود. در کنار ذخیره‌سازی باید به جایگزینی تجهیزات کم‌مصرف با پرمصرف‌ها نیز ورود کنیم و... .
نجفی در پایان در پاسخ به سوال صمت مبنی بر اینکه برای سال جاری آیا می‌توانیم به کاهش ناترازی بعد از گذشت از پیک تابستان امیدوار باشیم؟ گفت: با خارج شدن سیستم‌های سرمایشی از مدار، دلیلی برای قطع برق به‌صورت سیستماتیک و گسترده وجود ندارد. در حال حاضر خوشبختانه شرکت نفت و وزارت نیرو طی همکاری مطلوب در حال سوخت‌رسانی به مخازن هستند که همین امر سبب می‌شود نیروگاه‌ها بدون معطلی تولید برق داشته باشند.
افزایش تعرفه، راه ناگزیر صنعت برق
یک کارشناس حوزه انرژی درباره تاثیر افزایش تعرفه برق در کنترل ناترازی‌ها بیان کرد: افزایش تعرفه‌های برق گرچه نمی‌تواند ناترازی‌ها را به‌کل از بین ببرد، اما در کنترل این معضل بی‌تاثیر نیست و می‌تواند تاحدودی مصرف را کاهش دهد که به‌تبع آن ناترازی‌ها نیز کمتر خواهد شد.
حسین افضلی، کارشناس حوزه انرژی در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: خانوار بسته به توان اقتصادی که دارد سبد مصرفی خود را تنظیم می‌کند و در موضوع برق نیز وقتی قرار باشد با افزایش تعرفه‌ها مجبور به پرداخت هزینه‌ای سنگین شود، به‌ناچار در مصرف صرفه‌جویی خواهد کرد.
وی در ادامه با اشاره به هدف مترتب بر افزایش تعرفه‌ها گفت: یکی از اهداف طرح افزایش تعرفه‌ها این است که فشار در زمان پیک مصرف برق کاهش پیدا کند که ممکن است اندکی به بخش مصرف کاهش پیدا کند، اما در وضعیث فعلی که ناترازی بالا است، چاره‌ای وجودندارد؛ ضمن اینکه نمی‌توان این اقدام را سبب اختلال جدی در زندگی مصرف‌کنندگان دانست. در یک اقدام ساده می‌توان درجه کولرها و سیستم‌های سرمایشی را یکی دو درجه کاهش داد تا فشار بر شبکه کمتر شود؛ در این صورت ممکن است دمای هوای چندان مطبوع نباشد، اما قطعا قابل‌تحمل خواهد بود.
این کارشناس انرژی با اذعان به اینکه معمولا هر طرحی که اجرا می‌شود در کنار دارا بودن دستاوردهای مثبت، ممکن است در بخشی هم مشکلاتی ایجاد کند، تاکید کرد: در تعرفه‌گذاری اخیر برق عمده فشار متوجه پرمصرف‌هاست و به‌نظر نمی‌رسد افرادی که مصرف کمی دارند از این تعرفه‌گذاری فشار زیادی را متحمل شوند.
افضلی در پاسخ به سوال صمت مبنی بر اینکه باتوجه به وضعیت اقتصادی فعلی مردم آیا افزایش تعرفه برق را می‌توان راهکاری درست دانست و آیا راهکار مناسب‌تری که فشار را بر گرده مردم وارد نمی‌کرد، وجود نداشت؟ اظهار کرد: اقتصاد برق کشور اکنون در وضعیت نامناسبی قرار دارد و دولت نیز توان مالی بالایی برای تامین منابع مالی صنعت برق ندارد؛ برهمین اساس اگر قرار است حوزه برق خودگردان و بی‌نیاز از منابع دولتی شود باید هزینه‌های آن از طریق مصرف یا همان مردم تامین شود. در بخش مصرف هم کاملا تکلیف مشخص است؛ هر کسی که مصرف بیشتری دارد هزینه بیشتری می‌پردازد و کسی که مصرفش پایین‌تر است هزینه کمتری پرداخت می‌کند.
برق هنوز با قیمت پارسال فروخته می‌شود
این کارشناس در ادامه افزایش تعرفه فعلی را ناچیز دانست و اظهار کرد: همین حالا هم نرخ برق در کشور ما بسیار از نرخ برق در کشورهای دیگر پایین‌تر است. البته اینکه نرخ برق ایران را با نرخ برق در کشورهای دیگر مقایسه می‌کنیم به‌معنای این نیست که درآمد بالای شهروندان آن کشورها نسبت به مردم خودمان را نادیده گرفته باشیم؛ نکته این است که در این کشورها نرخ برق به‌گونه‌ای است که مصرف‌کنندگان مجاب به مصرف برق با در نظرگرفتن ملاحظات صرفه‌جویانه می‌شوند، اما متاسفانه در کشور ما رویه‌ای غیرمنصفانه در مصرف به‌کار گرفته می‌شود؛ کما اینکه در سال‌های اخیر در طراحی و اجرای نمای ساختمان‌ها هم نقش نور و برق بسیار پررنگ شده است.
وی در پایان تاکید کرد: اگر تورم را هم ملاک قرار دهیم افزایش چندانی در تعرفه برق لحاظ نشده است؛ با این حال دولت می‌تواند برای اقشار ضعیف تمهیدات حمایتی برای کاهش فشار این افزایش تعرفه در نظر بگیرد؛ گرچه من بر این باورم که دولت با افزایش ۳۰ درصدی تعرفه برق در واقع برق را به قیمت سال گذشته به مردم عرضه می‌کند.
سخن پایانی
در جهان امروز شاید بتوان برق را استراتژیک‌ترین حامل انرژی دانست که در دسترس نبودن آن می تواند جهان را به خوابی عمیق فرو ببرد. اما در همین زمان دولت‌ها اگر ناچار شوند، قطعی برق و خاموشی را نیز برمی‌گزینند؛ راهکاری که در سال گذشته و حتی همین مدت محدود سال جاری به‌کرات در دستور کار قرار گرفت و نظم و نظام تولید و صنعت را در درجه اول و زندگی مردم در درجات بعدی زیر سوال برد؛ بر همین اساس دولت‌ها معمولا با راهکارهایی چون افزایش تعرفه سعی در برقراری توازن میان مصرف و تولید می‌کنند. با نگاه به این راهکار گرچه در نگاه اول فشار را متوجه مردم می‌یابیم، اما اگر کارشناسان هم بر تاثیرگذاری قابل‌توجه آن صحه می‌گذاشتند، قابل‌قبول بود. موضوع این است که اکثر کارشناسان بر این باورند که تنها نمی‌توان با افزایش تعرفه ناترازی را کاهش داد و باید همزمان طرح‌های تاثیرگذار دیگری چون ذخیره‌سازی انرژی و جایگزینی تجهیزات پرمصرف با کم‌مصرف را هم در دستور کار قرار داد.
