بازار سهام از هفته گذشته و پیش از تعطیلات طولانی‌مدت بازارها، در حالی دوباره آغاز به‌کار کرده که برنامه‌های سیداحسان خاندوزی گزینه پیشنهادی رئیسی برای تصدی پست وزارت اقتصاد در ایام تعطیلات کرونایی منتشر شد و تاثیرات آن بر بازار سهام تهران کاملا مشهود بود.

به نظر می‌رسد ردیف‌های بورسی برنامه منتشرشده خاندوزی با وجود کلی‌گویی‌هایی که در آن دیده می‌شود، موجبات امیدواری سهامداران و فعالان بازار را فراهم کرده باشد، چراکه در شبکه‌های اجتماعی نیز کاربران بورسی نسبت به چند بخش از این برنامه ابراز خشنودی کرده و آن را به نفع بازار سرمایه می‌دانند. از جمله این موارد می‌توان به تمرکز بیش از پیش بر بازار سهام است چراکه رئیس دولت سیزدهم نیز در اظهارات متعددی بر لزوم بورس‌محور شدن اقتصاد تاکید داشته و این امر را به‌عنوان پیش‌شرطی برای تقویت تولید می‌داند. از سویی هم خاندوزی در این برنامه، طرح‌هایی را مطرح کرده که چشم‌انداز فعالان بازار نسبت به آینده بازار را روشن‌تر از قبل کرده است. به‌عنوان مثال می‌توان به طرح‌هایی مانند صندوق تثبیت، بررسی پرونده‌های شبهه‌ناک بورسی، تغییر در مکانیسم تعیین نرخ بهره و... اشاره کرد. البته نگرانی‌هایی هم نسبت به برخی از اظهارات وزیر پیشنهادی اقتصاد وجود دارد که مسئله سرکوب نرخ ارز نیز یکی از همین موارد است، هرچند فعالان اقتصادی امیدوارند قیمت‌گذاری دستوری تا جای ممکن محدود شود اما این شائبه تقویت‌شده که احتمالا دولت سیزدهم برنامه‌ای برای کاهش یا تثبیت نرخ دلار داشته باشد.

برنامه خاندوزی چیست؟

وزیر پیشنهادی وزارت امور اقتصادی و دارایی با انتشار برنامه‌های خود از ۸ راهبرد اصلاحی برای بازار سرمایه رونمایی کرد که این راهبردها عبارتند از:

۱. افزایش نقش بازار سرمایه در تامین مالی تولید با توسعه بازار بدهی

۲. متنوع‌سازی ابزارها و محصولات مالی در بازار سرمایه

۳. حذف تنظیم‌گری‌های غیرضروری و مضر

۴. تسهیل ورود شرکت‌ها به بازار سهام

۵. کاهش هزینه انتشار اوراق با تسهیل مقررات مربوطه

۶. لغو انحصارات و تسهیل مجوزدهی در ارائه خدمات مرتبط با بازار سرمایه مانند سبدگردانی، بازارگردانی و کارگزاری

۷. اصلاح نظام حکمرانی شرکتی به‌منظور مدیریت تعارض منافع میان سهامداران عمده و خرد و ارائه مشوق برای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم مردم در بازار سرمایه

۸. تفکیک نقش نظارتی و اجرایی بیمه مرکزی، بازنگری در مدل نظارتی بیمه مرکزی، تقویت ساختارهای بیمه اتکایی داخلی، توسعه انواع مجوزها و محصولات بیمه‌ای، تسهیل ورود استارت‌آپ‌ها و فناوران مالی در حوزه بیمه و بهره‌گیری از دانش نوین بیمه‌گری با پیگیری تصویب قوانین و مقررات لازم

کلی‌گویی یا برنامه؟

عبدالله رحیم‌لوی بنیس، کارشناس اقتصاد با اشاره به برنامه‌هایی که خاندوزی در زمینه بازار سرمایه مطرح کرده به صمت گفت: برنامه‌های وزیر پیشنهادی اقتصاد شامل کلیاتی است که همه‌ساله و همیشه از زبان مسئولان شنیده‌شده، این موضوع درباره برنامه ارائه‌شده برای بازار سهام نیز مطرح است. وی در ادامه افزود: برای مثال گفته‌شده تا تقویت بازار سهام در دستور کار قرار خواهد گرفت، با توجه به این مسئله نمی‌توان درباره کیفیت و قابلیت اجرایی این برنامه اظهارنظر کرد، چراکه جزییاتی پیرامون این برنامه منتشرنشده که بتوان درباره آن به بحث نشست.

تقویت بازار بدهی

رحیم‌لوی بنیس با اشاره به رویکرد وزیر پیشنهادی اقتصادی پیرامون بازار سرمایه، عنوان کرد: به نظر می‌رسد آقای خاندوزی قصد دارد بیش از سایر بخش‌ها روی بازار بدهی تمرکز کند. البته ممکن است قصد تقویت بازار اولیه را هم داشته باشد این نکته مثبت است اما مشروط بر اینکه سایر بخش‌های دولت و مجلس هم همراهی و معضل قیمت‌گذاری دستوری را حل کنند.

اصلاحات اقتصادی در راه است؟

این کارشناس اقتصاد ضمن یادآوری تمایل تیم اقتصادی دولت برای اصلاحات اقتصادی بیان کرد: با توجه به اظهاراتی که از اعضای تیم اقتصادی دولت شنیده‌شده به نظر می‌رسد چند مورد در دست پیگیری است که لغو قیمت‌گذاری دستوری یکی از مهم‌ترین آنهاست و می‌توان به موارد دیگری مانند حذف یارانه‌های پنهان، اصلاح نظام مالیاتی و... نیز اشاره کرد. اگر چنین اتفاقی رخ دهد و نظام قیمت‌گذاری دستوری به کلی از میان برداشته شود، بازار سهام به‌طور قطع تقویتمی‌شود. وی در ادامه یادآور شد: از سویی هم مسئله نرخ تورم مطرح است. حالا صحبت از هدف‌گذاری‌های تورم به میان آمده اما اگر هدف‌گذاری انجام شود یا نشود در هر صورت رشد تورم اتفاق خواهد افتاد. اگر شاهد چنین رخدادی باشیم به‌طور طبیعی بازار سرمایه نیز رشد می‌کند اما اینکه کسی بخواهد برای شاخص حد و حدود مشخص کند کار غیراصولی و غیرعلمی است.

یک مدیر بورسی در راه بانک مرکزی؟

رحیم‌لوی بنیس با اشاره به گزینه احتمالی برای سکانداری بانک مرکزی یادآور شد: برخی معتقدند انتصاب مدیری مانند آقای صالح‌آبادی به ریاست کلی بانک مرکزی که سابقه طولانی‌مدتی در بازار سهام دارد می‌تواند خبر خوبی برای بازار باشد اما اتفاقا با توجه به وضعیت وخیم اقتصادی به نظر می‌رسد اگر چنین انتصابی انجام شود، ایشان با توجه به شناخت دقیقی که از بازار سرمایه دارند تا قطره آخر برای تامین نیازهای دولت از محل بورس تلاش خواهند کرد و نتیجه این انتخاب برای بازار خوشایند نخواهدبود.

وی در ادامه تاکید کرد: البته باز هم باید تاکید کرد که این سناریو با وجود شرایط نامساعد اقتصادی کنونی است که می‌تواند رنگ واقعیت به خود بگیرد در غیر این صورت، ایشان مدیر بسیار خوب و توانمندی هستند.

یک نکته نگران‌کننده

این تحلیلگر مسائل اقتصادی ضمن ابراز نگرانی نسبت به برخی از صحبت‌های مطرح‌شده از سوی نزدیکان دولت به گفت: بین اظهارنظرهایی که از سوی تیم اقتصادی دولت شنیده می‌شود یک نکته نگران‌کننده وجود دارد و آن‌هم استفاده از واژه «ثبات» برای نرخ دلار است. استنباط من از این دست اظهارات محتمل بودن سرکوب نرخ ارز است که می‌تواند برای بخش‌های مختلف اقتصاد کشور مضر باشد. نباید فراموش کرد که چنین اقدامی دقیقا در راستای قیمت‌گذاری دستوری بوده و با صحبت‌هایی که پیش‌تر نیز مطرح‌شده در تضاد است. رحیم‌لوی بنیس در پایان خاطرنشان کرد: البته با توجه به شرایط اقتصادی کشور به نظر می‌رسد برای کنترل نرخ ارز احتمالا بار دیگر به روش‌هایی مانند استفاده از دوربین‌های میدان و خیابان فردوسی دست می‌زنند تا از طریق سرکوب عرضه و تقاضا قیمت‌ها را نیز مهار کنند. این سیاست هم در صورت اجرا آسیب‌های جدی به بازار سرمایه وارد خواهد کرد و از همین‌رو توصیه می‌شود به هیچ عنوان دست به اجرای چنین طرحی نزنند.

نگاهی متفاوت به بورس در دولت سیزدهم

فردین آقابزرگی، کارشناس و فعال بازار سرمایه با اشاره به اهمیت ترکیب وزارت اقتصاد پس از اخذ رای اعتماد خاندوزی از مجلس به صمت گفت: بخشی از برنامه‌های دولت سیزدهم در قالب نوشتار و به صورت کلی در اختیار رسانه‌ها قرار گرفته اما بخش دیگری از این برنامه نیز در قالب نوع انتصابات وزیر اقتصاد است، زیرا برای اجرای هر یک از مفاد برنامه اعلام شده باید ترکیب مدیران اقتصادی هم روشن شود. وی در ادامه افزود: به عنوان مثال، وقتی که یک مدیر با سابقه ۱۰ ساله در بازار سهام برای ریاست کلی بانک مرکزی مطرح می‌شود به این معناست که احتمالا معادلات به سود بازار سهام رقم خواهد خورد.

بورس جای جبران کسری نیست

آقابزرگی با اشاره به اتفاقاتی که در سال ۹۹ رخ داد، عنوان کرد: یکی دیگر از نکات مثبت برنامه ارائه‌شده مسئله تامین مالی دولت از محل دیگری به غیر از بازار سرمایه بوده که خبر بسیار خوبی برای فعالان بازار سهام است. در سالی که گذشت سهامداران نسبت به رویکرد دولت در قبال بازار سهام انتقادهای بسیاری داشتند که یکی از مهم‌ترین آنها بحث تامین مالی دولت از محل بورس بود تا کسری بودجه سنگین خود را تامین کند، از همین‌رو اگر دولت سیزدهم بتواند چنین رویکردی را تغییر دهد و نگاه جدیدی به بورس داشته باشد حتما با واکنش مثبت فعالان بازار نیز مواجه خواهد شد.

خداحافظی با قیمت‌گذاری دستوری؟

این کارشناس بازار سرمایه ضمن اشاره به نظرات وزیر پیشنهادی اقتصاد در زمینه نظام قیمت‌گذاری به صمت گفت: یکی دیگر از مواردی که موردتوجه سهامداران قرار گرفته، تمایل آقای خاندوزی برای فاصله گرفتن از قیمت‌گذاری دستوری است که یکی دیگر از اخبار خوش این روزهای بورس تلقی می‌شود. متاسفانه در این زمینه هم مشکلاتی را در یک سال و نیم گذشته شاهد بودیم که از آن جمله می‌توان به قیمت‌گذاری فولاد اشاره کرد که بازار را برای چندین روز دچار بحران کرد.

زمان نیاز است

آقابزرگی در پایان خاطرنشان کرد: البته نمی‌توان یک‌شبه مشکلات بازار را حل کرد، بلکه چاره‌ای به غیر از صبوری کردن نیست تا دولت بتواند رویکرد نادرستی را که در طول دهه‌ها بر اقتصاد ایران حاکم بوده را اصلاح کند. قیمت‌گذاری دستوری و سایر موارد نیز دقیقا از این دست نگرش‌های نادرست هستند که می‌توان به‌مرور زمان و با اجرای سیاست‌های علمی اصلاح شود.

سخن پایانی...

برخی از کارشناسان معتقدند ترکیب تیم پیشنهادی اقتصادی دولت سیزدهم به‌گونه‌ای است که نمی‌توان انتظار تغییرات مثبت زیادی را در بازار سرمایه داشت، البته شواهد حاکی از خوشبینی نسبت به وضعیت کنونی است اما با ریز شدن روی آمار و ارقام ثبت‌شده بورس تهران، متوجه خروج کم‌سابقه حقیقی‌ها از بازار سرمایه می‌شویم که خود نشانگر بازدهی اندکی سهم‌ها به‌ویژه کوچک‌ترهاست. البته قدیمی‌های بازار معتقدند خروج از بازار آن‌هم در شرایطی که چشم‌انداز تورمی تشدید شده کاری عبث و اشتباه است اما تجربه ثابت کرده بدنه حقیقی‌های بورس در مقاطع حساسی مانند آنچه این روزها شاهد آن هستیم، نه‌تنها به حرف باتجربه‌ها وقعی نمی‌نهد، بلکه با سرعت هرچه تمام‌تر بورس را به مقصد بازار ارز یا مسکن (در صورت امکان) ترک می‌کند.

البته نباید فراموش کرد که رشد شاخص باعث شده برخی از فعالان تازه‌کار بازارهای مالی جذب بورس تهران شده و دست به خرید سهم زده‌اند اما کارشناسان معتقدند درحال‌حاضر آنچه شاهد آن هستیم به‌دلیل خرید حقوقی‌های بازار رخ داده و نمی‌توان این رشد را به‌حساب عملکرد خوب دولت سیزدهم که هنوز هم مستقر نشده گذاشت. از سویی هم ابراز امیدواری خاندوزی مبنی بر بازگشت دوباره شاخص به مرز ۲ میلیون واحد باعث شده تا برخی از نوسهامداران برای ماندن در بازار متقاعد شوند. برخی از کارشناسان نیز معتقدند برآیند رکوردهای ثبت‌شده در تابلوهای بورس حکایت از تداوم حس بی‌اعتمادی در بین فعالان بازار سرمایه دارد که همچنان به خروج از بازار ادامه می‌دهند.