بهار فصل شالیکاری و کشت و کار در شالیزارهای مازندران به‌شمار می‌رود و با گذر از هر منطقه‌ای می‌تواند شالیکارانی را به نظاره نشست که تا زانو در شالیزار فرو رفته‌اند و مشغول آب تخت کردن و و آماده‌سازی مزارع برای کشت هستند. اگرچه کشاورزان از قیمت‌های محصول برنج طی دو سال گذشته دل خوشی ندارند، با این حال همچنان بخشی از دسترنج‌شان در انبارها و شالیکوبی‌ها باقی مانده اما باز به دلیل آنکه شالیکاری شغل آبا و اجدادی آنان است، دل به مزرعه زده‌ و پای تا زانو در گل ولای فرو برده‌اند تا روزی خود را تامین کنند. شالیزارهای مازندران در کشاکش بین سنت و مدرنیته جوانه می‌دهند و باوجود توسعه ضریب مکانیزاسیون، همچنان برخی کشاورزان سنتی کشت می‌کنند.

مازندران بیش از ۲۱۳ هزار هکتار شالیزار دارد و سالانه یک میلیون تن انواع برنج محلی و پرمحصول مرغوب را تولید می‌کند. سال ها از ورود تجهیزات نوین شالیکوبی نظیر دستگاه‌های نشاکار به مزارع مازندران می‌گذرد با این حال همچنان بسیاری از کشاورزان راغب هستند به شیوه های سنتی به نشا و شالیکاری بپردازند.

این درحالی است که استفاده از تجهیزات نوین و مدرن در حوزه کشاورزی و توسعه مکانیزاسیون علاوه بر کاهش هزینه ها در تولید محصول کیفی و سالم‌تر نقش بسزایی دارد. همزمان با ماه اول فصل بهار، عملیات شخم وشیار و آب تخت کردن در برخی از مزارع مازندران شروع شده است.

سیدمحمد هاشمی شالیکار بخش لاله آباد بابل که بیش از سه دهه در امر شالیکاری فعالیت دارد و با استفاده از دستگاه شش‌ردیفه به نشاکاری مشغول است، افزود: کار شالیکاری به صورت سنتی دارای مشقت فراوانی است و به عنوان نمونه خزانه‌گیری یک هکتار شالیزار شش تا هفت خزانه نیاز دارد.

وی در گفت‌وگو با خبرنگار بازار اظهار کرد: برای خزانه‌گیری در شالیکاری مکانیزه یک تا دو خزانه کمتر از ۱۰ متری نیاز است و این مساله در کاهش هزینه‌ها تاثیر زیادی دارد.

وی با عنوان اینکه نشای مکانیزه هزینه ها و کار کمتری دارد، گفت: برای نشاکاری سنتی حداقل به ۱۰ تا ۱۲ کارگر نیاز است و هزینه دستمزد آنان بالا است درحالی که در نشاکاری مکانیزه به تنهایی می‌توانیم ۱۵ هزار مترمربع مزرعه را با دستگاه نشاکاری کنیم.

هاشمی ادامه داد: هزینه‌های غذا و پذیرایی ۱۲ کارگر در نشای سنتی و کشت شالی به اضافه دیگر هزینه‌های تولید سبب می‌شود تا شالیکاری دیگر صرفه اقتصادی نداشته باشد و باید به سمت استفاده از تجهیزات نوین و کشاورزی استفاده کرد.

به تاکید کارشناسان، مکانیزاسیون از دهه ۹۰ که مکانیزاسیون وارد حوزه زراعت برنج شد، علاوه بر سلامت و کاهش سختی کار، ‌شاهد افزایش تولید و بهره وری و در نتیجه درآمد کشاورزان هستیم. در حال حاضر بیش از ۹ هزار دستگاه نشاکار، نشاکاری مکانیزه برنج در کشور فعالیت می‌کند و امروز با همت کارشناسان شرکت‌ها، بخش عمده‌ای از قطعات نیازمند ساخت و تولید کمباین مخصوص برداشت شالی و دستگاه نشاکار داخلی شده است.

باوجود آنکه طی سال های اخیر مکانیزاسیون برنج در کاشت، داشت و برداشت بیشتر مورد استقبال کشاورزان قرار گرفت، اما همچنان برخی کشاورزان به صورت سنتی کشت می‌کنند.

روستاییان قاضی محله لاله‌آباد بابل چندسالی است که به صورت مکانیزه اقدام به کشت و نشای مکانیزه می‌کنند، علی هاشمی شالیکار لاله‌آبادی درباره مزایای کشت و نشای مکانیزه گفت: در کشت سنتی هزینه‌های کارگری و وجین سرسام آور است اما در نشای مکانیزه این هزینه‌ها کاهش چشمگیری می‌یابد.

وی در گفت‌وگو با خبرنگار بازار با تاکید بر توجه به مبارزه با علف‌های هرز گفت: وجین کردن در نشای مکانیزه بسیار راحت‌تر از شیوه سنتی است و در این راستا دستگاه وجین کار وجود دارد.

وی با اظهار اینکه شمار بوته‌هایی که در نشای مکانیزه کشت می‌شود، بیشتر از نشای دستی است، افزود: خطای انسانی در نشای سنتی و دستی بیشتر است اما در شیوه مکانیزه تعداد بوته ها یکدست کشت می‌شود.

این کشاورز با عنوان این مسئله که در نشای مکانیزه حرکت نشا باید به سمت نور آفتاب باشد، آن را متمایز از کشت سنتی برشمرد و درباره دلیل عدم رغبت برخی کشاورزان به کشت مکانیزه، کمبود ادوات کشاورزی و آب را از جمله مسائل بیان کرد و افزود: علاوه بر این، برخی کشاورزان عقیده دارند که به کشت دوم با این شیوه نمی‌رسند درحالی که کشت مکانیزه بسیار بهتر از شیوه سنتی است.

شهرستان قائمشهر با داشتن ۲۰ واحد بانک نشا یکی از شهرستان‌های پیشرو در کشت مکانیزه برنج مازندران است و با آغاز فصل زراعی سال ۱۴۰۳، کشاورزان قائم شهر با آب تخت کردن و شخم و شیار اراضی و خزانه‌گیری برنج خود را برای کشت این محصول استراتژیک آماده کردند.

ایجاد کارگاه‌های بانک نشا

سید مهدی حسینی برنجکار روستای دوک قائمشهر یکی از مجریان بانک نشاء برنج این شهرستان در اهمیت کار کشت مکانیزه برنج در گفت‌وگو با خبرنگار بازار افزود: با اخذ مجوز از مدیریت جهاد کشاورزی قائم‌شهر و ایجاد کارگاه‌های بانک نشا، کار آماده‌سازی بذر برنج به صورت مکانیزه در این مجموعه انجام می‌شود.

وی افزود: با فعالیت این بانک نشا، بذر مورد نیاز ۱۲۰ هکتار اراضی شالیزاری برای نشای مکانیزه برنج تامین می‌شود.

همچنین علی جعفرزاده معاون جهاد کشاورزی قائم‌شهر نیز ایجاد اشتغال، کاهش هزینه‌های تولید، تسهیل و سرعت بخشی روند کاشت و افزایش محصول برنج را از مزایای کشت مکانیزه برنج عنوان کرد.

جعفرزاده افزود: شهرستان قائم‌شهر بیش از ۱۰ هزار هکتار اراضی شالیزاری دارد که با توسعه کشت مکانیزه، ۶۵ درصد شالیزارهای این شهرستان به روش نوین و با ماشین نشا کشت می‌شود.

معاون جهاد کشاورزی قائم‌شهر اظهار امیدواری کرد با آماده شدن اراضی و در صورت مساعد بودن شرایط آب و هوایی، نخستین نشای برنج روزهای آینده در شالیزارهای این شهرستان آغاز خواهد شد.

سخن پایانی

پیش‌بینی می‌شود با تلاش ۱۵ هزار کشاورز و بهره‌بردار برنجکار قائم‌شهر، امسال بیش از ۵۰ هزار تن شلتوک از شالیزارهای این شهرستان برداشت شود.در حال که کشاورزان با رنج و مشقت فراوان اقدام به تولید برنج می‌کنند اما دلالان و واسطه ها با شیوه‌های نوین و بهره‌گیری از ابزارهای گونان قانونی و غیرقانونی و واردات بی‌رویه، سودهای کلانی را به جیب می‌زنند و آه و حسرت آن نصیب شالیکاران می‌شود.