امروزه در بسیاری از معادن به‌دلیل کمبود تجهیزات تخصصی، از ماشین‌آلات راهسازی به‌جای ماشین‌آلات معدنی استفاده می‌شود، در حالی که این رویه نتیجه‌ای جز کاهش راندمان معادن ندارد و در ادامه منجر به تعطیلی معادن خواهد شد.

تاثیر تجهیزات بر توسعه اکتشاف

امیر اسماعیل شاهسوارانی، مشاور و مدیر استان‌های سازمان نظام مهندسی ایران در گفت‌وگو باصمت نبود فناوری‌های مناسب را عامل اصلی سطحی بودن اکتشافات معدنی در کشور عنوان کرد و توضیح داد: نبود امکانات و تجهیزات به‌روز جهانی در فعالیت‌های اکتشافی، مهم‌ترین عاملی است که ما را از دستیابی به ذخایر عمیق معدنی کشور باز داشته است. تمامی کشورهای معدنی دنیا به‌ویژه کشورهای توسعه‌یافته، از تجهیزات، دستگاه‌های مناسب و مدل‌های اکتشافی جدید برای انجام اکتشافات عمقی و توسعه بخش معدن استفاده می‌کنند، اما بخش معدن کشور ما بنا بر دلایل متعددی از این فناوری‌ها بی‌بهره است و در نهایت اکتشاف به‌دلیل این محدودیت‌ها، به فعالیتی پرهزینه و با ریسک بالا مبدل شده است. وجود ریسک و هزینه‌ سنگین سبب شده اغلب اکتشافات فعلی، سطحی بماند و از دسترسی به ذخایر عمیق خود باز بمانیم. شاهسوارانی در ادامه به تشریح وظیفه نهادهای دولتی در ورود به فعالیت‌های بخش معدن پرداخت و خاطرنشان کرد: هدف اصلی شکل‌گیری سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی، رصد شدن تمام نقاط کشور از نظر ظرفیت‌های زمین‌شناسی و شناسایی مناطق دارای ظرفیت معدنی بالا بود. در ادامه با معرفی این مناطق امیدبخش، یا نهادهای دولتی یا بخش خصوصی ادامه فعالیت معدنی (استخراج و فرآوری) را در دست خواهند گرفت. این حرکت به‌معنای پذیرش ریسک بخش اکتشاف ازسوی دولت است.

عقب‌ماندگی اکتشافی در معادن

شاهسوارانی در ادامه صحبت‌های خود حمایت دولت را مقدم بر تامین تجهیزات عنوان کرد و در این ‌باره توضیح داد: نمی‌توان از ضعف تجهیزاتی در بخش معدن غافل شد و آن را عامل مهمی در عقب‌ماندگی اکتشافات ایران عنوان نکرد، اما با امکانات فعلی نیز در صورت حمایت‌های مناسب دولت، فعالان حوزه معدن می‌توانند بخشی از مشکل اکتشاف عمقی را حل کنند. به‌نظر من اگر نهادهای دولتی ضمن در نظر گرفتن تسهیلات و کمک‌های مناسب به بخش خصوصی فعال در معادن، بخشی از ریسک معدنکاری به‌ویژه در فعالیت‌های اکتشافی را پوشش دهند، اتفاقات خوبی در زمینه رفع مشکلات و توسعه بخش معدن رخ خواهد داد. وی افزود: باید توجه داشت که بخش خصوصی نسبت به نهادهای دولتی سطح بهره‌وری مناسب‌تر و بالاتری در فعالیت‌های اقتصادی دارد، چراکه به‌طور معمول حساب و کتاب‌های مالی این بخش از دقت بهتری برخوردار است و سود و زیان اقدامات به شیوه دقیق‌تری در نظر ‌گرفته می‌شود؛ بنابراین با حمایت‌های دولتی در زمینه پوشش ریسک فعالیت‌های اکتشافی، این بخش می‌تواند ضمن افزایش عمق اکتشافات معدنی، معادن کشور را به بهره‌وری بهتری برساند.

نیاز حتمی بخش معدن به تجهیزات

سعید عسکرزاده، دبیرکل انجمن سنگ‌آهن ایران ضمن گلایه از رویکرد نهادهای دولتی در سیاست‌گذاری‌های بخش معدن گفت: سیاست فعلی بخش معدن کشور بر این است که آینده مجموعه بزرگی مثل معدن را به توانایی محدود ماشین‌سازی داخلی گره زده‌ایم و باوجود اطلاع از محدودیت توانایی و قابلیت ماشین‌سازان داخلی، اصرار بر عدم واردات و تولید داخل داریم. به گزارش معدن ۲۴ عسکرزاده تصمیم‌گیری در حوزه ماشین‌آلات معدنی دارای اشکالات متعدد ذکر کرد و افزود: تنوع ماشین‌آلات در بخش‌های مختلف معدنی بسیار زیاد است و تولیدکنندگان ماشین‌آلات معدنی در تمام دنیا اغلب چند برند خاص هستند؛ بنابراین سطح تخصص آنها در تولیدات ماشین‌آلات، رقابت را برای دیگر تولیدکنندگان سخت و دشوار کرده؛ به همین علت است که داخلی‌سازی تمام ماشین‌آلات معدنی به‌نوعی ممکن و منطقی نیست. این فعال معدنی تصریح کرد: میزان تقاضای ماشین‌آلات معدنی برابر با ظرفیت تولید کشور نیست؛ مضاف بر اینکه مهم‌ترین عامل در تولید ماشین‌آلات معدنی فناوری است، زیرا فناوری‌‎های روزآمد، سبب افزایش بهره‌وری و راندمان تولید می‌شود؛ هرچند بکارگیری این فناوری‌ها نیازمند ساختاری قدرتمند و پرهزینه در حوزه تحقیق و توسعه است. عسکرزاده گفت: چنین فضایی برای تولید و تامین ماشین‌آلات معدنی در کشور فراهم نیست و اگر چنین فضایی هم ایجاد شود تولید ماشین‌آلات بسیار گران تمام می‌شود؛ اما به فرض وجود چنین فضایی با فناوری بسیار بالا در کشور باید اذعان کرد وجود این ظرفیت‌ها در کشور بسیار ارزشمند است و می‌توان متناسب با توانایی، بررسی بازار و حجم تقاضای تولیدات اختصاصی معدنی و راهسازی داشت.

مشکلات نقل‌وانتقالات مالی

وی بازاریابی منطقه‌ای را برای دوام و بقای تولید ماشین‌آلات معدنی مهم خواند و افزود: با ایجاد تقاضای مناسب برای یک برند می‌توان تولید ماشین‌آلات معدنی و راهسازی را توسعه داد و با ایجاد تقاضای موثر بقای برند را تضمین کرد. دبیرکل انجمن سنگ آهن ایران گفت: برندسازی در سطح بین‌المللی نیازمند ارتقای کیفی، عزم ملی و حمایت همه‌جانبه و برداشتن موانعی مثل تحریم‌ها و مشکلات مربوط به انتقال پول است. اگر این شرایط ایجاد شود می‌توان امیدوار بود در تولید چند ماشین خاص به سطحی از بلوغ و کیفیت برسیم که در ‌این صورت به‌عنوان یک برند مطرح می‌شویم. وی ادامه داد: ماشین‌سازان داخلی ما توان تولید قطعات اصلی مثل موتور و گیربکس را ندارند و نمی‌توانند با ماشین‌سازان مطرح دنیا رقابت کنند؛ در نتیجه معادن کشور از یک سو با معضل ماشین‌آلات معدنی فرسوده دست و پنجه نرم می‌کنند و از طرف دیگر تولید ماشین‌آلات داخلی پاسخگوی ظرفیت آنها نیست.

ایرادات تولیدات داخلی

دبیرکل انجمن سنگ آهن ایران ادامه داد: یک شرکت تولیدکننده ماشین‌آلات معدنی کره‌ای به آزمایش و بکارگیری بیل مکانیکی خود پرداخت و پس از ۱۰ سال با آگاهی از نحوه عملکرد ماشین‌آلات و بیل‌های تولیدی خود و انجام اصلاحات، اقدام به تولید انبوه و عرضه به بازار کرد و به نمایندگی‌هایش اجازه فروش داد. عسکرزاده تصریح کرد: چنین رویه‌ای ازسوی تولیدکنندگان ایرانی به‌کار گرفته نمی‌شود و اغلب تولیدکنندگان ماشین‌آلات نمی‌دانند چه مشکلاتی هنگام بکارگیری و استفاده از تولیدات آنها پیش خواهد آمد، با این حال سیاست‌گذاران حوزه معدن با ساخت دو سه ماشین معدنی داخلی حکم به ممنوعیت واردات داده‌اند که به‌نوعی گرو گرفتن کل معادن ایران برای بقای یک یا دو ماشین‌ساز داخلی به‌حساب می‌آید.

سخن پایانی

امروزه صاحبان معادن از موانع گوناگونی در مسیر فعالیت‌های خود رنج می‌برند و به‌عقیده کارشناسان این حوزه، مشکلات متعدد از سرعت فعالیت آنها کاسته است. مهم‌ترین این مشکلات، نبود تجهیزات مناسب و کافی در روند فعالیت‌های معدنی است که بر تمامی حلقه‌های معدنکاری تاثیر منفی گذاشته است.