فناوری اینترنت اشیا، متحول‌کننده صنعت خودرو
امیرحسن کاکایی عضو هیات‌علمی دانشگاه علم و صنعت
حدود 30 سال پیش کتابی درباره آینده خواندم که ادعا می کرد جهان کسب وکار به سمت ابهام و تحول اساسی می رود و سه عامل را به عنوان پایه های آن معرفی می کرد: هوشمندی، سرعت و ارتباط دوطرفه با مشتری. ادعا می کرد همه چیز هوشمند می شود و مشتری می تواند روی طراحی محصول تاثیر مستقیم بگذارد و همزمان خودش هم سود کند. آن موقع خیلی حرف عجیبی بود. به ویژه که ما در ایران در شرایط بعد از جنگ بودیم و آرزوی خیلی چیزهای کوچک تر مانند یک خودرو حداقلی و مسکن را داشتیم. اما امروز دنیا پیشرفت کرده و ما هم خیلی جلو رفته ایم و شاهد حضور تلفن هوشمند به عنوان یک رکن زندگی هستیم. چه کسی فکر می کرد به جایی برسیم که امروز ادعا می شود با قطع اینترنت هزاران میلیارد تومان به اقتصاد مردم ضرر وارد و میلیون ها نفر شغل شان با چالش جدی روبه رو شده است؟ امروز اینترنت، ابزار حداقلی زندگی شهری در ایران است و همگان می دانند اینترنت اشیاء ( IOT ) چیست و همه انتظار ظهور جدی آن در زندگی روزمره هستند.
اما درباره صنعت خودرو باید نکاتی را به عرض برسانم. اول از همه باید درباره صنعت خودرو ایران که همه در ایران آن را عقب مانده می دانند، از ده ها کامپیوتر استفاده می شود و به سرعت به سمت افزایش سهم الکترونیک و کنترل هوشمند می رویم و اگر پایه های اینترنتی به درستی و قابل اطمینان در دسترس بود، حتما تا حالا اولین سطح خودرو متصل را هم پشت سر گذاشته بودیم. این نوع خودرو با یک سیمکارت به اینترنت وصل می شود و حداقل کاری که برای مشتری انجام می دهد، ارسال اطلاعات خودرو به «مرکز کنترل عمر خودرو» است و در کنار آن، امکان تماس در هنگام شرایط اضطراری برای خودرو را می دهد، اما به دلایل امنیتی و البته بحث تقسیم منافع، همچنان این حدِ حداقلی از اتصال به منصه ظهور نرسیده است. البته همین دو هفته پیش سایپا از خودروی شاهین متصل رونمایی کرد. اما طبیعی است با این اوضاع اینترنت و تیراژ تولید چند وقتی طول خواهد کشید تا این امر در سطح خیابان ها به حالتی عادی تبدیل شود. هر چه هست در این واقعیت که اینترنت اشیا و فناوری اطلاعات با سرعت هر چه تمام تر در حال متحول کردن صنعت خودرو است، شکی نیست. فناوری اطلاعات و IOT از چند منظر این صنعت را متحول خواهد کرد؛ اولین مورد، تحول صنعت به مرحله 4.0 ( Industry 4.0) است. در این مرحله، تولید در صنعت با سیستم اینترنتی کنترل و بهینه می شود. در چنین حالتی، تمام جریان مواد و اکثر فرآیندها، تحت کنترل برخط است و کوچک ترین خطاهایی در فرآیندها قابل مدیریت می شوند و دیگر برای کیفیت کم یا بی کیفیتی بهانه ای وجود ندارد. البته با استفاده از فناوری های ردیابی مانند RFID می تواند هنگام خرابی قطعه، حتی سال ها بعد از تولید خودرو، منشأ عیب را پیدا کند. صنعت خودرو ایران هم اکنون این تحول را البته با کندی شروع کرده است. همچنین مدیریت صنعت خودرو، با استفاده از اَبَرنرم افزارهایی برای برنامه ریزی منابع سازمانی ( ERP ) و مدیریت محصول در طول عمر ( PLM ) بسیار کارآمد و بهره ور می شود. البته همین جا عرض کنم که امروز در دنیا تقریبا خودروسازی نیست که بدون این دو مجموعه ابزار به کار خود ادامه دهد. در ایران هم دو خودروساز بزرگ در حال تکمیل فرآیندهای خود برای استفاده از این مجموعه ها هستند؛ البته با سرعت لاک پشتی و بافاصله زیاد از پیشروان این صنعت در جهان. با استفاده از نرم افزارهای هوشمند، مسیر مصرف خودرو هم تحت کنترل و نظام خدمات پس از فروش به سرعت در حال تحول است. به غیراز اینکه خودرو به شما به موقع برای تعویض قطعات کلیدی، هشدار می دهد، هنگام خرابی، بسیاری از قطعات به طور کامل تحت پایش است و به شما و شرکت خدمات دهنده اطلاعات دقیقی می دهد. در چنین حالتی، وقتی خودرو امدادی قرار است به سمت شما حرکت کند، می داند شما نیازمند کدام قطعه یا کمک هستید. همچنین در خیلی از موارد این امکان را به شما خواهد داد که با یک راهنمایی کوچک، خودرو را دوباره راه بیندازید و به نزدیک ترین تعمیرگاه برسانید. شما در این دنیای هوشمند حتی در خرید هم راهنمایی می شوید و از میان صدها خدمت دهنده، بهترین ها را انتخاب می کنید. البته همین الان هم که من با شما صحبت می کنم شما از طریق موبایل تان به چنین خدماتی دسترسی دارید. البته تکمیل خدمات خودرویی در ایران همچنان در مراحل اولیه است. خدمت فناوری اطلاعات به همین جا ختم نمی شود. هنگام تصادف، نرم افزار می تواند به شما کمک کند با مرکز خدماتی و بیمه تماس تصویری داشته باشید و با استفاده از هوش مصنوعی حتی میزان خسارت و هزینه مربوطه را درجا برآورد و در آیندها نزدیک حتی پول آن را در جا دریافت کنید. اما چرا اصولا تصادف؟ امکانات IOT به زودی این امکان را به شما می دهد که تصادف نکنید. البته در ۳۰ ، ۴۰ سال دیگر که تمام خودروها مجهز به این فناوری ها شوند، اصولا نباید تصادفی رخ دهد. اما همین امروز در بسیاری از خودروهای پیشرفته، امکانات زیادی از طریق هوش مصنوعی در اختیار مشتری قرار می گیرد که اصطلاحا به آن کمک راننده می گویند. از انجام پارک دوبل و پارک عمودی بگیرید تا کنترل هوشمند سرعت و نگهداری خودرو بین خطوط و دوربین های هوشمند که هیچ نقطه کوری را در رانندگی برای شما نخواهد گذاشت. در ایده آل ترین حالت، به زودی با خودروهایی روبه رو خواهیم شد که خودران و کاملا متصل هستند؛ اتصال با مرکز، با خودروهای نزدیک، با جاده و.... کلا در چنین دنیایی همه چیز به همه چیز متصل است. چنین تحولی به معنی تحولاتی عظیم در انواع کسب وکار خواهد بود و بیش از این در این نوشتار وقت شما را نمی گیرم.
در آخر اشاره ای هم داشته باشیم به لزوم فراهم آوردن الزامات این توسعه و پیشرفت در ایران. پایه اکثر این تحولات، توسعه اینترنت قابل اطمینان و استفاده از بانک های اطلاعاتی بزرگ است که متاسفانه در ایران با چالش های بسیار زیادی روبه رو است. ما هم اکنون به بسیاری از فناوری ها دسترسی داریم، اما اعتقاد و اعتماد به هوش مصنوعی و تبادل اطلاعات از جمله مواردی است که باید در سطح سیاست گذاران و مدیران ارشد وجود داشته باشد. متاسفانه در ایران با این تفکر «راه بینداز، جا بینداز» حاکم بر مدیران ارشد و امنیتی دانستن فضای خودروسازی و شبکه حمل ونقل، عملا جلوی خیلی از این پیشرفت ها گرفته می شود. به امید روزی که سیاسیون، سیاست گذاران و مدیران ارشد بتوانند با فناوری های روز به خوبی کنار بیایند و رفاه بیشتر را برای مردم و مشتریان خود به ارمغان بیاورند.
