در وضعیت موجود و با توجه به کیفیت محصولات، طبیعی است که تولیدکنندگان عنوان کنند فرهنگ مردم ایران استفاده از کالای خارجی است.

حرف و عمل یکی نیست

بسیاری از تولیدکنندگان و صنعتگران گلایه‌مند هستند که چرا محصولی در داخل تولید می‌شود یا امکان تولید آن وجود دارد باید ارز از کشور خارج شده و آن کالا وارد شود. این گلایه را با بحث‌هایی مانند اینکه اگر ایرانیان از تولید داخل حمایت نکرده و کالای ایرانی خریداری نکنند، فرزندان آنها بیکار خواهند شد و ما با سرمایه ملی خود برای کارگران خارجی اشتغالزایی کنیم. اما جالب اینجاست که بیشتر همین تولیدکنندگانی که انتظار حمایت و خرید از کالاهای تولیدی خودشان را دارند، از اقلام خارجی در زندگی شخصی خود استفاده می‌کنند. فعال صنعت پوشاک از لوازم خانگی برند خارجی استفاده می‌کند و فعال صنعت خودرو خودرو خارجی سوار می‌شود.

بعضی از این افراد در توجیه این امر عنوان می‌کنند که مثلا ما برای خودرو خانواده یک میلیارد تومان هزینه درنظر گرفته‌ایم و در داخل چنین خودرویی ساخته نمی‌شود. در حالی که یکی از صنعتگران عنوان می‌کرد خودروهای کره‌جنوبی سود خود را از بازار لوازم یدکی به‌دست می‌آورند، خود مدل هیوندایی سوار می‌شود. تولیدکننده در پاسخ به این پرسش که در حوزه لوازم‌خانگی از چه مارکی استفاده می‌کند، عنوان کرد بوش، ال‌جی و... که سال‌ها قبل خریداری شده و دیگر نیاز به تعویض پیدا نکرده که بخواهم با مدل ایرانی جایگزین کنم. اما به‌طور قطع او هم می‌داند اگر به‌جای بوش از یکی از برندهای ایرانی استفاده می‌کرد ناچار بود به‌جای ۲ دهه هر چند سال یک بار آن را تعمیر یا تعویض کند.

ضرورت تدوین قوانین حمایتگر

کیومرث فارسیان از فعالان صنعت خودرو کشور درباره جهش تولید و حمایت از کالای ایرانی به صمت گفت: تولیدکنندگان ایرانی با توجه به شرایط ارزی کشور به دشواری در حال فعالیت هستند. موضوعی که برای همگان قابل لمس است. وی افزود: در حوزه جهش تولید اینکه چگونه محقق می‌شود بستگی به قوانین و مقررات و نیز پشتیبانی دولت دارد. بدون حمایت دولت هیچ اتفاق مثبتی رخ نمی‌دهد.

او ادامه داد: دولت تلاش دارد واحدهای صنعتی که تعطیل شده‌اند را به چرخه تولید برگرداند اما تولیدی که دچار آسیب شده و از بین رفته هر قدر به آن تزریق پول شود نمی‌توان آن را مانند فعالیت اولیه سرپا کرد. بنابراین نباید اجاره داد واحدهای صنعتی به این نقطه برسند.

این فعال صنعت با بیان اینکه هنگام تولید باید جهش تولید در مسیر حرکت این واحدهای صنعتی محقق شود، بیان کرد: در این راستا باید مانع واردات کالاهایی که در داخل تولید می‌شود، شد و اجازه نداد کالا به کشور قاچاق شود. بی‌تردید محصولات ایرانی در مقابل کالاهای چینی در سطح بسیار بالاتری قرار دارد و مرغوب‌تر است و نباید این حجم سرمایه برای واردات کالا از کشور خارج شود.

تولید محصولات ۲ دهه قبل

در صنعت خودرو دولت کمک‌های زیادی به این صنعت پیشران کرده است. اگر این حمایت‌ها نبود به‌طور قطع صنعتی که با زیان انباشته زیادی روبه‌رو است، نمی‌توانست به فعالیت خود ادامه دهد. فارسیان در پاسخ به این پرسش که آیا در طول این سال‌ها دولت به وسیله قوانین و تسهیلات از تولیدکنندگان به‌ویژه در صنعت خودرو حمایت نکرده است، گفت: نخست اینکه صنعت قطعه به‌عنوان بخش خصوصی در شرایط موجود با هر دشواری است فقط تلاش دارد چراغ تولید روشن باشد. حرکت رو به جلویی از این صنعت نمی‌بینیم. آیا خودروهای کشور به‌روز شده‌اند؟ اگر خودرویی به‌روز بود می‌توان ادعا کرد قطعات آن نیز روزآمد شده است. در واقع به‌ لحاظ فناوری شاهد جهش تولید محصولات بوده‌ایم.

او تصریح کرد: قطعه‌سازان همچنان قطعاتی برای خودروهای ۲ و ۳ دهه قبل تولید می‌کنند. کشورهای خودروساز ماهانه فیس‌لیف محصولات را تغییر می‌دهند و سالانه مدل‌های جدید به سبد محصولات خود اضافه می‌کنند. آیا این امر برای صنعت خودرو کشور سالانه اتفاق می‌افتد؟ هر چند سال یک بار خودرو جدید وارد سبد محصولات شرکت‌های خودروساز می‌شود؟

این فعال صنعت خودرو یادآور شد: جهش تولید فقط در تیراژ نیست و خلاقیت و نوآوری در محصولات و تغییر در محصولات خودش نوعی جهش تولید به‌شمار می‌رود.

فارسیان با بیان اینکه وقتی قطعه‌سازی برای خودروهایی مانند خانواده پژو تولید می‌کند، گفت: پس از ۲۰ سال همچنان همان قطعات در حال تولید است. مدل خودروها باید تغییر کند تا تولید قطعات هم متحول شود.

حمایت‌های مخرب

فارسیان با این پرسش که حمایت کردن به چه معنی است، گفت: به‌طور قطع پول تزریق کردن نمی‌تواند حمایت باشد. تزریق پول در قالب تسهیلات به صنعت خودرو مانند دانش‌آموز تنبلی است که پدر متمولی دارد و با پرداخت پول در نهایت فرزند را وارد دانشگاه می‌کند اما این کمک و حمایت‌ها تغییری در دانش فرزند به وجود نمی‌آورد.

این فعال صنعت خودرو عنوان کرد: برای پیشرفت و جهش بسترسازی، دولت باید برای بسیاری از پارامترهای تولید یارانه بپردازد. به‌طو قطع نمی‌توان از صنعتگری که بهره تسهیلاتش ۱۸ درصد است و در عمل به ۳۰ درصد هم می‌رسد، انتظار جهش تولید داشت. نام این عملکرد هم حمایت نیست.

او در توضیح بیشتر اظهارکرد: تولیدکننده هزینه سرسام‌آوری برای بیمه و مالیات می‌پردازد. با توجه به مشکلات محیط‌های کارگری و به‌دلیل کمبود نقدینگی در واحدهای صنعتی، نیروی انسانی راندمان واقعی را ندارد؛ بنابراین پیامد عملکردهای خارجی در داخل واحدهای صنعتی می‌شود همان بهره‌ور نبودن تولید.

فارسیان اظهارکرد: نرخ تمام‌شده بالا می‌رود و کیفیت با توجه به راندمان فعالیت‌ها، مشتری را راضی نگه نمی‌دارد و این موارد همه برآیند نوع حمایتی است که نمی‌تواند برای جهش تولید کمک‌کننده باشد. چگونه می‌توان انتظار داشت تولیدکننده با همتایان خارجی خود که بهره بانکی زیر ۵ درصد دارد، وارد رقابت شود؟

ضرورت فرهنگ‌سازی از تولید تا مصرف

فارسیان در حوزه حمایت از کالای ایرانی ادامه داد: در حال‌حاضر تولیدات داخلی در حوزه لوازم‌خانگی از کیفیت مناسب برخوردارند. دولت باید مانع واردات و قاچاق به کشور شود تا سهم تولیدکننده ایرانی در بازار افزایش یابد و مردم ترغیب به خرید کالای ایرانی شوند.

او ادامه داد: چه ایرادی دارد که شهروندان از کالای تولید داخل استفاده کنند، خودرو ایرانی سوار شوند، یخچال تولید داخل خریداری کنند تا زمینه اشتغال بیشتر در کشور فراهم شود.

وی افزود: اگر عزم‌ها برای حمایت جزم شود و کمک‌ها در بستر درست باشد، جهش تولید هم محقق می‌شود. در راستای استفاده از کالای ایرانی باید از طریق رسانه‌ها فرهنگ‌سازی کرد. کاری که زمانی جواهر لعل نهرو در هند انجام داد.

این فعال صنعت قطعه با بیان اینکه ما بیشتر شعارزده هستیم، گفت: تحول و جهش تولید در بازار دیده می‌شود و باید مصرف‌کننده درباره آن اظهارنظر کند. درحال‌حاضر اگر از مصرف‌کنندگان بازار خودرو درباره جهش تولید محصولات تولید داخل پرسش شود، پاسخ‌ها رضایت‌بخش نخواهد بود. فارسیان عنوان کرد: اگر حمایت‌های واقعی وجود داشته باشد، جهش تولید نه فقط در تیراژ که در کیفیت و فناوری هم محقق می‌شود.

جهش تولید صوری

در ادامه نادر خلدی از دیگر فعالان صنعت خودرو درباره جهش تولید به صمت گفت: این جهش در دو حالت انجام می‌شود؛ نخست اینکه تمام درها بسته و واردات متوقف شود. در چنین شرایطی هر کالایی تولید شود، چون نیاز وجود دارد به‌فروش می‌رسد. وی افزود: در چنین فضایی اما استاندارد و کیفیت فراموش می‌شود. چون تورم وجود دارد مردم برای خریدن عجله دارند و می‌دانند اگر امروز نخرند، فردا آن محصول را باید با نرخ بالاتری تهیه کنند. در چنین شرایطی جهش تولید صوری اتفاق می‌افتد. او در ادامه سخنان خود گفت: با ممنوعیت واردات، بازار رقابتی نبوده و فناوری در تولیدات به کمترین سطح خود می‌رسد و حتی برخی مواقع شاهد عقبگرد در حوزه فناوری در تولید خواهیم بود. با این وضعیت اگر مرزها باز شود کالاهای با فناوری روز و نرخ تمام‌شده پایین‌تر، مشکلات عدیده‌ای برای تولیدات صنعتی به وجود می‌آورد، چون جهش تولید واقعی نبوده است.

حمایت همراه با ارتقای فناوری

خلدی با اشاره به جهش تولید هدفمند در کره‌جنوبی با ممنوعیت واردات، گفت: دولت کره در مقطعی برای جهش تولید و حمایت از صنعت کشورش انرژی، مواد اولیه و... ارزان‌قیمت در اختیار تولیدکننده‌اش قرار می‌دهد تا در یک فضای حمایتی کارآمد با انحصار به وجود آمده به لحاظ فناوری به ارتقای محصولاتش بپردازد. در نتیجه با این یارانه تولیدکننده فناوری و دانش فنی روز وارد و جهش تولید واقعی را در بازار انحصاری که به‌طور موقت ایجاد شده عملیاتی می‌کند. در این شرایط اگر مرزها باز شود هم تولیدکنندگان با چالش‌های اساسی روبه‌رو نخواهند بود. او اضافه کرد: در ایران مواد اولیه تولید داخل با نرخ جهانی عرضه می‌شود، علاوه‌بر اینکه به‌دلیل تحریم صنعتگر با ماشین‌آلات قدیمی مبادرت به ساخت قطعات می‌کند. خلدی اظهارکرد: اگر حمایت‌ها هدفمند باشد و جهش تولید واقعی رخ دهد باید محصولات با دانش فنی روز به بازار عرضه شوند. در راستای حمایت‌های دولتی باید دولت از خودروساز بخواهد که به فلان سطح از فناوری برسد.

حمایت‌های هدفمند و جهش تولید واقعی

خلدی در ادامه سخنان خود با اشاره به بازار تقاضا در فضای ممنوعیت واردات، افزود: خودروهایی همچنان در کشور تولید می‌شوند که در جهان از چرخه تولید و مصرف خارج شده‌اند اما شاهد بازار داغ آنها هستیم. این در حالی است که صنعت خودرو جهان امروز به‌طور جدی به سوی تولید خودروهای برقی رفته است. اگر مرزها باز شود نباید انتظار داشت صنعت خودرو کشور همچنان با چنین بازار تقاضایی روبه‌رو باشد. حتی ممکن است در چنین فضایی، زمینه ورشکستگی صنایع داخل فراهم شود.

این فعال صنعت عنوان کرد: این در حالی است که ایران دارای مزیت‌های زیادی در صنعت برای تولید است. نیروی انسانی و انرژی ارزان می‌تواند جهش تولید واقعی را برای صنعت خودرو محقق کند، به شرط اینکه دولت مواد اولیه تولید داخل را با نرخ داخل عرضه کند. همچنین برای خودروهای برقی و فول‌آپشن یارانه بپردازد.

وی تصریح کرد: حمایت‌های دولتی باید هدفمند باشد تا اهداف موردنظر در جهش تولید و توسعه محصولات محقق شود و بازار تقاضا چه هنگام تحریم و محدودیت و چه زمانی که مرزهای کشور باز هستند برای کالای ایرانی داغ باشد. اگر تولیدکننده‌ای موفق شد و محصولاتش را با فناوری روز به بازار عرضه کرد، دولت باید پاداش قابل‌توجهی به او بدهد تا صنعتگران دیگر هم تشویق به حرکت در این مسیر شوند.

خلدی تاکید کرد: اگر با توجه مزیت‌های رقابتی که در کشور وجود دارد بتوانیم محصولات را با فناوری روز و نرخ رقابتی تولید کنیم به‌طور قطع حتی در شرایط تحریم هم بازارهای همسایه برای محصولات ایرانی تقاضای کالا خواهند داشت.

این فعال صنعت با بیان اینکه امروز در خیابان‌های کره‌جنوبی خودرو خارجی کمتر دیده می‌شود، گفت: دلیل این امر هم این است که خودروهای تولید کره با فناوری روز دنیا تولید می‌شوند و کیفیت این خودروها نظر خریدار داخلی را تامین کرده است. بنابراین با وجود اینکه واردات خودرو در این کشور آزاد است اما مردم کره ترجیح می‌دهند از خودروهای تولید داخل استفاده کنند. این امر را در ژاپن هم می‌بینیم.

خلدی در پایان گفت: حمایت‌ها باید هدفمند باشد تا به‌جای جهش تولید صوری شاهد تولید محصولات به‌روز باشیم و در صورت باز شدن مرزها به روی خودروهای خارجی همچنان بازار تقاضا برای خودرو ایرانی داغ باشد.

سخن پایانی

بنا بر این گزارش تولیدکنندگان معتقدند حمایت‌های دولت از صنعت هدفمند نبوده از این‌رو شاهد جهش تولید واقعی نیستیم، زیرا بازار داغ فعلی تقاضا برای خودرو به‌دلیل محدودیت و ممنوعیت واردات خودرو است و با باز شدن مرزها، این بازار فروکش می‌کند. علاوه‌بر اینکه جهش تولید فقط در حوزه تیراژ و شمارگان تولید نبوده و یک بعد این جهش مربوط به ارتقای کیفی و استفاده از فناوری‌های روز است. اگر صنایع ایران به‌ویژه صنعت خودرو با وجود تمام حمایت‌هایی که از این صنعت می‌شود در تولید موفق عمل نکرده به همین دلایل برمی‌گردد و تولیدکننده داخلی بدون درنظر گرفتن پیشرفت فناوری در جهان فقط برای بازار انحصاری تولید می‌کند.