برخی از کارشناسان معتقدند اگر امسال را با نسبت‌های سال گذشته مقایسه کنیم، در بهترین حالت تولید خودرو در کشور برای سال ۱۴۰۳ به یک میلیون و ۵۰۰ هزار دستگاه خواهد رسید. این در حالی است که عباس علی‌آبادی، وزیر صمت در آخرین اظهاراتش درباره برنامه‌های وزارت صمت گفته که وزارتخانه برنامه گسترده‌ای برای صنعت خودرو دارد و تلاش خواهد کرد ظرفیت تولید خودرو را افزایش دهد. به گفته وزیر صمت مقرر شده ظرفیت تولید ۵ هزار خودرو در روز حدود ۲۰ درصد افزایش یابد که آن را جهش بسیار بزرگی هم می‌دانند. صمت  درباره شرایط تحقق این هدف‌گذاری با کارشناسان حوزه خودرو گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید.

جهش تولید با مانع‌زدایی محقق می‌شود

رضا آریاراد، کارشناس حوزه خودرو درباره برنامه افزایش تیراژ تولید خودرو و اظهارات وزیر صنعت، معدن و تجارت به صمت اظهار کرد: معمولا نخست خود خودروسازان، برنامه سالانه خود را به‌عنوان ظرفیت اسمی و عملی اعلام می‌کنند. در این میان، برنامه واقعی کارخانجات، توان عملیاتی تولید خودرو را مشخص می‌کند. در این برنامه با توجه به توان فنی، تامین قطعه، تامین مواد اولیه، توان مالی و ظرفیت‌های موجود میزان تولید پیش‌بینی می‌شود که البته محقق هم خواهد شد. صحبت‌های وزیر صمت برای افزایش ۲۰ درصدی تولید روزانه خودرو هم به‌نوعی استعلام‌شده از خودروسازان است. با توجه به شناختی که از صنعت خودرو کشور دارم، با رفع موانع مالی، سهولت در ورود مواد اولیه، تخصیص ارز و... این هدف محقق خواهد شد.

آریاراد در پاسخ به این پرسش که در شرایط کنونی صنعت خودرو، این برنامه چقدر امکان اجرایی شدن و تحقق دارد، گفت: اگر عدم‌تامین مواد اولیه و کمبود ارز به‌عنوان دو مانع بزرگ و مهم در مسیر تولید برطرف شوند، امری شدنی است. وقتی منابع رسمی از افزایش تولید صحبت می‌کنند؛ یعنی قرار است مسیر تولید تا این سطح هموار شده و موانع از سر راه آن تاجایی که امکان دارد و به تحقق افزایش تیراژ مدنظر کمک می‌کند، برداشته شوند.

مسیر تولید هموار شود

کارشناس حوزه خودرو با اشاره به اینکه خودروسازان ما در گذشته نشان داده‌اند که توان افزایش تیراژ تولید را دارند، ادامه داد: نخست باید موانع بزرگی که در مسیر حرکت خودروسازان قرار دارد، برداشته شود. توان فنی و نیروی متخصص برای افزایش و ارتقای تولید در داخل کشور وجود دارد که عملکرد صنعت خودرو کشور در اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ که افزایش تیراژ تولید خودرو به سطح بسیار بالایی رسیده بود و خودروسازان بیش از یک و میلیون و ۵۰۰ هزار دستگاه در سال تولید می‌کردند، این موضوع را تایید می‌کند. وی با تاکید بر اینکه با حمایت صددرصدی دولت، افزایش تیراژ تولید خودرو امکان‌پذیر است، افزود: اینکه عمده موانع تولید در کشور برطرف شود، حمایت و پشتیبانی حداکثری دولت را می‌طلبد. به‌عنوان نمونه در زمینه تخصیص ارز، دولت می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد. در این میان به‌عنوان نمونه شاهد هستیم که دولت ارزی به خودروسازان پرداخت نمی‌کند و مقرر شده خودروسازان از طریق کوتاژهای صادراتی ارز موردنیازشان را تامین کنند که اگر بنا بر افزایش تولید و رفع موانع در مسیر حرکت تولیدکنندگان است، باید مدنظر قرار بگیرد. اگر مسیر تولید با رفع موانع تسهیل شود به افزایش تولید و عرضه خودرو منجر خواهد شد که به طبع بازار خودرو را هم تحت‌تاثیر مثبت قرار خواهد داد و از هیجانات این بازار می‌کاهد.

آریاراد در پایان با تاکید بر اینکه به افزایش تیراژ تولید خودرو خوشبین است، اظهار کرد: رهبری چند سال است تولید را محور شعار سال قرار داده‌اند که امسال هم با مشارکت مردم بر تحقق جهش تولید تاکید داشتند. رسیدگی به اقشار گوناگون مردم جامعه و تسهیل فعالیت بخش خصوصی در بخش‌های گوناگون که به‌نوعی از سوی قشرهای گوناگون هدایت می‌شوند، منجر به جهش تولید خواهد شد. در نهایت اینکه باید بر مشارکت مردم تکیه کرده و مسیر فعالیت‌شان را تسهیل کرد تا شاهد جهش تولید باشیم.

افزایش تولید به چه قیمتی؟

بابک صدرایی، کارشناس حوزه خودرو نیز درباره تحقق برنامه تولید خودرو در سال ۱۴۰۳ به صمت گفت: در حالی از تولید می‌گوییم که خودروسازان ما با زیان انباشته روبه‌رو هستند. تولید خودرو در کشور در دو بخش دولتی و خصوصی انجام می‌شود. معمولا تا ۸۰ درصد تولید خودرو کشور را خودروسازان دولتی و حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد آن را بخش خصوصی محقق می‌کنند. خودروسازان دولتی ما یعنی دو خودروساز اصلی ایران‌خودرو و سایپا در زیان هستند و به ازای تولید هر خودرو ضرر می‌کنند، پس عملا افزایش تولید به‌معنای افزایش زیان انباشته این خودروسازان خواهد بود، مگر اینکه سامانه یکپارچه حذف و خودرو با قیمت معقولی متناسب با قیمت کارخانه و بازار از سوی خودروسازان عرضه شود و در ادامه بازار سیاه را از بین ببرند یا نقش آن را کمرنگ‌تر کنند. در کنار این موضوع، تامین ارز، تامین قطعات، ظرفیت و توان خودروساز و... نیز از جمله مواردی است که باید مدنظر قرار گیرند.

صدرایی درباره امکان افزایش قابل‌توجه تولید خودرو افزود: اگر روال مانند قبل باشد، بعید می‌دانم افزایش تیراژ خودرو محقق شود اما اگر تحقق این هدف براساس جزئیات آن و با رفع گلوگاه‌ها و مشکلات تولید،‌ برنامه‌ریزی‌شده باشد، افزایش تیراژ تولید خودرو امکان تحقق دارد. البته انتظار می‌رود وزارت صمت در گام نخست جزئیات این برنامه را اعلام کند تا درنهایت بتوان در این‌باره اظهارنظر کرد. با این‌همه شواهد و ظواهر حاکی از این است که وضعیت صنعت خودرو و مسیر حرکت آن مانند سال‌های قبل است، در این صورت مشکلاتی مانند عدم‌تخصیص ارز و کمبود آن، تحریم‌های داخلی که مهم‌ترین آن نظام قیمت‌گذاری است، زیان انباشته، توزیع خودرو و... همچنان موانع بزرگی در مسیر تولید خودرو خواهند بود.

وی ادامه داد: در مقابل خودروسازان خصوصی و به‌نوعی مونتاژکاران خودروهای چینی را هم داریم که کشش و ظرفیت محدودی از نظر بازار مصرف دارند؛ ازاین‌رو نمی‌توانیم برای افزایش تولید روی این بخش سرمایه‌گذاری خاصی کنیم. این در حالی است که اولا ارزبری یک خودرو مونتاژی ۴ تا ۵ برابر یک خودرو تولید داخل است و دوم اینکه قیمت این خودروها اغلب در رده بالای یک میلیارد تومان دسته‌بندی می‌شود که در این رده تقاضای بازار با تقاضای بازار خودروهای زیر ۷۰۰ تا ۸۰۰ میلیون تومانی بازار آزاد یا ۴۰۰ تا ۵۰۰ تومانی کارخانه‌ای که قشر بیشتر زا جامعه را پوشش می‌دهد، تفاوت چشمگیری دارد.

گام نخست؛ رفع گلوگاه‌های تولید

کارشناس حوزه خودرو در ادامه با اشاره به اینکه ادامه بی‌برنامگی‌ها در صنعت خودرو، تحقق برنامه افزایش تولید را دور از دسترس نشان می‌دهد، گفت: افزایش ۲۰ درصدی تولید روزانه خودرو نیازمند آمادگی، رفع موانع و اقدامات پیش‌نیاز است و تا این موارد برطرف نشوند این هدف محقق نخواهد شد. انتظار می‌رود دولت نخست گلوگاه‌های تولید خودرو را از بین ببرد و چرخ تولید را به جریان بیندازد، سپس برای افزایش تولید برنامه‌ریزی کند، در غیر این صورت صرفا با تعیین یک هدف کمی، اتفاق خاصی را شاهد نخواهیم بود.

صدرایی در پاسخ به این پرسش که چقدر برنامه افزایش تولید خودرو براساس واقعیت این صنعت بوده، اظهار کرد: مدت‌هاست هر آنچه درباره واردات خودرو، ورود انبوه خودرو برقی، افزایش تیراژ، واردات خودرو دست‌دوم و... شنیده‌ایم بیشتر در حد گفتاردرمانی بوده است. گاها در شرایطی که قیمت‌ها در بازار افزایشی و خارج از کنترل بوده، با خبردرمانی روبه‌رو هستیم. به‌عنوان نمونه بیش از یک سال است لایحه واردات خودروهای دست‌دوم در دست بررسی قرار دارد و هنوز هم اجرایی نشده است. متاسفانه بعضا در کشور بدون در نظر گرفتن زیرساخت‌های لازم، شرایط فرهنگی جامعه و... شاهد شروع پروژه‌هایی هستیم که در نهایت هم نتیجه مثبتی به‌دنبال ندارد. به‌عنوان نمونه پروژه خودروهای برقی از این نوع است. در شرایط کنونی این پروژه به این سرعت محقق نخواهد شد. به همین دلیل از سوی مصرف‌کنندگان هم از آن استقبالی نمی‌شود. تاکسی برقی عرضه شد، اما از سوی تاکسی‌داران از آن استقبالی نشد. چرا؟ به این دلیل که تصمیم‌گیرندگان بدون توجه به زیرساخت‌های اصلی موردنیاز برای یک طرح یا برنامه، براساس الگویی از کشوری مانند چین، برنامه‌ریزی و به یک پروژه ورود می‌کنند و به‌دنبال این هستند خیلی سریع آن را به مرحله عملیاتی برسانند.

کارشناس حوزه خودرو افزود: تا پایان سال ۱۴۰۲ قرار بود ۷۰، ۸۰ هزار تاکسی برقی در سطح تهران به رانندگان تاکسی داده شود و حالا که دو ماه هم از سال ۱۴۰۳ گذشته هنوز هم انجام نشده و نخواهد شد. متولیان امر برای کنترل بازار خودرو، رو به خبردرمانی آورده‌اند و با توجه به اینکه اعتماد از بین رفته و خبردرمانی طولانی شده تاثیر خود را در جامعه ما از دست داده است چون خبردرمانی مدت زمان کوتاهی کارآیی دارد. در این شرایط است که به‌عنوان نمونه اگر خبر از واردات خودرو به تعداد زیاد است، شاهد افزایش قیمت خودرو در بازار هستیم، چون اعتماد از بین رفته و جامعه به این درک رسیده که اینها گفتاردرمانی است و در واقعیت تغییر ایجاد نخواهد شد.

افزایش تولید به هر قیمتی!

صدرایی درباره توان فنی خودروسازان برای افزایش تیراژ تولید خودرو اظهار کرد: توان فنی تنها یک بخش بالقوه است و مهم میزان بالفعل شدن آن است. در حال حاضر در بخش تولید جدا از تحریم‌ها، مشکلات داخلی زیادی داریم. در این میان بسیاری از خودروهای تولید داخل به‌دلیل مشکلات زیست‌محیطی باید از رده خارج شوند. علاوه بر اینها مشکلاتی در خود خودروسازی‌ها در بحث پیمانکاران، قطعه‌سازان، بدهی‌های انباشته، قیمت‌گذاری و ... داریم که فشارهایی را به صنعت خودرو وارد می‌کند. در این شرایط این پرسش مطرح است که به‌راستی افزایش تولید به چه قیمتی محقق شود؟ آیا با تولید بیشتر و زیان انباشته بیشتر خودروسازان به ورطه نابودی کشیده نمی‌شوند؟

کارشناس حوزه خودرو افزود: به نظر من در سال جاری اگر در اقتصاد بتوانیم تورم، نرخ دلار و نوسان بخش‌های گوناگون را کنترل کنیم، در بخش تولید با یک تلورانس ۵ تا ۱۰ درصدی بتوانیم افزایش تیراژ داشته باشیم که البته کار شاقی است. ظرفیت افزایش ۲۰ درصد تولید در روز را داریم، اما به چه قیمتی و چگونه؟

صدرایی در پایان تاکید کرد: برای برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری در صنعت خودرو نخست باید به این سوال ریشه‌ای پاسخ دهیم که می‌خواهیم چه خودرویی تولید کنیم. آیا تولید خودرویی با حداقل استاندارد ایمنی، بالاترین میزان آلایندگی و مصرف سوخت در کشوری که با ناترازی بنزین روبه‌رو است و حتی خودروهای نو هم به این ناترازی دامن می‌زند، مزیت به‌شمار می‌رود؟ زمانی می‌توان از تولید خودرو صحبت کرد و به آن بالید که بتوانیم خودروهایی با استاندارد بالا، مصرف سوخت کم و ایمن تولید کنیم که حافظ جان و مال مصرف‌کنندگان باشد، موضوعاتی که همه جای دنیا در رأس برنامه‌هاست. در نهایت اینکه حق عادی هر شهروندی است که به ازای پولی که پرداخت می‌کند، یک خودرو مطمئن دریافت کند.

سخن پایانی

بنابراین گزارش، کارشناسان معتقدند اگرچه داشتن برنامه افزایش تولید فی‌نفسه خوب و مثبت است، اما تا زیرساخت‌ها فراهم و موانع برطرف نشود به نظر نمی‌رسد محقق شود. واقعیت این است که صنعت خودرو ما علاوه بر چالش تحریم‌ها در داخل هم موانع بی‌شماری در مسیر حرکت دارد که فعالیت آن را سخت کرده و بعید بتوان بدون رفع موانعی مانند زیان انباشته، کمبود نقدینگی، مشکلات ارزی و... افزایش تیراژ تولید خودرو را محقق کرد.