آمارهای منتشرشده نشان می‌دهد، میزان صادرات محصولات فولادی با کاهش همراه شده که می‌تواند زنگ خطری برای این صنعت باشد که برای ۲ سال آینده تولید ۵۵ میلیون تن را هدف‌گذاری کرده است. کاهش صادرات برای صنعت فولاد در حالی رقم خورده است که کشورهای همسایه در تلاش برای افزایش تولید و توسعه بازارهای صادراتی خود هستند. این موضوع می‌تواند تهدیدی جدی برای صنعت فولاد به‌عنوان یکی از مهم‌ترین صنایع کشور در بحث ارزآوری باشد.طبق آمار، در سالی که گذشت نسبت به سال ۱۴۰۰، میزان صادرات فولاد ایران افت قابل‌توجهی را تجربه کرد و درمجموع قریب به ۱۴ میلیون و ۶۴۰ هزار تن انواع اقلام فولادی (شمش، محصولات و مقاطع فولادی و آهن اسفنجی) صادر شد که نسبت به میزان صادرات صورت گرفته در مدت مشابه سال ۱۴۰۰، افت ۴ تا ۱۸ رصدی را تجربه کرد.

به گزارش صمت، بر اساس آمار انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، در سالی که گذشت میزان صادرات کل مقاطع طویل فولادی و شمش فولاد کمترین میزان افت و صادرات آهن اسفنجی بیشترین میزان کاهش صادرات را نسبت به آمار صادراتی در سال ۱۴۰۰ ثبت کرده است.در سال ۱۴۰۱ درمجموع دو میلیون و ۷۳۱ هزار تن کل مقاطع طویل فولادی صادر شد، که نسبت به ۲ میلیون و ۸۴۱ هزار تن صادراتی در سال ۱۴۰۰ افت 4 درصدی داشت، ۱۳۶ هزار تن تیرآهن، 2 میلیون و ۴۲۱ هزار تن میلگرد و ۱۷۴ هزار تن نبشی، ناودانی و سایر مقاطع سهم صادراتی داشتند که به ترتیب تیرآهن ۶ درصد، میلگرد و نبشی، ناودانی و... هریک کاهش 3 درصدی را نسبت به میزان صادرشده آنها در یک‌ساله ۱۴۰۰، تجربه کردند.

صادرات بیلت، بلوم و ورق‌های گرم بیشتر شد

میزان صادرات شمش فولاد (فولاد میانی) نیز در یک‌ساله ۱۴۰۱ نسبت به سال پیش از آن، چهار درصد کاهش صادرات داشت و از 7 میلیون و ۶۷۸ هزار تن صادرشده در سال ۱۴۰۰ به 7 میلیون و ۳۷۲ هزار تن در مدت مشابه سال ۱۴۰۱ رسید که به جزییات، صادرات اسلب با افت ۲۱ درصدی از 2 میلیون و ۵۸۱ هزار تن به 2 میلیون و ۴۸ هزار تن رسید. اما صادرات بیلت و بلوم تنها قلم فولادی بود که صادرات افزایشی را ثبت کرد و درحالی‌که در یک‌ساله ۱۴۰۰، صادراتی معادل 5 میلیون و ۹۷ هزار تن داشت، در یک‌ساله ۱۴۰۱، میزان صادرات آن به ۵ میلیون و ۳۲۴ هزار تن رسید که رشد ۴ درصدی را نشان می‌دهد. طبق آمار، صادرات محصولات فولادی از سه میلیون و ۴۰۶ هزار تن در سال ۱۴۰۰ به سه میلیون و ۱۹۹ تن درمجموع یک‌ساله ۱۴۰۱ رسید و افت صادرات ۶ درصدی را ثبت کرد. پس از محصولات فولادی، در جزییات ۴۶۸ هزار تن کل مقاطع تخت فولادی صادرشده، ۳۵۷ هزار تن سهم ورق‌های گرم، ۲۱ هزار تن سهم ورق‌های سرد و ۸۳ هزار تن سهم ورق‌های پوشش‌دار بوده است که درمجموع نسبت به ۵۶۵ هزار تن صادراتی در سال ۱۴۰۰ کاهش ۱۷ درصدی صادرات برای این مقاطع دیده می‌شود.صادرات ورق‌های سرد نسبت به ۴۳۳ هزار تن صادرشده در سال ۱۴۰۰، قریب به ۱۸ درصد و صادرات ورق‌های پوشش‌دار نسبت به ۱۱۵ هزار تن صادراتی 2 درصد کاهش داشته‌اند اما صادرات ورق‌های گرم، درحالی‌که در یک‌ساله ۱۴۰۰ حدود ۱۷ هزار تن ثبت‌شده در سال ۱۴۰۱ به ۲۱ هزار تن رسیده و ۲۴ درصد افزایش داشت.

واردات و صادرات آهن اسفنجی

درنهایت علاوه بااینکه واردات آهن اسفنجی چند سالی است که به صفر رسیده است، صادرات آن نیز بیشترین کاهش را، معادل ۱۸ درصد، ثبت کرد و از یک‌میلیون و ۵۵ هزار تن درمجموع سال ۱۴۰۰ به ۸۶۴ هزار تن در سال ۱۴۰۱ رسید؛ این در حالی است که پیش‌ازاین (طی یکی - دو سال اخیر) صادرات آهن اسفنجی بیشترین درصد افزایش صادرات را با میزان بالا به خود اختصاص داده بود.هرچند آمارهای منتشرشده حاکی از کاهش در صادرات است، اما این کاهش چندان هم دور از تصور نبود. فقط کافی است نگاهی به یک سال گذشته تولیدکنندگان فولاد داشته باشیم و وضعیت زنجیره ارزش فولاد را بررسی کنیم. کمبود در حوزه زیرساخت‌ها اصلی‌ترین دلیل برای کاهش صادرات است که می‌تواند امسال هم، حداقل در حوزه گاز، جدی‌تر از سال گذشته باشد. عدم سرمایه‌گذاری در حوزه گاز و برق به‌موازات توسعه زنجیره ارزش فولاد، باعث شد تا واحدهای آهن اسفنجی و فولادسازی با بیشترین فشار ممکن مواجه شوند، هرچند وزارت صنعت، معدن و تجارت در این میان با اجرای برنامه سهمیه‌بندی سعی کرد تا از میزان فشار موجود کم کند و خطوط تولیدی را فعال نگه دارد.

پاشنه آشیلی به نام گاز و برق

این در حالی است که افت فشار گاز می‌تواند تولید برق را هم تحت تاثیر قرار دهد. درنتیجه در حوزه زیرساخت‌های انرژی، صنعت فولاد با چالش‌های جدی مواجه است که نمی‌توان به‌راحتی از کنار آن گذشت و بر اساس شرایط موجود، این چالش‌ها امسال برای حوزه گاز می‌تواند سخت‌تر از قبل باشد. اما در کنار این موضوع برخی تصمیم‌گیری‌ها هم موقعیت‌های صادراتی را تحت تاثیر قرار داد و بخشی از سهم بازار را در اختیار رقبا گذاشت.البته بر اساس این آمار، میزان صادرات ورق‌های گرم با افزایش ۲۴ درصدی همراه بوده که بدون شک ارزش‌افزوده بیشتری را برای کشور و صنعت فولاد به همراه آورد.

به هر میزان زنجیره ارزش فولاد به محصول نهایی نزدیک‌تر شود، ارزآوری بیشتری برای کشور به همراه دارد و شاید تمرکز بر این حلقه‌ها برای صادرات بیشتر بهتر باشد. اما مسئله مهم آن است که باید شرایط برای تولید بیشتر فراهم شود تا بتوانیم با افزایش تولید سهم بازار صادراتی را افزایش دهیم. از سویی دیگر باید دولت تسهیلاتی برای افزایش صادرات ایجاد کند تا تولیدکننده برای حضور در این بازار ترغیب شود.

کاهش صادرات قابل پیش‌بینی بود

بهادر احرامیان عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در گفت‌وگو با صمت با اشاره به آمارهای صادراتی اظهار کرد: با توجه به شرایطی که سال قبل شاهد بودیم انتظار می‌رفت که میزان صادرات کاهش پیدا کند.

وی ادامه داد: در حالی سهم صادرات ایران در محصولات فولادی کاهش پیداکرده است که کشورهای همسایه با برنامه‌ریزی دقیق و کارشناسی، به دنبال افزایش تولید هستند. درواقع این کشورهای سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی بهتری نسبت به ایران دارند و با افزایش میزان تولیدات خود می‌توانند سهم بیشتری از بازار را در اختیار بگیرند.اما همان‌طور که اشاره شد در این میان میزان صادرات ورق گرم با افزایش همراه شده است که احرامیان با اشاره به این رشد، تصریح کرد: پیش از آنکه روی رشد ۲۴ درصدی ورق گرم تمرکز شود باید میزان تناژ تولیدشده آن را موردتوجه قرار داد. درواقع در زمان موردبحث، تناژ تولیدی این محصول کم بود. بنابراین نباید تنها درصد رشد برای ما مهم باشد و باید به موارد دیگر نیز توجه کرد.

وی همچنین با اشاره به گذشت نزدیک دو ماه از سال جاری و ورود به ماه سوم، اظهار کرد: با توجه به شرایط فعلی نمی‌توان انتظار داشت امسال وضعیت خوبی برای صادرات رقم بخورد.

سخن پایانی

شرایط حاکم بر زنجیره ارزش فولاد و تصمیمات ناگهانی که هر از چندی از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت اتخاذ می‌شود، باعث شده تا تولیدکنندگان فولاد چشم‌انداز بلندمدتی از وضعیت بازارهای صادراتی نداشته باشند. این اتفاق ضربه سنگینی به فرصت‌های صادراتی فولاد وارد می‌کند.این در حالی است که در ۱۴۰۴ باید تولید فولاد به ۵۵ میلیون تن برسد و بخشی از این تولید راهی بازارهای صادراتی شود، اما بی‌تدبیری در برنامه‌ریزی‌ها باعث شده تا فرصت‌ها به رقبا واگذار شود و کشوری مانند ترکیه سهم اصلی را در بازار عراق از آن خود کند. ایجاد دوباره چنین فرصت‌هایی برای صنعت فولاد هزینه دارد پس نمی‌توان به‌راحتی از کنار آن گذشت زیرا جبران آن سخت خواهد بود. شاید همین موضوع باعث شود تا حفظ حضور در بازارهای صادراتی اقدامی سخت اما مهم برای هر صنعتی باشد. باید دید دولت و وزارت صنعت، معدن و تجارت که حالا در پیچ‌وخم تفکیک هم قرار گرفته‌اند، برای باقی‌مانده سال چه تصمیمی خواهند گرفت.