اگر تا پیش از این، مسئولان رأی به تعطیلی کارخانه‌های سیمان و فولاد در زمستان می‌دادند تا بلکه گاز مصرفی این کارخانه‌ها به‌طورموقت به نیروگاه‌های برق مازوت‌سوز اختصاص یابد و از میزان آلودگی هوای ناشی از این مازوت‌سوزی قدری کاسته شود، در سال‌های اخیر، گرمای هوا و مصرف بیش از ظرفیت تولید برق در کشور، منجر به تعطیلی صنایع و از جمله صنعت تولید سیمان و فولاد شده است تا قدری میزان مصرف شبکه برق کشور کاهش یابد و خاموشی‌های گسترده و چندساعته از میان برداشته شود. بی‌تردید، تعطیلی‌های فصلی کارخانجات مصالح ساختمانی به‌ویژه سیمان، منجر به کاهش عرضه این کالا شده و قیمت‌ها را بیش از پیش فزونی بخشیده است.آنچنان که طی ۳ سال اخیر شاهد بوده‌ایم، رشد انتظارات تورمی به‌صورت غیرمستقیم و رشد نرخ ارز به‌صورت مستقیم روی نرخ انواع مصالح ساختمانی از جمله سیمان و آهن اثر مثبت و زیادی گذاشته و به‌همین واسطه، هزینه نهایی تولید مسکن چند برابر افزایش داشته و افزون بر پیامدهای اقتصادی و رشد مستقیم هزینه‌های تولید مسکن، کمبود سیمان و سایر مصالح ساختمانی منجر به تعطیلی پروژه‌های ساختمانی و عمرانی و در نتیجه طولانی شدن فرآیند تولید آنها شده و صمت در این گزارش بازتاب قطعی برق در تولید مسکن را از نگاه کارشناسان بررسی کرده است.

سدی بزرگ در برابر تولید ملی

همانند سال گذشته ممکن است امسال نیز محدودیت‌های ایجادشده برای برق کارخانجات فولاد و سیمان منجر به گران شدن این کالاها در بازار شود. نوسان بازار مصالح ساختمانی پس از قطعی برق در شرایطی احتمال دارد، تکرار شود که سال گذشته نیز همین شرایط حاکم شد.افزایش غیرمنطقی و غیرقابل‌پیش‌بینی مصالح ساختمانی از یک‌سو و کاهش میزان عرضه‌ها از سوی دیگر، منجر به کنسلی حجم وسیعی از پروژه‌های مسکونی و عمرانی کشور می‌شود. این شرایط حاکی از این است که بسیاری از طرح‌های انبوه‌سازی و حتی طرح مسکن ملی به‌دلیل نبود سیمان و بالا بودن هزینه تامین مصالح ساختمانی با مخاطرات بسیاری مواجه شده است. همگان می‌دانند صنعت سیمانی که اکنون به‌علت بی‌تدبیری مدیران با بی‌برقی مواجه شده، یک صنعت جایگزین‌ناپذیر و از پایه‌های اصلی در امر ساختمان‌سازی نیز هست.در فصل گرما با بالا رفتن مصرف برق، خاموشی‌ها و قطعی پیوسته آن به‌همراه عدم‌چاره‌اندیشی بهنگام دولت در سال‌های اخیر سبب شده است، برای حل این معضل، قطعی برق از واحدهای مسکونی به واحدهای تولیدکننده و صنعتی از جمله صنایع سیمان و فولاد انتقال یابد تا مانع خاموشی منازل و نارضایتی مردم شود. دولت با این راهکار، سدی بزرگ برابر تولید ملی قرار داده و همچنین بخش وسیعی از مشاغل را از بین برده است.

گزارش‌ها نشان می‌دهند که سیمان در بازار در مدت کوتاهی رشد چندبرابری داشته است، چرا که از یک‌سو، تولید آن کاهش یافته و از سوی دیگر، جو روانی بازار به‌هم‌ریخته و انباردارها نیز سیمان را عرضه نمی‌کنند.

ضربه سنگین قطعی برق به تولید مسکن

جمشید برزگر، رئیس کانون انبوه‌سازان ایران در رابطه با تاثیر قطعی برق بر روند تولید مسکن به صمت توضیح داد: شرکت‌های توزیع برق باید به‌طورمستمر و هماهنگ، قطعی‌های احتمالی را گزارش دهند تا کارخانجات تولید مصالح با مشکل مواجه نشوند، زیرا تاخیر و تعویق‌هایی که ممکن است در کارخانه‌هایی نظیر سیمان و فولاد به‌وجود بیاید، باعث برهم خوردن برنامه‌های تولیدی می‌شود و گاهی ممکن است نرخ مصالح را تا چندین برابر افزایش دهد. با این اتفاق، هزینه‌های تمام‌شده ساخت بالا می‌رود و برای گرانی ملک بهانه خوبی می‌شود.

وی در ادامه افزود: در سال‌های اخیر، نوسانات نرخ ارز به‌اندازه کافی به رشد قیمت‌ها دامن زده است و از طرفی، انبوه‌سازان و سازندگان باید با نرخ آزاد، مصالح موردنیاز خود را برای ساخت‌وساز بخرند، از این‌رو دیگر بازار کشش اتفاقات جدید را برای گرانی‌های احتمالی ندارد،بنابراین مسئولان باید به این موضوع واقف باشند که برای حل یک مشکل، به بخش‌های دیگر آسیب نزنند.مهار نقدینگی و تورم زمانبر است و دولت سیزدهم باید یک برنامه چهارساله یا پنج‌ساله در این زمینه داشته باشد تا ثمرات این برنامه را خودش هم مشاهده کند. تولید مسکن نباید منجر به خلق پول و نقدینگی شود. ساخت مسکن می‌تواند سرعت گردش پول را در کشور افزایش دهد و از طرف دیگر، منابع انبوه‌سازی نیز برای ما نگران‌کننده است، چرا که معلوم نیست از کجا باید تامین شود.دولت باید با اختصاص بودجه معین به بخش خصوصی، این امکان را برای سازندگان و انبوه‌سازان فراهم کند تا این بخش با استفاده از قیمت‌های مصوب و مناسب مصالح موردنیاز را بخرد و اقدام به ساخت‌وساز در کشور کند تا با این کار به تولید مسکن سرعتی درخور بخشیده شود. نرخ مصالح ساختمانی به‌طورهفتگی افزایش پیدا می‌کند، وعده دولت این بود که در راستای افزایش تولید مسکن، نرخ مصالح ساختمانی را کنترل و برای سازندگان مسکن تعدیل کند، اما تا به امروز این وعده محقق نشده است. باتوجه به وقفه 8‌ساله کشور در بخش ساخت‌وساز، ضرورت دارد که دولت برای تحقق هرچه سریع‌تر اهداف خود، زمینه‌های همکاری با سایر بخش‌ها را تقویت کند تا عرضه و تقاضای مسکن در کشور به تعادل برسد.

ناترازی انرژی، سد راه ساخت‌وساز

مشکل ناترازی گاز و برق که به‌ترتیب در فصل زمستان و تابستان اتفاق می‌افتد، باعث قطعی‌های پی‌درپی می‌شود؛ موضوعی که از منازل مسکونی آغاز و در سال‌های اخیر به کارخانه‌های صنعتی نیز رسیده است. در سال‌های گذشته، مشکلاتی که ناترازی انرژی برای کارخانه‌های سیمان و فولاد به‌وجود آورد، باعث افزایش قیمت‌ها شد و در مدت زمان بسیار کوتاه نرخ سیمان و فولاد افسار گسیخت. با این شرایط، اگر کارخانه‌های تولید مصالح نتوانند طبق روال عادی خود فعالیت کنند، ساخت‌وساز با مشکل و تولید با چالش‌های متعددی روبه‌رو می‌شود.

وی در پایان گفت: قطعی برق تنها گوشه‌ای از مشکلاتی است که می‌تواند باعث کاهش تولید کارخانه‌های صنعتی و گاهی گرانی‌های پی در پی شود،بنابراین آن چیزی که در کشور ما جای تامل دارد، نبود ثبات اقتصادی و تغییر نرخ ارز است که بر رشد نرخ مصالح پرمصرف نظیر سنگ‌آهن، سیمان و فولاد تاثیر گذاشته،پس مسئولان باید در راستای حل مشکلات این‌چنینی گام بردارند. خوشبختانه در سال جدید شرکت‌های توزیع برق جلسات متعددی را پیرامون زمان‌بندی قطع برق با کانون انبوه‌سازان گذاشته‌اند که نتیجه قطعی این جلسات به اواسط خرداد منوط شده است که در اسرع‌وقت به اطلاع شهروندان خواهد رسید.

افزایش نرخ مسکن با قطعی برق

عباس زینعلی، کارشناس بازار مسکن به صمت گفت: در گذشته، قطعی برق منجر به تلاطم در بازار سیمان شد و در پی آن سوءاستفاده‌کنندگان نیز با فرصت‌طلبی، سعی در افزایش قیمت‌ها کردند. پیش‌بینی روند قیمتی مسکن در کشور وابستگی بسیاری به متغیرهای کلانی همچون رشد نقدینگی، نرخ تورم و رشد اقتصادی کشور دارد و باید گفت این عوامل بر همه ارکان ساخت مسکن مانند مصالح ساختمانی و سازه‌های فولادی همچون تیرآهن، میلگرد و سیمان اثرگذار است، اما موضوعی که در این سال‌ها دلیل و بهانه‌ای برای گرانی مصالح ساختمانی شده تنها نرخ تورم نیست، بلکه قطعی برق کارخانجات نیز مزید بر علت شده است؛ به‌گونه‌ای که از ۲ سال قبل که موضوع قطعی برق کارخانجات قطعی شد، نرخ مصالح ساختمانی روندی صعودی به خود گرفت. از آنجایی که تورم مصالح ساختمانی نیز یکی از مهم‌ترین عناصر تاثیرگذار بر تورم مسکن است، احتمال ایجاد تورم مصالح ساختمانی بر نرخ مسکن، دور از ذهن نیست، اما منشأ این تورم نه افزایش نرخ دلار یا سایر متغیرهای اقتصادی بلکه قطعی برق خواهد بود.

وی افزود: قطعی و کمبود برق منجر به عدم‌تولید سیمان به‌میزان کافی می‌شود و همین امر التهاب در بازار و افزایش نرخ سیمان را به‌همراه دارد. کاهش عرضه همزمان با تقاضای بالای قیمت‌ها همان چیزی است که صنعت سیمان در حال‌ حاضر به آن دچار شده است. سیمان و میلگرد پراستفاده‌ترین مصالح در ساخت مسکن است و گرانی این 2 محصول می‌تواند بر نرخ تمام‌شده مسکن تاثیر بگذارد.

سودجویان دست‌به‌کار شدند

زینعلی گفت: امروز می‌بینیم نرخ میلگرد افزایش نرخ داشته و متاسفانه باید گفت قطعی برق کارخانجات بهانه‌ای برای افزایش نرخ این مصالح شده، در حالی که کیفیت هیچ تغییری نکرده است. در آنالیز نرخ مسکن بخش عمده قیمت‌ها مربوط به نرخ زمین می‌شود، هرچند مصالح ساختمانی نرخ عمده مسکن را تشکیل نمی‌دهد، اما باید گفت به‌لحاظ حجمی سیمان در ساخت مسکن تاثیر زیادی دارد و قاعدتا نباید جهشی در نرخ مسکن ایجاد کند، اما افرادی که به‌‎دنبال فرصت و سودجویی بیشتر هستند، برای اینکه بهانه‌ای برای این افزایش نرخ داشته باشند، مسلما از این موضوع برای بالا بردن قیمت‌ها استفاده می‌کنند. زمانی که هر مولفه از ساخت مسکن دچار تلاطم شود، سوءاستفاده‌کنندگان نیز با فرصت‌طلبی سعی در افزایش قیمت‌ها می‌کنند و به‌طورقطع این شرایط بر بازار مسکن تاثیرگذار خواهد بود.

سخن پایانی

سازندگان مسکن که گاهی انتقاداتی را به تولیدکنندگان فولاد و سیمان دارند، مدعی هستند که این شرکت‌ها قطعی برق را بهانه‌ای برای افزایش نرخ قرار می‌دهند؛ اتفاقی که مسلما باعث دلالی و سوداگری می‌شود. باوجود این شرایط، نابسامانی بازار مصالح ساختمانی می‌تواند بخش مسکن را به‌عنوان یک حوزه پیشران تحت‌تاثیر قرار دهد. در حال ‌حاضر دولت پروژه 4 میلیون واحدی نهضت ملی مسکن را در دستور کار خود قرار داده است که همین حالا هم از گرانی نهاده‌های ساختمانی رنج می‌برد. پیمانکاران این طرح می‌گویند که هر نوع افزایش نرخ مصالح ساختمانی گذشته از آنکه می‌تواند پروژه‌ها را با رکود مواجه کند، اثرات مخربی بر نرخ تمام‌شده واحدها خواهد داشت که بار آن بر دوش متقاضیان می‌افتد.به‌دنبال اعمال محدودیت برق مصرفی صنایع که واحدهای تولید فولاد و سیمان در ابتدای لیست این صنایع قرار دارند، برخی واحدهای بزرگ تولیدکننده فولاد نسبت به کاهش شدید تولید باتوجه به میزان محدودیت‌های اعمال‌شده هشدار داده‌اند. با نظر به نزدیک شدن به فصل تابستان و قطعی‌های برق، طبق سنوات گذشته، واحدهای سیمانی و فولادی جزو نخستین واحدهایی خواهند بود که با قطعی برق و کاهش مصرف روبه‌رو می‌شوند.