کلمه «معدن» این روزها برای همه انسان‌های کره زمین کلمه‌ای آشنا است و اکثرا اطلاعاتی هرچند اندک درباره معادن و کارکرد و کاربرد آنها دارند. در قدیم نیز اشاره‌هایی به این ثروت ملی شده است. در معنای لغت معدن، فرهنگ آنندراج می‌نویسد: «کان جواهر از زر و سیم و جز آن را نامند.» اما امروزه ما تعریف متفاوت‌تری از معدن را سراغ داریم. زمانی که یک عنصر در بخشی از پوسته زمین متمرکز شود معدن شکل می‌گیرد و این تمرکز و تجمع باعث انباشت طبیعی فلزات یا سنگ‌های گوناگونی می‌شود که ارزش اقتصادی دارند. ایران کشور اسطوره‌ای و پهناوری است با نعمت‌هایی بسیار که در کتاب‌های تاریخ به معادن و ثروت سرشار آن اشاره شده است. حدود‌العالم می‌گوید: «این ناحیت شهری بزرگ است و با نعمت بسیار و معدن بازرگانان همه جهان است.» ابودلف سیاح و مورخ قرن چهارم هجری در نوشته‌های ‌خود از معادن سنگ مس نیشابور و خراسان و معدن سنگ سرب دماوند و طبرستان نام برده است. ابن حوقل نیز در نوشته‌های ‌خود از معادن سنگ مس نیشابور و خراسان و ابن بطوطه از معادن سنگ مس زنجان یاد کرده‌اند. در نزهت‌القلوب و جواهرنامه به معادن سنگ مس در آذربایجان و بخارا اشاره شده است. اما استرابون، جغرافیدان یونانی در نوشته‌های ‌خود کرمان را یکی از غنی‌ترین ‌مناطق دارای مس یاد می‌کند. شاردن، سیاح فرانسوی عصر صفوی هم از معادن مس ساری، خراسان‌ و قزوین نام برده است. از معادن نقره زرافشان (پنجهیر) در شمال خراسان، شیز، مازندران و دماوند، شهر ری، جیرفت و سیستان نیز در کتاب‌های دیگر یاد شده است. در دوران صدارت میرزا تقی‌خان امیرکبیر، وی استخراج معادن را برای اتباع ایرانی آزاد کرد و بهره‌برداری از آن را تا پنج سال معاف از مالیات ساخت؛ متعاقب این دستور اکتشاف و پی‌جویی معادن در ایران رشد چشمگیری یافت. علاوه‌بر این اقدام، وی با تاسیس دارالفنون از عده‌ای کارشناس و معلم معدن خارجی دعوت کرد و ۵ نفر دانشجوی معدن آن پس از اتمام دوره تحصیلی، فعالانه در امر پی‌جویی و اکتشاف معادن مشغول به فعالیت شدند. اما با این همه معادن که در ایران وجود داشته‌اند بسیاری از پژوهشگران معتقدند در ایران معادن سنگ قلع وجود نداشته و این فلز از سرزمین‌های دیگر وارد می‌شده است. از جمله شاردن و تاورنیه دو سیاح اروپایی دوره‌ی صفوی به فقدان منابع سنگ قلع در ایران اشاره کرده و معتقد بودند قلع مورد نیاز ایران در آن زمان از هندوستان تامین می‌شده است. در زمان مولانا و سعدی و فردوسی از کلمه معدن بیشتر در شعر استفاده می‌شد یا نهایتا جواهراتی که از دریا استخراج می‌کردند و آنها تصور نمی‌کردند روزی از معدن بشود استفاده‌های گسترده‌تری کرد. در قرن حاضر نیز معادن نقش بسزایی در زمانه ما ایفا می‌کنند و وابستگی ما به معادن از گفتار بیرون است. به‌عنوان مثال، شهرستان شیراز با ۷۱ معدن، بیشترین تعداد معادن در استان فارس را به خود اختصاص داده است؛ معادنی مثل معدن دو کوهک شیراز، معدن خاک‌نسوز آباده، معدن دهبید، معدن سنگ خارا، معدن سنگ چینی و مرمریت نی‌ریز و....

امروزه از تولیدات معدنی در تمام صنایع استفاده می‌شود؛ از ساختمان‌سازی گرفته تا صنایع شیشه و آبگینه، کاشی، آهن و احداث ریل و صنایع دیگر. شاید با تعجب بگویید شیشه! بله، شیشه را هم از معادن به ‌دست می‌آورند و برای تهیه آن ماسه را با افزودن مواد شیمیایی مختلف گرما می‌دهند تا به خمیر شیشه تبدیل شود سپس خمیر شیشه را در قالب‌های دلخواه می‌ریزند و به شکل‌های مشخص درمی‌آورند. به ‌دست آوردن آهن از معادن سنگ آهن نیز روش جالبی دارد که با جداسازی اکسیژن از آهن به ‌دست می‌آید و این عمل در کارخانه ذوب آهن انجام می‌شود. باور کنید که وابستگی ما به معادن چیزی فراتر از تصور است. با وجود این، مزایا و معایب معادن بر کسی پوشیده نیست مزایایی مثل پیدا شدن شغل مناسب در نزدیکی محل زندگی، رونق اقتصادی برای کسبه محل، تامین مواد اولیه برای صنایع که باعث کمک به اقتصاد کشور می‌شود و اشتغال برای تعمیرکاران محلی برای ماشین‌آلات و تجهیزاتی که در معدن مستهلک می‌شوند اما معایب آن هم مشخص است محیط‌زیست آن منطقه از بین می‌رود، آلودگی صوتی در محیط ایجاد می‌شود، مشکلات حقوقی شامل خرید و تصاحب املاک و زمین‌های اطراف معدن به وجود می‌آید، بافت روستایی و محلی تغییر شکل می‌دهد و مشکلات دیگر. امید دارم که مدیران و مشاوران معادن نیز که مدیریت خوب آنها برای بهره‌برداری از معادن بر کسی پوشیده نیست شرایطی را فراهم کنند تا اهالی و ساکنان این شهرها و روستاهای معدن‌خیز هم از مزایای کاوش و استخراج معادن نفعی داشته باشند.

باید به یک تساهل و تسامح در حوزه معدن و زندگی برسیم تا لذت استفاده از این همه امکانات و مزایایی که در معادن وجود دارد باعث شیرینی کام آب و هوای کشور و مردم ایران شود.