این در حالی است که صادرات در این بخش می‌تواند از میزان وابستگی به درآمدهای نفتی کم کند.به‌گزارش صمت، صادرات فولاد در سال‌های اخیر با شیب معناداری رو به افزایش است. در واقع تولیدکنندگان فولاد در تلاش هستند باوجود مشکلات زیادی که در بحث تامین انرژی و نقدینگی وجود دارد، با پیشبرد طرح‌های توسعه، میزان تولید خود را افزایش دهند و سهم بیشتری از بازارهای خارجی را از آن خود کنند.در حقیقت، با تشدید تحریم‌ها، صنعت فولاد عزم خود را جزم کرد تا بتواند به یکی از بخش‌های مهم ارزآوری از محل صادرات غیرنفتی تبدیل شود. این سیاست توانست با موفقیت اجرا شود، اما در این بین مشکلات تامین، مواد اولیه، زیرساخت‌های انرژی و حمل‌ونقل و... توانست سرعت توسعه در این صنعت را با کمی کاهش همراه کند. از سویی دیگر، وضع برخی قوانین و مقررات هم مانند یک سرعت‌گیر در مسیر ورود به بازارهای خارجی عمل ‌کرد. این در حالی است که صنعت فولاد از یک واردکننده به یک صادرکننده تبدیل شده و توانسته است در بین ۱۰ تولیدکننده اصلی فولاد جهان قرار بگیرد.براساس آمار، امسال صادرات صنعت فولاد دستخوش تغییراتی شد که کمی از برنامه‌های پیش‌بینی‌شده عقب ماند. بخشی از این موضوع به بحرانی شدن وضعیت انرژی یعنی تامین برق و گاز برمی‌گردد که در سال‌های اخیر سخت‌تر از گذشته تامین می‌شوند، اما بی‌توجهی به این موضوع، علاوه بر کاهش تولید بر میزان ارزآوری فولادی‌ها تاثیر دارد که در نهایت منجر به واگذاری سهم بازار به رقبا می‌شود.

محمد آقاجانلو، مدیرعامل شرکت فولاد ایران در گفت‌وگو با صمت بااشاره به صنعت فولاد ایران، اظهار کرد: رتبه دهم تولید فولاد و رتبه هفتم ظرفیتی فولاد را در دنیا داریم. طی ۱۰ سال گذشته با تمام ناملایمات داخلی و خارجی رشد ظرفیت و تولید فولاد کشور به‌طورمتوسط حدود ۸ تا ۱۲ درصد رقم خورده است.

وی افزود: طی ۱۰ سال گذشته، ایران از واردکننده بودن شمش و محصولات فولادی به صادرکننده عمده تبدیل شده و خام‌‎فروشی کاهش یافته است. بحث‌های انرژی امسال اجازه می‌داد تولید بسیار بیشتری در واحدهای تولیدکننده فولادی کشور محقق شود.

صادرات در مرز ۷ میلیون تن

آقاجانلو عنوان کرد: از حدود ۳.۵ میلیون تن واردات فولاد در ۱۰ سال گذشته اکنون به عدد صفر رسیده‌ایم. این در حالی است که از صادرات نزدیک به صفر گذشته‌ایم و در حال دستیابی به صادرات ۶ یا ۷ میلیون تنی هستیم.

وی ادامه داد: باتوجه به اینکه کشور در حال رسیدن به ظرفیت بالای تولید فولاد است، همه باید کمک کنند تا مشکلات صادرات مرتفع شود. باتوجه به ظرفیت ۵۰ میلیون تنی فولاد کشور و تولید ۳۰ میلیون تنی، باید به صادرات فولاد توجه جدی شود.

خبر ناخوشایند برای فولادی‌ها

باتوجه به میزان تولید فولاد و همچنین اشباع بودن بازار مصرف در داخل کشور، صادرات این محصول می‌توانست ارزآوری خوبی برای کشور به‌همراه داشته باشد، اما اتفاقات رخ‌داده باعث شد تا صادرات رشد چشمگیری نداشته باشد و حتی در ۶ ماهه نخست سال با کاهش ۱۵ درصدی همراه شود که به‌طورقطع خبر خوشایندی برای فولادی‌ها نیست. رضا شهرستانی، فعال صنعت فولاد بااشاره به اتفاقاتی که در کاهش صادرات اثرگذار بود، اظهار کرد: در ابتدای امسال به‌علت حمله روسیه به اوکراین، بازارهای جهانی با افزایش نرخ همراه شدند، اما درست در همین لحظه و یک‌شبه سیاست اشتباهی تحت‌عنوان وضع عوارض بر صادرات از سوی دولت اتخاذ شد که توانست طی ۲ ماه میزان صادرات را به‌شدت کاهش دهد. البته دولت پس از واکنش جدی فعالان این بخش، از این تصمیم عقب‌نشینی کرد، اما به هر حال کاهش صادرات در ۶ ماهه نخست سال، حاکی از اثرگذاری این موضوع بر حجم صادرات بود. شهرستانی ادامه داد: همین موضوع باعث شد تا بازار به‌ رقبای روسی واگذار شود، زیرا تحریم‌های وضع‌شده علیه روسیه باعث شده است تا به بازار منطقه روی آورد و به‌نوعی بخشی از سهم ما را در اختیار بگیرد. این فعال صنعت فولاد بیان کرد: پس از این موضوع، مسئله بازگشت ارز حاصل از صادرات مطرح شد که خود بی‌تاثیر بر روند صادراتی نبود. قرار بر این بود به‌میزان ۱۰ درصد برای فولادی‌ها باشد، ۴ درصد برای هزینه‌های انجام شده و ۳۰ درصد هم برای خرید و واردات تجهیزات و قطعات، اما در نهایت شاهد بودیم که با ابلاغ یک بخشنامه، فولادی‌ها مجبور به عرضه ۱۰۰ درصدی ارز حاصل از صادرات در سامانه نیما شدند.

کاهش انگیزه

تفاوت نرخ ارز نیمایی و آزاد که به حدود ۳۰ درصد می‌رسد، باعث می‌شود تا انگیزه فولادی‌ها برای صادرات کاهش پیدا کند. این در حالی است که هزینه‌های تولید براساس نرخ ارز آزاد محاسبه می‌شود.

اما به‌گفته شهرستانی، موضوع دیگری که توانست بر میزان صادرات اثرگذار باشد، ورود تجار به بحث صادرات بود، پس از ورود تجار، موضوع دلار نیمایی و توافقی برای بازگشت ارز مطرح و خود منجر به سردرگمی ‌شد.

وی ادامه داد: این تغییرات باعث شد تا صادرات از مسیر خود خارج و به‌نوعی قفل شود، این در حالی است که باوجود مشکلاتی در بحث انرژی، شاهد افزایش تولید بودیم.یکی از موضوعاتی که می‌تواند بر میزان ارزآوری صادرات فولاد اثرگذار باشد، ورود فولادی‌ها به تولید فولادهای خاص و آلیاژی است که بازار تقاضا برای آنها هم رو به رشد و از ارزش‌افزوده بیشتری برخوردار است، اما نگاهی به سال‌های قبل نشان می‌دهد، فولادی‌ها پیش‌تر چندان تمرکزی بر این موضوع نداشتند و به‌نوعی امروز به فکر توسعه سبد محصولات خود در این حوزه افتاده‌اند.

شهرستانی درباره ضرورت توسعه تولید فولادهای آلیاژی، بیان کرد: امروز در کارخانه‌های فولادی شاهد تکمیل زنجیره هستیم و تولیدکنندگان فولاد به‌سمت تولید فولاد آلیاژی در حرکت هستند. وی افزود: بدون شک این موضوع می‌تواند بر افزایش ارزش‌افزوده بسیار اثرگذار باشد، اما هنوز برای مشتریان خارجی این موضوع جا نیفتاده است. به‌هرحال، شرایط حاکی از آن است که باید در سال‌های پیش‌رو به‌سمت افزایش تولید فولادهای آلیاژی برویم و نباید از دنیا عقب بمانیم.

سخن پایانی

صنعت فولاد با سرمایه‌گذاری بسیاری که در آن انجام گرفته، توانسته است واحدهای خود را توسعه و میزان تولید را افزایش دهد. شاید همین موضوع باعث شد تا ایران در جمع تولیدکنندگان برتر دنیا قرار بگیرد، اما بدون‌شک این سرمایه‌گذاری‌ها می‌تواند با توسعه صادرات به سوددهی بیشتری دست پیدا کند. امروز با رکود در بازار مسکن و پروژه‌های عمرانی، ضرورت دارد تا صادرات در حوزه فولاد با گسترش بیشتری همراه شود، اما متاسفانه برخی سیاست‌گذاری‌ها در این بین توانسته حجم صادرات را کاهش دهد، هرچند نوسانات ارزی در چند ماه اخیر توانسته سهم فولادی‌ها در افزایش ارز حاصل از صادرات نفتی را افزایش دهد، اما این رشد باید از نظر حجم هم رخ دهد، در غیر این صورت رقبای تشنه در بازار می‌توانند به‌راحتی سهم ایران را در اختیار بگیرند.نگاهی به بازار کشورهای همسایه به‌خوبی این موضوع را نشان می‌دهد که سیاست‌های اشتباه و  بی‌توجهی به تامین زیرساخت‌ها توانسته بر سهم ما اثرگذار باشد. در بازاری همچون بازار عراق، جایگاه اول واردات از آن ترکیه است که ذخایر سنگ‌آهن هم در اختیار ندارد، در نتیجه لازم است تا دولت مشوق‌های صادراتی را پیش‌روی فولادی‌ها قرار دهد و آنها را به این سمت و سو تشویق کند.افزایش صادرات می‌تواند اجرای طرح‌های توسعه‌ای را هم سرعت ببخشد؛ اتفاقی که در سایه آن شاهد افزایش اشتغالزایی خواهیم بود. در واقع تغییر نگاه دولت به صادرات می‌تواند بازی دو سر بردی باشد که هم به‌نفع خودش خواهد بود و هم به‌نفع تولیدکننده فولاد.ادامه روند سیاست‌گذاری‌های غیرکارشناسی، در کنار مشکلاتی که در حوزه تامین برق و گاز وجود دارد و باوجود عقب‌ماندگی در اکتشافات می تواند خطری جدی برای حیات واحدهای فولادی تلقی شود که دود آن به چشم اقتصاد کشور خواهد رفت.