ازآنجاکه نگاه حاکمیتی به مدیریت مصرف آب، اهمیت بالای آن را در پیشرفت و توسعه کشور نشان می‌دهد، حفظ و نگهداشت آب در همه فصل‌ها امری اجتناب ناپذیراست.سال ۱۴۰۲ باتوجه‌به چند سال خشکسالی گذشته اهمیت ویژه‌ای دارد. به همین دلیل هفته «صرفه‌جویی در مصرف آب» با شعار؛ «ایران، تغییر اقلیم، مسئولیت‌پذیری» برگزار شد.

وابستگی اندک خراسان جنوبی به آب‌های سطحی

عضو هیات مدیره شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی گفت: میزان وابستگی به منابع آب زیر زمینی در این استان ۸۸.۷ درصد و وابستگی به آب‌های سطحی ۱۱.۳ درصد است. به گزارش ایرنا، سعید سروری در نشست خبری مدیران صنعت آب استان به مناسبت هفته صرفه‌جویی در مصرف آب افزود: این اعداد در کشور به ترتیب ۵۵ و ۴۵ درصد است پس از نظر منابع آب سطحی هم شرایط خوبی نداریم و به دلیل اضافه برداشت، منابع آب زیر زمینی استان به مرحله تنش آبی رسیده است.

وی با اشاره به ۱۳ هزار و ۶۸۳ منبع آبی در استان خراسان جنوبی بیان کرد: سالانه ۹۱۱ میلیون متر مکعب از این منابع آب زیر زمینی برداشت می‌شود که بیشترین حجم تخلیه از طریق چاه‌هاست و برای ثبات برداشت از منابع آبی باید سالانه ۱۶۷ میلیون متر مکعب کاهش برداشت داشته باشیم. عضو هیات مدیره شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی گفت: خشکسالی‌های شدید و متوالی در خراسان جنوبی کمیت و کیفیت آب زیر زمینی را کاهش داده و باعث شده به دلیل اضافه برداشت مستمر از منابع آب استان، کسری مخزن تجمعی به چهار میلیارد متر مکعب در سال آبی گذشته برسد. وی با بیان اینکه منابع آب سطحی در سدهای استان شرایط بحرانی دارد افزود: درحال‌حاضر از ۷۵ میلیون متر مکعب حجم ذخیره سدهای استان، حدود ۱۰ میلیون متر مکعب آب دارد و در ۱۵ درصد مخازن سدها آب ذخیره است. سروری با اشاره به کاهش تخلیه منابع آبی استان در یک دهه اخیر بر اثر خشکسالی و کاهش بارندگی‌ گفت: سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹ در مجموع میزان آبدهی چشمه‌ها ۴۲ درصد، آبدهی قنوات ۲۲ درصد و آبدهی چاه‌ها ۲۴ درصد کاهش یافت. وی با اشاره به اینکه تاکنون در زمینه اجرای سند سازگاری با کم‌آبی استان ۳۷.۴ درصد از برنامه مصوب سالانه عقب هستیم بیان کرد: سهم بخش کشاورزی در زمینه کاهش برداشت از منابع آب زیر زمینی ۲۱ درصد عقب است و شرکت آب منطقه‌ای در زمینه اصلاح و تعدیل پروانه‌ها ۴۶.۷ درصد عقب‌ماندگی دارد. عضو هیات مدیره شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی افزود: استحصال آب توسط اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان با اجرای طرح‌های آبخیزداری و عملیات مکانیکی ۱۹ درصد از این برنامه جلو است اما در بخش صنعت و معدن ۹۳ درصد از برنامه عقب هستیم. وی گفت: اما در حوزه آب و فاضلاب یعنی سهم آب شهری و روستایی ۱۱ درصد و در بخش الگوی مدیریت مصرف در فضای سبز ۱۷ درصد از برنامه سالانه جلو هستیم. سروری عنوان کرد: همچنین در اصلاح و تعدیل پروانه‌های چاه‌های کشاورزی همه شهرستان‌ها جز تعدادی از شهرستان‌ها از جمله فردوس، سرایان و بشرویه که از نظر منابع آب زیر زمینی شرایط بحرانی دارند، همراهی لازم را در تعدیل پرونه‌ها با شرکت آب منطقه‌ای نداشتند و در شهرستان‌های طبس و نهبندان تعدیل پروانه‌ها به طور کامل انجام نشده به همین خاطر از برنامه در این بخش عقب افتادیم. وی افزود: البته براساس مصوبه شورای حفاظت از منابع آب استان در امسال تعدیل پروانه‌های چاه‌های کشاورزی در راستای اجرای سند سازگاری با کم‌آبی را در همه شهرستان‌های استان خواهیم داشت. عضو هیات مدیره شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی با اشاره به اینکه تاکنون در ۸۵ درصد چاه‌های کشاورزی، شرب و خدمات استان کنتور هوشمند نصب شده است گفت: این کنتورها روی ۱۰۰ درصد چاه‌های کشاورزی استان نصب شده و تنها در چاه‌های دیزلی و فاقد ظرفیت آبی نصب نشده است. وی اظهارکرد: از سال ۱۳۸۵ تاکنون هزار و ۲۰۰ حلقه چاه غیرمجاز را در استان مسدود کردیم و میانگین کشوری برداشت از چاه‌های غیرمجاز ۳۰ درصد است در حالی که این عدد در خراسان جنوبی کمتر از ۳‌.‌۰ درصد است. سروری گفت: برداشت آب از چاه‌های کشاورزی استان ۱۶۲ درصد آب قابل برنامه‌ریزی شده در حالی که در دنیا ۴۰ درصد است. وی بیان کرد: براساس استانداردهای جهانی سالانه ۴۰ درصد حجم ورودی آب به سفره‌های زیر زمینی را می‌توانیم برداشت کنیم که درحال‌حاضر به مرحله فوق بحران و تنش رسیده‌ایم زیرا نه تنها ۱۰۰ درصد آب ورودی به سفره‌ها یا قابل برنامه‌ریزی برداشت می‌شود بلکه در سال آبی گذشته ۱۲۰ میلیون متر مکعب اضافه برداشت داشتیم. عضو هیات مدیره شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی با تاکید بر افزایش بهره‌وری آب در استان به ویژه در بخش کشاورزی گفت: در کشور ما به ازای هر متر مکعب آب یک کیلوگرم محصول برداشت می‌کنیم در حالی که براساس میانگین جهانی این شاخص ۲.۵ کیلوگرم است.

ساخت مخزن برای ذخیره ۴۶ هزار متر مکعب آب

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی گفت: ۲۲ پروژه تنش آبی برای آبرسانی اضطراری در استان را در دست اجرا داریم و ۴۶ هزار متر مکعب مخزن ذخیره آب در حال ساخت است. مهدی دوستی نیز در این نشست از وجود تنش آبی در شهرهای بیرجند، آرین شهر، قاین، فردوس و طبس خبر داد و افزود: برای تامین آب بیرجند ۲ حلقه چاه جدید حفر شده و در چند حلقه چاه نیز مهندسی مجدد انجام شده است. وی با بیان اینکه در شهر نهبندان با حفر و تجهیز یک حلقه چاه و مهندسی مجدد چاه‌ها ظرفیت آبی جدید ایجاد شده است گفت: در شهر قائن هم علاوه بر تنش کمی، تنش کیفی آب را داریم که حفر ۲ حلقه چاه در قاین انجام شده و به زودی یک حلقه چاه وارد مدار می‌شود. مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی گفت: شهر آرین شهر نیز تک منبع است که مجبوریم از ظرفیت شهر برای تامین آب روستاهای اطراف استفاده کنیم و برای این منطقه طرح کلان و میان‌مدت لازم است. وی تصریح کرد: با این اقدامات در شرایط فعلی اگر قطعی برق یا مشکلی در استحصال آب نداشته باشیم می‌توانیم مسئله تنش آبی را به خوبی در فصل گرما پشت سر بگذاریم. دوستی افزود: سالانه برای رفع تنش آبی در شهرها و روستاهای استان به ۳۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز داریم تا طرح‌های مختلف تامین آب شرب را به اتمام برسانیم. وی گفت: از ابتدای امسال تاکنون ۱۰۰ انشعاب غیرمجاز در استان شناسایی شده و این آمار سال گذشته ۱۸۸ مورد بوده است. مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی با اشاره به تنش آبی در ۱۷ مجتمع آبرسانی استان گفت: پایش مصارف غیرمجاز در دستور کار است و حتی در روستاهایی که تنش آبی داشتند با شناسایی چند انشعاب غیرمجاز، رفع تنش شده است.وی ادامه داد: پروژه‌های مختلفی برای رفع تنش آبی در روستاهای استان دنبال می‌شود. دوستی آمار آب بدون درآمد شرکت آب و فاضلاب استان را ۴۱ درصد اعلام کرد و گفت: از این میزان ۲۷.۵ درصد مربوط به هدررفت واقعی آب بوده در حالی که میانگین کشور در این بخش ۲۳ درصد است. وی افزود: درحال‌حاضر از ۱۲ هزار کیلومتر خطوط انتقال و توزیع استان ۲ هزار و ۱۰۰ کیلومتر دچار فرسودگی است که از این میزان ۴۵۰ کیلومتر تعدد اتفاقات دارد و اولویت اول برای اصلاح شبکه است. مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی با اشاره به کاهش ۳۱ میلیمتری بارندگی در سال آبی جاری نسبت به میانگین بلندمدت و افت ۲۶ سانتیمتری منابع آب زیر زمینی به صورت سالانه اظهارکرد: شاهد کاهش ۲۴ درصدی آبدهی دشت‌های استان هستیم که ما را دچار مشکل کرده است. وی گفت: سالانه باید ۲۵۰ لیتر بر ثانیه با حفر ۱۸ حلقه چاه به ظرفیت تامین آب شرب استان اضافه کنیم تا شرایط موجود را حفظ و دچار تنش آبی نشویم، میزان نیاز به تامین آب در زمان پیک مصرف در استان ۳۸ درصد که از نرم کشوری با ۲۵ درصد، بیشتر است. دوستی به تامین آب شرب استان از طریق ۳۸۴ حلقه چاه اشاره کرد و گفت: سالانه ۲۵ میلیون متر مکعب آب شیرین‌سازی می‌شود که هفت درصد نیاز اضطراری به افزایش ظرفیت شیرین‌سازی داریم. وی از پیش‌بینی وجود ۶ هزار انشعاب و مصارف غیرمجاز براساس تحلیل تولید و مصرف خبر داد و افزود: ۱۳ میلیون متر مکعب آب مربوط به مصارف غیرمجاز است. مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی تصریح کرد: از مجموع هزار و ۷۶۹ روستای استان هزار و ۱۰۰ روستا شبکه آبرسانی دارند که ۴۵۰ روستا با ۲۸ تانکر آبرسانی می‌شود. وی گفت: ۲۸۴ روستا فاقد تاسیسات آبرسانی داریم که ۱۰۹ روستا دارای تنش آبی در فصل گرم سال هستند و به جمع روستاهای آبرسانی سیار استان اضافه می‌شوند.

سخن پایانی

دوستی از انعقاد ۲ قرارداد با قرارگاه جهاد آبرسانی امام حسن مجتبی (ع) از سال ۱۴۰۰ خبر داد و افزود: در قرارداد اول با ۲۵۶ میلیارد تومان ۱۱۰ روستا و در قرارداد دوم با ۶۵۰ میلیارد تومان ۴۵۰ روستا آبرسانی می‌شوند که براساس برنامه تا سال ۱۴۰۴ تمامی روستاهای بالای ۲۰ خانوار استان از شبکه آب برخوردار خواهند شد.