اگرچه بسیاری از افراد از «ناترازی انرژی» صحبت می‌کنند، اما بهتر است به‌جای این اصطلاح، از «کمبود» انرژی استفاده کنیم. این کمبود انرژی در زمینه برق و گاز ناشی از یک چهارضلعی نامنظم است که یکی از رئوس آن سوخت و اضلاع دیگر شامل پول، مدیریت و آب هستند؛ نتیجه ناهماهنگی این ۴ عامل، کمبود برق در کشور است. راندمان نیروگاه‌های کشور در بهترین حالت حدود ۴۰ درصد است.

برق تولیدشده در نیروگاه‌ها باید توزیع و انتقال یابد که در این فرآیند نیز با تلفات ۱۰ تا ۱۲ درصدی انرژی روبه‌رو هستیم. بنابراین، آنچه به‌دست مصرف‌کننده نهایی می‌رسد، ۱۰ تا ۱۲درصد کمتر از تولید اولیه است. با تکنولوژی‌های قدیمی که در اختیار داریم، نمی‌توانیم راندمان مناسبی در تولید، توزیع و انتقال انرژی داشته باشیم.

به‌دلیل این شرایط، آنچه به‌دست مصرف‌کننده می‌رسد، وضعیت مناسبی ندارد. مصرف‌کنندگان ما عمدتا بهینه مصرف نمی‌کنند. بخشی از این کمبود انرژی، ناشی از فرآیند تولید، توزیع و انتقال برق است و بخش دیگر به صنایع با تکنولوژی پایین مربوط می‌شود که خود این صنایع نیز، مصرف بهینه انرژی ندارند.

اگرچه در کلانشهرها ممکن است مردم به استفاده از تجهیزات کم‌مصرف انرژی توجه بیشتری داشته باشند، اما با فاصله گرفتن از این مناطق، وضعیت تغییر می‌کند. شرایط شهرستان‌ها و روستاها با کلانشهرها متفاوت است.

برای تحلیل کمبود و مصرف انرژی، باید به سایر شهرهای ایران نیز توجه شود. الگوی مصرف در کلانشهرها و روستاها یکسان نیست و مسائل مربوط به آنها نیاز به راه‌حل‌های متفاوتی دارد.

از سوی دیگر، وضعیت خودروها و جاده‌ها تاثیر زیادی بر مصرف انرژی دارد. بی‌توجهی به مصرف بهینه در رانندگی، ساخت جاده‌ها و ساختمان‌ها منجر به هدررفت انرژی می‌شود. چقدر در ساختمان‌های ما به عایق‌بندی، نورپردازی و ذخیره انرژی توجه می‌شود؟ یکی از عوامل اصلی کمبود انرژی، رفتار مردم است. کیفیت سوخت و زیرساخت‌ها نیز نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند.

در حال ‌حاضر، حدود ۴۶ نوع خودرو برقی به کشور وارد شده است. در سطح جهانی، یک خودرو برقی به‌ازای هر ۱۰۰کیلومتر حدود ۱۰کیلووات ساعت برق مصرف می‌کند، اما در ایران این میزان بین ۳۰ تا ۵۰ درصد بیشتر از حد معمول جهانی است. این نشان‌دهنده استفاده از تجهیزات بی‌کیفیت است و به این معناست که خودروهای وارداتی با استانداردهای جهانی فاصله دارند. این وضعیت همچنین درباره مصرف گاز و برق نیز صدق می‌کند. به‌عنوان‌مثال، هیچ‌یک از وسایل برقی خانگی، برچسب انرژی A را ندارند.

ناترازی انرژی در ایران تحت‌تاثیر عوامل متعددی قرار دارد که در تحلیل‌ها کمتر به آنها پرداخته می‌شود. مصرف‌کننده تنها یکی از این عوامل است و نه تمام آنها. ما معمولا تصور می‌کنیم که در سراسر جهان مردم به یک نوع انرژی دسترسی دارند، در حالی که واقعیت این‌گونه نیست. به‌عنوان‌مثال، در بسیاری از کشورها که منابع گازی ندارند، مردم هم از گاز و هم از برق بهره‌مند هستند. نکته‌ای که باید به آن توجه شود، اهمیت الگوی مصرف بهینه است.

علاوه بر این، سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه در کشور به‌دلیل مشکلات مربوط به تضامین، با چالش‌هایی مواجه است. ما به سرمایه‌گذاران داخلی تعهدات لازم برای بازگشت سرمایه را ارائه نمی‌دهیم و این موضوع مانع بزرگی در مسیر جذب سرمایه به‌شمار می‌آید. بنابراین، ضروری است که از جذب سرمایه در کشور با استفاده از رویه‌های قانونی حمایت شود.