موارد فوق، محدودیت‌های پروازی و گرانی بلیت هواپیما تاثیرات منفی بر صنعت گردشگری و جابه‌جایی افراد دارد. بی‌شک در پی این اتفاقات، بسیاری از مسافران از سفرهای هوایی صرف‌نظر می‌کنند و به گزینه‌های دیگر حمل‌ونقل مانند خودرو یا قطار روی می‌آورند که این موضوع به کاهش درآمدهای صنعت گردشگری و کاهش فرصت‌های شغلی در این حوزه منجر خواهد شد. از سوی دیگر، با گذشت زمان و افزایش تقاضا، افزایش نرخ سایر ناوگان حمل‌ونقلی را نیز به‌همراه خواهد داشت. حال در این گزارش صمت به بررسی تاثیرات محدودیت‌های پروازی و گرانی بلیت هواپیما بر حوزه گردشگری پرداخته‌ایم.

گرانی بلیت هواپیما و تغییر الگوی سفر

گردشگری یکی از مهم‌ترین صنایع اقتصادی در سطح جهانی است که تاثیر بسزایی بر رشد اقتصادی، ایجاد اشتغال و تبادل فرهنگی دارد. با این حال، عوامل مختلفی می‌توانند بر این صنعت تاثیرگذار باشند. یکی از این عوامل، نرخ بلیت هواپیما است که می‌تواند به‌طورمستقیم بر کاهش تعداد گردشگران اثرگذار باشد.

با افزایش نرخ بلیت هواپیما، هزینه کلی سفر برای گردشگران افزایش می‌یابد. این موضوع می‌تواند به‌ویژه برای خانواده‌ها و مسافرانی که به‌دنبال گزینه‌های مقرون به‌صرفه هستند، مشکلاتی ایجاد کند. به‌عنوان مثال، اگر بلیت پرواز به یک مقصد خاص به‌میزان قابل‌توجهی افزایش یابد، مسافران ممکن است تصمیم به سفر به مقصد دیگری بگیرند یا حتی از سفر خود صرف‌نظر کنند که این موضوع می‌تواند حتی بر گردشگری منطقه نیز تاثیرگذار باشد.

از سوی دیگر، ممکن است افزایش نرخ بلیت هواپیما منجر به تغییر در الگوهای سفر شود. گردشگران ممکن است به‌دنبال گزینه‌های جایگزین مانند سفرهای زمینی یا استفاده از وسایل نقلیه عمومی باشند. این تغییرات می‌توانند تاثیرات منفی بر صنعت هوانوردی و همچنین بر مقاصد گردشگری که به دسترسی هوایی وابسته هستند، داشته باشند.

همچنین مقاصدی که به‌شدت به گردشگران خارجی وابسته هستند، در معرض خطر قرار می‌گیرند، چراکه افزایش نرخ بلیت هواپیما به کاهش تعداد گردشگران ورودی به این مقاصد منجر می‌شود. این کاهش مشکلات اقتصادی و کاهش اشتغال در صنایع مرتبط با گردشگری مانند هتل‌داری و رستوران‌داری را نیز به‌همراه خواهد داشت. البته نباید این موضوع را نیز فراموش کرد؛ در شرایطی که نرخ بلیت هواپیما افزایش می‌یابد، مقاصد گردشگری ممکن است برای جذب گردشگران بیشتر، قیمت‌های خدمات و امکانات خود را کاهش دهند. این موضوع می‌تواند به رقابت شدید بین مقاصد منجر شود و به‌نفع مقاصدی که هزینه‌های پایین‌تری دارند، تمام شود.

اصلاح و تغییر نگاه ایران‌هراسی

ابراهیم پورفرج، رئیس جامعه تورگردانان ایران بااشاره به راهکارهایی برای بهبود وضعیت گردشگری کشور به صمت گفت: واقعیت این است که تعداد سفر گردشگران خارجی به ایران خیلی کم شده و ابتدایی‌ترین اقدام برای بهبود وضعیت گردشگری کشور، برقراری ارتباط خوب با کشورهای دیگر است، همچنین باید راهکاری بیندیشیم؛ جهانگردانی که در حال سفر در دنیا هستند و به ایران نمی‌آیند، به ایران بیایند تا شرایط را از نزدیک ببینند؛ بلکه تصور آنها از ایران تغییر کند. وی در تشریح دلایل کاهش تعداد گردشگر اظهار کرد: گردشگر خارجی قبل از رفتن به هر کشوری درباره آن تحقیق می‌کند که یکی از مهم‌ترین مسائل مورد واکاوی «امنیت» است. برای اصلاح و تغییر نگاه ایران‌هراسی، باید کارهای بسیاری انجام گیرد.

توریست نیست

پورفرج ضمن تاکید بر کاهش چشمگیر تعداد گردشگر از سال ۹۸ به بعد بیان کرد: کمابیش از سال ۹۸ با کاهش چشمگیر تعداد گردشگران خارجی روبه‌رو شدیم. در واقع توراپراتورها از سال ۹۸ در بحران به‌سر می‌برند و بسیاری از آنها دیگر توان ادامه دادن پس از چند سال رکود گردشگری را ندارند. پیش از این دوره، در شهرهای بزرگ و پرطرفداری چون اصفهان، شیراز و... در بسیاری از مواقع ظرفیت هتل‌ها تکمیل بود و مسافر امکان اسکان نداشت، در حالی که اکنون بر تعداد هتل‌ها افزوده شده است، اما مسافر نیست.

گردشگری، کلید توسعه اقتصادی

علی‌اکبر عبدالملکی، رئیس سابق کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی ایران درباره چالش‌های موجود در صنعت گردشگری به  صمت گفت: متاسفانه ما در بسیاری از بخش‌ها مشکل داریم و نتوانستیم موفق عمل کنیم؛ در نتیجه تعجبی ندارد که در صنعت گردشگری نیز موفق عمل نکنیم. به هر حال جذب گردشگر خارجی مستلزم فراهم آوردن زیرساخت‌های بسیاری است؛ در حالی که کشور ما در حوزه حمل‌ونقل، محل اسکان و حتی در نوع برخورد با توریست، ضعف‌هایی دارد. البته نباید فراموش کرد که در گردشگری داخلی نیز، مشکلات بسیاری داریم که یکی از دلایل اصلی آن، نبود متولی واحد برای صنعت گردشگری است و پیرو این وضعیت، هنگام بروز خطا هر یک تقصیر را به گردن نهاد دیگری و بیشتر وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی می‌اندازند.

وی بااشاره به نقش صنعت گردشگری در اقتصاد بیان کرد: گردشگری یک کلید برای رسیدن به توسعه اقتصادی است و می‌توان با استفاده از این ظرفیت در یک روستای دورافتاده منبع درآمدی قابل‌توجه ایجاد کرد، اما این موضوع به نوع مدیریت بازمی‌گردد. چرا در فوتبال از مربی خارجی استفاده می‌شود، اما برای مثال در هتل‌داری از افراد خارجی استفاده نمی‌شود؟ متاسفانه در بسیاری از موارد نسبت به آموزش و یادگیری مقاومت‌هایی صورت می‌گیرد و از تجربیات کشورهای موفق در حوزه گردشگری استفاده نمی‌شود. در کل، کشور ما در جذب مدیران خارجی بسیار ضعیف عمل می‌کند.

از گرانی دلار استفاده کنید

عبدالملکی بااشاره به افزایش نرخ دلار در کشور بیان کرد: افزایش نرخ دلار برای ما ناخوشایند است، اما دولت می‌توانست بهره‌برداری خوبی از این شرایط در حوزه گردشگری کند. در واقع ایران با افزایش نرخ دلار به بهشتی برای گردشگران خارجی تبدیل شد، زیرا آنها می‌توانستند با هزینه‌ای کم کل کشور ما را بگردند.

با کشورها ارتباط داشته باشید

رئیس سابق کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی ایران بااشاره به کیفیت روابط ایران با سایر کشورها و تاثیرات آن بر صنعت گردشگری گفت: متاسفانه ارتباط نداشتن با بیشتر کشورها، موجب تضعیف صنعت گردشگری شده است. بهتر است دولت از روابط دوستانه خود برای بهبود اوضاع گردشگری استفاده کند. کشورهای دوست و همسایه می‌توانند فرصت خوبی برای تقویت صنعت گردشگری باشند. ما سرشار از منابع خدادادی از کشاورزی تا نفت هستیم که برای بسیاری از گردشگران خارجی جذاب است.

شرکت‌های هواپیمایی ورشکسته

با انتشار واکنش‌های مختلف از گرانی و محدودیت‌های پروازی در شبکه‌های اجتماعی برخی کارشناسان این حوزه افزایش نرخ بلیت هواپیما را منطقی دانستند.

برخی کارشناسان و فعالان صنعت هواپیمایی به نکته دیگری اشاره دارند که بر هزینه‌های ارزی شرکت‌های هواپیمایی دلالت دارد. در حقیقت شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران، هزینه خدمات فرودگاهی را به‌صورت ارزی محاسبه و از ایرلاین‌ها دریافت می‌کند. براساس ماده ۲۳ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت، شرکت فرودگاه‌ها می‌تواند هزینه خدمات فرودگاهی را به‌صورت ارزی یا معادل ریالی آن را از شرکت‌های هواپیمایی اخذ کند که در حال‌ حاضر شرکت فرودگاه‌ها این هزینه را براساس نرخ دلار آزاد محاسبه و از ایرلاین‌ها مطالبه می‌کند (این نرخ در دوره‌ای با دلار نیمایی محاسبه می‌شد). حتی هزینه خدمات فرودگاهی پروازهای داخلی نیز به‌صورت ارزی محاسبه و اخذ می‌شود که با اعتراض بی‌نتیجه ایرلاین‌ها همراه است. حتی هزینه پارکینگ هواپیمای زمینگیر به‌دلیل کمبود قطعات نیز ارزی پرداخت می‌شود. ضمن اینکه هزینه‌هایی چون نشست و برخاست هواپیما در فرودگاه‌ها، هزینه پارکینگ و حتی هزینه روشنایی داخل فرودگاه نیز باید به مراجع ذی‌ربط پرداخت شود.

علاوه بر موارد یادشده، شرکت‌های هواپیمایی پرداخت ۵ درصد عوارض شهرداری‌ها را فشار مضاعفی بر شرکت‌های هواپیمایی می‌دانند. شرکت‌های هواپیمایی با تاکید بر اینکه شهرداری‌ها کوچک‌ترین خدماتی به فرودگاه‌ها ارائه نمی‌دهند، به اجرای قانون اخذ عوارض شهرداری از محل فروش بلیت پرواز معترض هستند.

همچنین ایرلاین‌ها با هزینه‌هایی چون خرید و اجاره هواپیما، تعمیر و نگهداری هواپیما، دستمزد خلبانان و … مواجهند. از دیگر هزینه‌های ارزی ایرلاین‌ها در زمینه‌هایی چون آموزش خلبانان، پروازهای سیمیلاتور (شبیه‌ساز پرواز)، کیترینگ پروازهای خارجی، سوخت‌گیری در خارج از کشور، نشست و برخاست در فرودگاه‌های خارجی و… است. هزینه عضویت در یاتا (انجمن بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی) رزرواسیون، مسیجینگ، هزینه هندلینگ و امثال اینها نیز به‌صورت ارزی از شرکت‌های هواپیمایی اخذ می‌شود.

فعالان صنعت هوایی و مدیران ایرلاین‌ها با دفاع از افزایش نرخ بلیت پرواز، به خدمات کیترینگ نیز اشاره کرده و می‌گویند هزینه همین خدماتی که از نگاه مسافران بسیار عادی و شامل موارد ساده‌ای است، از سال گذشته حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد افزایش داشته که حدود یک‌دهم هزینه پرواز را به خود اختصاص می‌دهد.

در مجموع شرکت‌های هواپیمایی با هزینه تمام‌شده قابل‌محاسبه‌ای برای هر سفر مواجهند و به‌گفته فعالان این حوزه، اگر اصلاح ساختاری در نحوه دریافت هزینه‌ها از ایرلاین‌ها انجام نشود، بسیاری از شرکت‌های هواپیمایی ورشکست خواهند شد.

سخن پایانی

گرانی بلیت هواپیما تاثیر قابل‌توجهی بر کاهش تعداد گردشگران دارد. این موضوع نه‌تنها بر اقتصاد کشورها و مقاصد گردشگری تاثیرگذار است، بلکه بر الگوهای سفر و انتخاب‌های گردشگران نیز اثرگذار خواهد بود. در نتیجه برای حفظ رونق صنعت گردشگری، لازم است که سیاست‌گذاران و فعالان این حوزه به‌دنبال راهکارهایی برای کاهش هزینه‌های سفر و افزایش دسترسی به مقاصد گردشگری باشند.