مانعی به نام کاسبان فیلتر
مناظره انتخاباتی ـ اول تیر ۱۴۰۳؛ مسعود پزشکیان گفت: اعتقاد من بر این است که باید دسترسی به فضای مجازی را آزاد کنیم؛ توییتر محل آموزش است و می‌توانیم بسیاری از علوم را از آنجا یاد بگیریم و ارتباطات خود را افزایش دهیم. اگر من رئیس‌جمهوری شوم، قطعا در مقابل ممنوعیت‌هایی که اعمال و موجب عصبانیت و تخریب بسیاری از مشاغلی که در فضای مجازی وجود داشته، شده است، می‌ایستم. نخستین جلسه شورای‌عالی فضای مجازی -۱۰ مهر: باوجود آنکه تمام کاربران شبکه‌های اجتماعی، مردم و کارشناسان چشم‌انتظار نتیجه نخستین جلسه شورای‌عالی فضای مجازی با حضور مسعود پزشکیان و تیمش بودند، اما رئیس‌جمهوری تنها یک حرف برای گفتن داشت و آن برخورد با فیلترشکن‌فروش‌ها و عدم‌رفع فیلترینگ بود! توییت رئیس‌جمهوری ـ ۱۰ مهر: اکانت منتسب به مسعود پزشکیان در شبکه اجتماعی «ایکس» نوشت: «تضمین می‌دهم که تمام دولت در برابر گشت‌های اجباری، فیلتر کردن و فیلترشکن‌بازی و فشارهای بیرونی در همه جلسات و تمام قد بایستد.» حال پس از اما و اگرهای بسیار مردم همچنان در انتظار شعار مهم رئیس‌جمهوری هستند، اما باید دید آیا تحقق این شعار شدنی است؟
دستور رئیس‌جمهوری برای پیگیری وضعیت فیلترینگ
اینترنت پدیده‌ای است که عمر زیادی ندارد، اما ریشه‌ای در زندگی‌های افراد در سرتاسر جهان دوانده که حذف کردن آن شدنی نخواهد بود. در گذشته‌ای دور عموم مردم برای رسیدگی به امور خود وقت و انرژی زیادی صرف می‌کردند. گم می‌شدند و پیدا نمی‌کردند. حالا اما اینترنت به‌کلی شکل زندگی افراد را متحول کرده است؛ تحولی که پرداختن به آن نیاز به کاوش ندارد. کافی است زندگی روزمره خود را بدون اینترنت تصور کنید تا ببینید بعضی از امور چقدر سخت خواهند شد. در واقع اینترنت حالا در زیرساخت بسیاری از نهادهای اداری مورداستفاده قرار گرفته است، در آموزش و حوزه‌های درمانی بسیار به‌کار می‌آید و از طرف دیگر حالا افراد یک نوع دیگر از زندگی را که به زندگی مجازی شهره شده است، به‌واسطه اینترنت در شبکه‌های اجتماعی تجربه می‌کنند.
در کشور ما اما از سال‌ها قبل رویکردی یا سیاستی متفاوت در مواجهه با پدیده اینترنت اتخاذ شد. به‌مرور زمان به لیست سایت‌ها و پلتفرم‌های فیلترشده افزوده شد و حالا برخی از محبوب‌ترین سکوهای ارتباطی و شبکه‌های اجتماعی جهانی یا حتی پراستفاده در ایران فیلتر شده‌اند.
به‌تازگی ستار هاشمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در رابطه با رفع فیلترینگ و دستورات رئیس‌جمهوری گفت: در جلسه شورای‌عالی فضای مجازی رئیس‌جمهور دستور دادند وضعیت موجود ارزیابی و گزارش شود. رئیس‌جمهور در این جلسه در بحث ارزیابی وضعیت موجود و چالش‌هایی که با آن مواجهیم، از لحاظ کیفیت ارتباطات تاکیداتی داشتند، اما شاید در رسانه‌ها کمتر منتشر شد. رئیس‌جمهور دستور داد که وضعیت موجود فیلترینگ ارزیابی و گزارش شود، اما مطالبه جمعی نیز در زمینه فیلترشکن‌هایی بود که امروزه موجب آلودگی‌های شبکه ملی اطلاعات شده است. از این‌رو هم وضعیت موجود گزارش می‌شود و هم این آلودگی‌ها پایش می‌شود که بخش زیادی از این آلودگی‌ها مربوط به استفاده از فیلترشکن‌ها می‌شود که موردبررسی قرار می‌گیرد.
موارد فوق در حالی بیان می‌شود که برخی مردم در انتقاد از عدم‌رایزنی برای رفع فیلترینگ اعلام می‌کنند «بررسی را که دولت سیزدهم هم بلد بود،کاش زودتر وارد عمل شوید!»
تنها نظر رئیس‌جمهوری برای رفع فیلترینگ کافی نیست
کیوان نقره‌کار، کارشناس فناوری بااشاره به ضدونقیض‌هایی که در رابطه به رفع فیلترینگ توسط رئیس‌جمهوری وجود دارد به گفت: تجربه ثابت کرده است هنگامی که زمان انتخابات فرا می‌رسد، کاندیداها برای جلب‌نظر مردم روی موقعیت‌هایی که می‌توانند بیشتر مردم را مورد توجه قرار دهد، دست می‌گذارند و وعده‌هایی ارائه می‌دهند. یکی از آن وعده‌ها، رفع فیلتر بود که از سوی مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری مطرح شد. اما به‌تازگی با برگزاری جلسه شورای‌عالی فضای مجازی به ریاست رئیس‌جمهوری ذهن‌ها به‌سمتی رفت که در حال حاضر نمی‌توان امیدی به رفع فیلتر داشت.
وی باتوجه به اینکه تنها رأی رئیس‌جمهوری در شورای‌عالی فضای مجازی کافی نیست، افزود: در صورتی که شورای‌عالی فضای مجازی به‌عنوان بالاترین لایه حوزه آی‌تی در نظر گرفته شود، باوجود اینکه رئیس‌جمهوری به‌عنوان رئیس این شورا مطرح می‌شود و تعدادی از وزرا نیز در آن حضور دارند، اما در این شورا شخصیت‌های حقوقی از سایر دستگاه‌های اجرایی دولت یا برخی اشخاص حقیقی نیز حضور دارند که رأی هر یک می‌تواند تاثیرگذار بر روند آی‌تی کشور باشد. در نتیجه در این شورا بخشی از حوزه از لحاظ تعداد در اختیار رئیس‌جمهوری است، اما این دلیل بر این نیست که رئیس‌جمهوری بتواند این موضوع را جلو ببرد.
نقره‌کار درباره بعد امنیتی ـ سیاسی فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی نیز بیان کرد: همچنین به‌نظر می‌رسد موضوع شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های فیلترشده حاکمیتی است، باتوجه به شرایط مختلفی که همواره کشور ما گریبانگیر آن است و در منطقه به‌نوعی نگاه به این شبکه‌ها و پیام‌رسان‌ها، می‌تواند رویکرد امنیتی و سیاستی داشته باشد.
این کارشناس فناوری با تاکید بر سود تجارت فیلترشکن‌ها گفت: موضوع مهم‌تر که شاید دست‌وپای رسم‌کنندگان فیلتر را ببندد، کارتل‌های اقتصادی سودبرنده از فیلترها است، یعنی فیلترشکن‌فروش‌ها و کسانی که از این موضوع کسب منفعت مالی می‌کنند، به‌حدی به قدرت مالی رسیدند که نمی‌خواهند فیلترینگ برداشته شود و همچنان این فواید اقتصادی برای آنها وجود داشته باشد. البته این موضوع که این افراد از داخل یا خارج از کشور ساپورت می‌شوند، مشخص نیست، اما قدرت مالی برای آنها می‌تواند یک انگیزه مهم باشد که این فضا همچنان فیلتر بماند و مردم از فیلترشکن استفاده کنند.
نقره‌کار با بیان اینکه درآمد ناشی از تجارت فیلترشکن پنهان است، افزود: نکته مهم این است که حتی باوجود فیلترینگ از تعداد کاربران شبکه‌های اجتماعی کاسته نشده است و تنها باید فیلترشکن استفاده شود. به‌نظر می‌رسد فیلترینگ فقط با روان کاربران ایرانی و حوزه مالی آنها بازی می‌کند. بی‌شک برای مقابله با فیلترشکن‌های داخلی و خارجی نیازمند شناسایی افراد و سیستم‌ها هستیم. اما اصلی‌ترین مقابله با فیلترشکن‌فروش‌ها، رفع فیلتر است.
سخن پایانی
متاسفانه شاهد از دست رفتن بسیاری از مشاغل پس از فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی بودیم که حتی ایجاد پلتفرم‌های داخلی نیز نتوانست باعث کوچ صاحبان کسب‌وکار شود و ترجیح همه کاربران، خرید فیلترشکن بود، هرچند باتوجه به نظر برخی کارشناسان، نمی‌توان امیدی به رفع فیلترینگ حداقل در مدت زمانی کوتاه داشت، اما با این حال رئیس‌جمهوری در جدیدترین توییت خود، باز هم چراغ امید را در دل مردم روشن کردند و امیدواریم در نهایت، شاهد رفع فیلترینگ در سال ۱۴۰۳ باشیم.
رییس جمهور زمانی نماینده مجلس بوده و به این قانونها رای داده است . اگر می‌دانست نمی تواند چرا وعده اش را داد