تجارت پولساز پشت‌پرده فیلترینگ
قصه تکراری فیلترینگ و قطعی اینترنت، این روزها شکلی تازه به خود گرفته است.
قصه تکراری فیلترینگ و قطعی اینترنت، این روزها شکلی تازه به خود گرفته است. با فیلترینگ اینستاگرام و واتس آپ و ظرفیت محدود پلتفرم های داخلی، بسیاری از مردم درگیر استفاده از وی پی ان و پروکسی هستند و طبق آمار منتشرشده درخواست برای خرید وی پی ان با افزایش ۳ هزار برابری روبه رو شده است. به گفته برخی از کارشناسان، درآمد سالانه حاصل از فروش فیلترشکن در ایران از حدود ۱۰۰ میلیارد تومان در سال ۹۲ به ۶۰۰ میلیارد تومان در سال های اخیر رسیده است و آخرین گردش مالی این بازار تا هزار میلیارد تومان در سال تخمین زده می شود؛ بنابراین می توان گفت اعمال محدودیت در استفاده از پیام رسان های پرمخاطب، نه تنها باعث ریزش کاربران این پلتفرم ها نمی شود، بلکه به عاملی برای رونق بیشتر تجارت پرسود فروش فیلترشکن در ایران بدل می شود. به گفته برخی از کارشناسان چرخش این چرخ اقتصادی پردرآمد بدون پشتوانه و رانت امکان پذیر نیست. صمت در این گزارش به بررسی پشت پرده مافیای فروش فیلترشکن پرداخته است.
چه کسانی پشت این چرخه پولساز هستند؟
در روزگاری که تکنولوژی حرف نخست را می زند، قطعی اینترنت و فیلترینگ نخستین تصمیمی است که حاکمیت پس از هر مشکل به آن می رسد.
این روزها، قطع پهنای باند اینترنت بین الملل در ساعاتی از روز روی اپراتورهای تلفن همراه، محدودیت هایی را برای بعضی از اینترنت های خانگی ایجاد کرده است؛ تصمیمی که گویی در عصر تکنولوژی قصد قطع ارتباط ایران با دنیا را دارد. آیا در عصر تکنولوژی و ارتباطات می توان ترمزدستی را کشید تا از علم روز جا بمانیم؟
VPN سرواژه ای است برای عبارت Virtual private network که می توان آن را «شبکه خصوصی مجازی» ترجمه کرد. VPN اما بر خلاف آنچه کاربران عادی تصور می کنند، صرفا برای دور زدن فیلترینگ مورداستفاده قرار نمی گیرد، بلکه کارکرد اصلی آن، انتقال امن داده ها در شبکه های اطلاعاتی است.
VPN معمولا یک محیط آنلاین مجزا برای زیرساخت سازمان ها ایجاد می کند تا احتمال ورود افراد غیرمجاز را کاهش بدهد. از سوی دیگر، فیلترشکن روشی است که مردم برای استمرار ارتباط خود با دنیا از آن استفاده می کنند. شرکت های فروش فیلترشکن نیز درآمدهای خوبی از این طریق به دست می آورند.
نکته جالب اینجاست که یک فعالیت غیرقانونی با درآمدی هنگفت در جریان است که هرگز بی پشتوانه ممکن نیست! حال که روزهای زیادی از فیلترینگ می گذرد و بازار شرکت های فعال در حوزه فیلترشکن داغ می شود می توان به وجود مافیایی بزرگ پشت پرده دلسوزی های داخلی سازی فکر کرد!
دلالی فیلترشکن شغل پر درآمد این روزها
کیوان نقره کار، کارشناس فناوری اطلاعات درباره درآمدهای سالانه حاصل از فروش فیلترشکن در ایران و استقبال مردم از خرید آن به صمت گفت: زمانی که شرایط اقتصادی نابسامان می شود، افراد سودجو از این فرصت استفاده می کنند. در شرایط نابسامان رانت خواه، دست های پشت پرده و افرادی که صاحب نفوذ هستند، فعالیت می کنند. در نتیجه بسیاری از سودجویان از التهاب ایجاد شده در میان کاربران به ویژه افرادی که در حوزه های اقتصادی از این بستر استفاده می کنند، سوءاستفاده کرده و در برابر فروش فیلترشکن با اعطای خدمات گوناگون، هزینه هایی را دریافت می کنند. وی با تایید وجود مافیای فیلترشکن در کشور بیان کرد: فروش وی پی ان از نگاه قانون یک فعالیت اقتصادی غیرمجاز است. به علاوه فروشندگان فیلترشکن در بستر مجاز اقدام به ارائه خدمات می کنند. به عنوان نمونه، با سرچ در موتور جستجوگر گوگل به راحتی می توان با فهرستی از فیلترشکن های داخلی و خارجی آشنا شد. در کنار هم قراردادن این گزاره ها، حاکی از وجود دست های پشت پرده با برخورداری از قدرت خاصی است که این رانت را در اختیار گروه یا افرادی خاص قرار می دهد.
کمک به هکرها
نقره کار با اشاره به ضرری که به خریدار فیلترشکن در راستای استفاده از فیلترشکن تحمیل می شود، گفت: فیلترشکن جدا از درآمد خوبی که می تواند برای فعالان این حوزه داشته باشد، ضررهایی برای مصرف کننده دارد. بسیاری از فیلترشکن ها برخلاف آنچه ادعا می شود کارآیی لازم را ندارند. به عنوان مثال، هزینه ای را دریافت می کنند تا خدمات ۶ ماهه ای را عرضه کنند، اما پس از گذشت ۲ ماه ممکن است آن قابلیت دیگر در دسترس نباشد. این خلف وعده موضوعی است که قابلیت پیگیری قانونی ندارد و در نتیجه هزینه های مضاعف برای مصرف کننده ایجاد می کند. این کارشناس فناوری اطلاعات با اشاره به اینکه آسیب استفاده از فیلترشکن به همین جا ختم نمی شود، گفت: با ورود فیلترشکن ها به سیستم نرم افزاری تلفن همراه و سیستم های ارتباطی عملا امنیت شبکه از بین می رود. با استفاده از فیلترشکن راه ورود هکرها را باز می کنیم. زمانی که از فیلترشکن استفاده می شود از لحاظ فنی حفره هایی را روی ابزارهای گوناگون ایجاد می کنیم که امکان دسترسی های غیرمجاز بیشتر می شود و در نتیجه شاهد حمله های هکری بیشتر هستیم؛ بنابراین دولت باید نگاه تخصصی تری به افزایش استفاده کاربران از فیلترشکن داشته باشد، زیرا موجب کاهش امنیت می شود. این موضوعی است که انتظار می رود شورای عالی فضای مجازی و وزارت ارتباطات آن را بررسی کنند و نگاه همه جانبه به این موضوع شود، زیرا می تواند تاثیرات اقتصادی منفی برای کشور به همراه داشته باشد.
راهکار چیست؟
این کارشناس فناوری اطلاعات، بهترین راهکار رهایی از این سودجویی ها را دسترسی آزاد به فضای مجازی دانست و افزود: هر قدر محدودیت استفاده از اینترنت بیشتر شود، کاربران برای رفع نیازهای خود بیشتر مجبور به استفاده از فیلترشکن می شوند. با فیلترینگ، بستر سودجویی کاسبان وی پی ان نیز تامین می شود. در اصل نصب فیلتر به طور مستقیم هزینه ای دارد که برای خرید آن پرداخت می شود و به طور غیرمستقیم روی کسب وکارها و اصلاحات فنی نیز اثر می گذارد.
بسترسازان فیلترینگ و طرح صیانت چه کسانی بودند؟
سینا تفنگچی، کارشناس هوش مصنوعی و فناوری های نوین درباره جدی تر شدن فرآیند فیلترینگ به صمت گفت: در دولت آقای احمدی نژاد با همفکری رضا تقی پور وزیر ارتباطات وقت و رسول جلیلی رئیس فعلی دانشگاه شریف، روند تفکراتی ارائه اینترنت با سرعت ۲۵۶ کیلوبایت، طبقه بندی شدن اینترنت، ارائه فیلترشکن به صورت قانونی و مواردی از این دست آغاز شد. این افراد از اصلی ترین پیش برنده ها یا بسترسازان فیلترینگ و طرح صیانت طی سال های اخیر بوده اند. به هر روی، عمر آن دولت و افراد مرتبط با این تفکر در آن زمان به این حد نرسید که بتوانند اندیشه شان را به تصویب رسانده و در جامعه اجرایی کنند؛ دولت دوازدهم نیز به دنبال توسعه دستاوردهای گوناگون در حوزه افزایش پهنای باند و توسعه زیرساخت و مخالف اجرایی شدن طرح هایی مانند صیانت در ابعاد گوناگون بود تا اینکه دوباره نوبت به همان افراد و همان اندیشه های پیشین در دولت سیزدهم رسید. به این ترتیب، مدافعان اعمال محدودیت ها به دنبال تصویب اندیشه های خود زیر سایه شورای عالی فضای مجازی و مجلس شورای اسلامی هستند و بدون بروزرسانی تفکرات بیش از یک دهه قبل خود، می خواهند مسیر اندیشه های خود را پیش بگیرند.
استفاده از فیلترشکن های قانونی
وی درباره هدف اصلی از اعمال فیلتر های جدید اظهار کرد: این طرح در ابتدا با هدف دسترسی محدود و مبتنی بر طبقه بندی ایجاد شد. بر این اساس، دسترسی به اینترنت در ۵ طبقه روحانیون، اعضای هیات علمی دانشگاه ها، روزنامه نگاران، سیاسیون، دانش آموزان و دانشجویان بنا بر نیاز آنها تقسیم می شود. اگر افراد نیاز به دسترسی بیش از آنچه برای آنها در نظرگرفته شده دارند، می توانند از فیلترشکن هایی که به صورت قانونی به فروش می رسند، استفاده کنند که مبتنی بر آن، محدودیت هایی برای این فیلترشکن ها در نظر گرفته می شود.
سندرم «بی علاقگی نسبت به دانستن واقعیت»
کارشناس هوش مصنوعی و فناوری های نوین با اشاره به پیامدهای استفاده از فیلترشکن بیان کرد: این فرآیند چند مسئله ایجاد می کند. ابتدا موضوع افزایش شکاف آگاهی مطرح است که در نتیجه آن اختلاف های طبقاتی در حوزه علم و دانش ایجاد می شود. طبقه ثروتمند با خرید فیلترشکن ، دسترسی به اطلاعات خود را تقویت می کند و قشر ضعیف جامعه برای دستیابی به اطلاعات به مشکل بر می خورند که در نتیجه آن شاهد تحت الشعاع قرارگرفتن نظام اطلاع رسانی و دانشی خواهیم بود. دوم اینکه کاهش دسترسی عمومی به نظام اینترنتی موجب می شود نیازهای اطلاعاتی مردم به سرعت پاسخ داده نشود. سوم اینکه با توجه به محدودیت های احزاب و رسانه ها، نظام آگاهی بخشی نیز یک سویه شده و عموم مردم که دسترسی کمتری نیز به تهیه فیلترشکن دارند، نمی توانند چندسویه وقایع را بررسی کنند و در پی آن شاهد سندرم «بی علاقگی نسبت به دانستن واقعیت» خواهیم شد و سطح سواد رسانه ای مردم کاهش پیدا خواهد کرد.
درآمد حاصل از دسترسی به اینترنت بین الملل
تفنگچی با توجه به درآمدهای حاصل از دسترسی به اینترنت بین الملل اظهار کرد: تمایزی که بین استفاده از اینترانت و اینترنت وجود دارد، موجب شده افرادی که می خواهند از اینترنت بین الملل بهره مند شوند، تعرفه ۴ برابری پرداخت کنند و در نتیجه درآمد خوبی نصیب سایت های بین المللی شود. در کنار محدودیت در دسترسی به اینترنت، پلتفرم ها با سرعت و پهنای باند کمتر همراه شده که مردم مجبور به استفاده از فیلترشکن شوند. این مهم سبب تقویت نارضایتی عمومی شده و با توجه به اینکه اساسا محدودیت منجر به واکنش می شود، مردم نسبت به حضور در پلتفرم های داخلی و بهره مندی از خدمات در نظرگرفته شده، مقاومت کرده و ممکن است در بهترین شرایط نیز از این خدمات استفاده نکنند. بدیهی است به دنبال این اقدامات یک تقابل آشکار میان دولت و ملت شکل خواهد گرفت که منجر به کاهش سرمایه اجتماعی نظام حاکم خواهد شد. وی ضمن تاکید بر اینکه ما در عصر شکل گیری دهکده جهانی هستیم، افزود: در دوره ای که افراد به دنبال تقویت حضور بین المللی خود هستند، منطقی نیست با محدودسازی دسترسی ها و ایجاد یک ساختار طبقه بندی شده، یک ساختار داخلی را راه اندازی کنیم.
جلوگیری از حمله های هکری
کارشناس فناوری های نوین و هوش مصنوعی با بیان راهکار درست برای جلوگیری از حمله های هکری، تصریح کرد: راهکار مطلوب تر این است که برای پیشگیری از آسیب های هکری در سازمان ها و شهروندان، دوره های آگاهی بخش سواد مالی و مقابله با تهاجم بدافزارها برگزار شود. در این صورت، کاربران با استفاده از تکنولوژی های جدید می توانند به درستی از شرایط حضور در پلتفرم ها و استفاده بهینه از آنها آگاه شده و با افزایش سواد و دانش تخصصی خود، کمتر تحت گمراهی بدافزارها و سایت های فیشینگ قرار می گیرند. بدیهی است صرف هزینه برای ارسال هشدارهای پیامکی نمی تواند راهکار مطلوبی برای افزایش سطح آگاهی مردم باشد و زمانی که محدودیت ها تقویت شود، مردم ناگزیر به سمت استفاده از راهکارهای جایگزین می روند. در نتیجه رفع محدودیت ها، افزایش سطح دسترسی مطلوب و معقول با نظام جهانی و ایجاد کارگاه های آموزشی در سطح سازمان ها و نهادها برای استفاده کارآمد، می تواند اقدامات مطلوب تری باشد که نهادهایی مانند معاونت پیشگیری از جرم قوه قضاییه و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با کمک یکدیگر می توانند برای آن برنامه ریزی کنند.
سخن پایانی
«همان هایی که فیلتر می کنند، فیلترشکن می فروشند.» این سخنان چندی پیش محمود احمدی نژاد، رئیس جمهوری اسبق است که از پشت پرده فیلتر کردن شبکه های اجتماعی در ایران خبر می دهد. فقط احمدی نژاد به این موضوع اشاره نکرده و وزیر سابق ارتباطات، محمدجواد آذری جهرمی هم در مجلس از بی عملی نهادهای ناظر در برابر برخورد با تجارت فیلترشکن ها پرده برداشته بود. این موضوع ها فقط به حرف های مسئولان محدود نمی شود و بررسی سایت های فروش فیلترشکن به وضوح نشان می دهد، این تجارت بدون هیچ محدودیتی در کشور درحال توسعه است. تجارتی پولساز که ظاهرا دست هایی با قدرت در آن نفوذ کردند. جای تاسف است که این چرخه پردرآمد در حالی روزگارش سکه است که عده ای با بیچارگی و از ترس نبود نان به آن پناه می برند!
