اکتشاف، نیازمند استانداردهای عملیاتی
رعایت استاندارد یکی از مواردی است که باید در معدنکاری جدی گرفته شود. اصولا هر حادثه یا اتفاقی، به‌علت نبود استانداردهای لازم صورت می‌گیرد و در معادن کشور، این موضوع به‌شکل کامل مشاهده می‌شود. کشورهای بسیاری که در زمینه معدنکاری، سرآمد سایر کشورها هستند، قوانین و مقررات استانداردی را وضع کرده‌اند که این قوانین، موردتوجه قرار گرفته است و در کشورهای دارای معدن رعایت می‌شود، اما اهمیت گزارش‌های معدنی در ارتباط با فعالیت‌های استاندارد معدنی، دارای اهمیت‌های بسیاری است که طبق گفته کارشناسان، می‌تواند به جذب سرمایه‌گذار کمک کند.
تعریف مفهوم استاندارد
استانداردها اسنادی هستند که براساس توافق کلی (اجماع‌نظر) ذی‌نفعان تهیه و با تایید یک سازمان به‌رسمیت شناخته می‌شوند و برای استفاده مشترک و مکرر ارائه می‌شوند و شامل قوانین، دستورالعمل‌ها (راهنمایی‌ها) یا ویژگی‌ها برای انجام فعالیت‌ها یا نتایج آنها هستند.
هدف استانداردها، دستیابی به درجه مطلوبی از نظم در یک زمینه خاص است. استانداردها باید براساس نتایج تلفیقی علوم، فناوری و تجربه باشند و هدف، ارتقای منافع مطلوب جامعه باشد. توسعه استانداردها و قوانین فنی توسط موسسات و سازمان‌های دارای صلاحیت و انجام این کار با همکاری بخش دولتی و خصوصی انجام می‌شود، استانداردها عنصر ضروری زیرساخت‌های تکنولوژیکی و اقتصادی یک کشور هستند و به‌شدت بر توان رقابتی و استراتژی‌های شرکت‌ها تاثیر می‌گذارند. استانداردها یک راه ارتباطی هستند و یک نوع زبان مشترک که به‌صورت مشخصات فنی بیان می‌شود، اغلب از آنها به‌عنوان قابلیتی برای برقراری ارتباط بین سایر زبان‌ها به‌منظور جلوگیری از سوء‌تفاهم استفاده می‌شود.
استانداردها وجود دارند تا از آنها استفاده کنیم و از منافع آنها بهره‌مند شویم. علت وجودی آنها ارزشی است که برای ما به‌ارمغان می‌آورند. استانداردها بر زندگی روزمره هر شهروندی تاثیر می‌گذارند. استانداردها در حوزه‌های گسترده‌ای چون ساخت‌وساز، مواد غذایی، اسباب‌بازی‌ها، ساختمان‌ها، ماشین‌آلات، مراقبت‌های بهداشتی، محیط‌زیست، خدمات و ... وجود دارند و بخش‌های متعددی از فعالیت‌ها را همچون ایمنی، مدیریت، آزمایش، سازگاری و ... را پوشش می‌دهند. به‌طوری‌که انواع مختلف استانداردها نیازهای مختلف را برآورده می‌سازند. درک مفاهیم استانداردها برای همه به‌لحاظ تاثیری که در طول زندگی روزمره و حرفه‌ای دارند، ضروری است.
آموزش استانداردها و استانداردسازی، نقش کلیدی فزاینده‌ای در توسعه ملل جهان ایفا می‌کند. انسان‌هایی که با این موضوع آشنایی دارند، در موقعیت قوی‌تری در مواجهه با طیف وسیعی از وضعیت‌هایی که ممکن است در زندگی روزمره و حرفه‌ای خود با آن روبه‌رو شوند، برخوردار هستند و زندگی آسوده‌تر، ایمن‌تر و قابل‌پیش‌بینی‌تری نسبت به سایرین خواهند داشت.
تجربه‌های انجام‌گرفته در کشور ما که متاسفانه با هزینه‌های بسیار زیادی به‌دست آمده، خود مویدی بر این گفته و اهمیت و نقش استانداردها در پیشگیری و کاهش اثرات و مخاطرات حوادث طبیعی و غیرطبیعی است، از سوی دیگر جهانی شدن به‌طورچشمگیری محیط کسب‌وکار بین‌المللی امروز را تغییر داده است.
بنابراین بسیاری از اندیشمندان ترغیب شده‌اند تا ضمن مطالعه عمیق روی مولفه‌های رشد اقتصادی، آنها را به‌چالش کشیده و تا حد ممکن به‌منظور بهبود، امکان اندازه‌گیری را برای آنان ایجاد کنند.
ساختار بین‌المللی معدنکاری در زمینه اکتشاف
امید اصغری، کارشناس معدن در ارتباط با اهمیت رعایت استاندارد در فعالیت و گزارش‌های معدنکاری به صمت گفت: کشورهای صاحب معدنکاری و کشورهایی که در زمینه اکتشافات معدنی فعالیت دارند، از ساختار گزارش‌های بین‌المللی استاندارد برخوردار هستند یا اینکه خود حاصل یک استاندارد تعریف‌شده و ساختار بین‌المللی هستند. هرکدام از دستورالعمل‌های استاندارد اکتشافی که در هرکدام از این کشورها اجرایی می‌شود و ساختار بین‌المللی هم دارد، می‌تواند مورداستفاده جوامع بین‌المللی قرار گیرد. البته لازم به ذکر است که این استانداردها، تعهداتی را برای افراد تعیین‌کننده این استانداردها به‌همراه دارد.
اصغری ادامه داد: بخش دولتی، زمانی در حوزه معدن و اکتشاف ورود می‌کند که بتواند با استفاده از روش‌های نوین و فراهم کردن زیرساخت‌ها، روش‌های نوین را به‌کار گیرد و از آن استفاده کند، همچنین می‌تواند مقرراتی را وضع کند تا سرمایه‌گذار خارجی در حوزه معادن ورود کند. در کشور ما، عملا بار سنگین اکتشاف به بخش خصوصی واگذار شده و قطعا بخش خصوصی سرمایه خود را با ریسک‌های بسیار در اختیار معادن قرار داده است. نقش دولت در کنار بخش خصوصی این است که به مستندسازی شواهد اکتشافی طبق دستورالعمل و گزارش کردن فعالیت‌های معادن، متناسب با استانداردهای موجود بپردازد. آن‌طور که مشخص است، فعالیت‌های معدنی باید با زیرساخت‌های استاندارد انجام گیرد و گزارش‌های آن، مطابق با دستورالعمل‌های استاندارد تهیه و تنظیم شود.
وی گفت: باید اشاره کرد بخش خصوصی، آسیب‌های بسیاری را از نبود شفافیت در مستندات و همچنین گزارش‌های استاندارد دیده است. البته وجود استانداردهای پایین در زمینه معدنکاری، یکی دیگر از عواملی است که موجب شده است تا بخش خصوصی، آسیب جدی ببیند. سوال اصلی اینجاست که آیا استمرار فضای پرریسک اکتشافی از لحاظ نبود استاندارد به‌صلاح معدنکاران است یا خیر؟ البته گاهی این فعالیت‌های پرریسک بهدلیل نبود استاندارد نبوده و علت آن، موارد دیگری است. بسیاری از مواقع، معدنکاری و حفاری، در منطقه‌ای انجام می‌شود، اما زمانی که حفاری به‌پایان می‌رسد، متوجه می‌شوند که در آن منطقه، ماده معدنی وجود ندارد. این موضوع را می‌توان یکی دیگر از ریسک‌های اصلی معدنکاری دانست.
اتحاد کشورهای دارای معدن در راستای استاندارد معدنکاری
وی افزود: یکی از شناخته‌شده‌ترین کمیته‌های مرتبط با استاندارد اکتشافی معدن، (سریسکو) است که از ۲۰ سال قبل، کشورهایی را که دارای استانداردهایی در زمینه اکتشافات معدنی بوده‌اند، به‌علت یکسان‌سازی و همگن‌سازی تصمیمات و تعاریف معدنی و استانداردهای معدنی دور هم جمع کرده است تا تصمیمات واحد برای استاندارد معادن در زمینه تجارب بین‌الملل گرفته شود. کمینه سریسکو، یک کمیته بزرگ بین‌المللی در زمینه استانداردهای بین‌المللی و همچنین گزارش‌های استاندارد در زمینه اکتشاف معادن است. سریسکو اعضای بسیاری از کشورهای برزیل، استرالیا، کانادا و شیلی دارد که تمام این کشورها دارای معدن‌های مهم هستند و به‌علت یکسان‌سازی و هماهنگ‌سازی استانداردها، عضو کمیته سریسکو شده‌اند. اصغری ادامه داد: حدود ۳۰ سال است که در زمینه فعالیت‌های استانداردسازی اکتشافی معادن، فعالیت می‌شود و علت آن، کاهش ریسک سرمایه‌گذاری‌های اکتشافی است. از میان کشورهای مطرح در راستای تدوین استانداردهای اکتشافی معادن، استرالیا در صدر جدول قرار گرفته است و افریقای‌جنوبی، اروپا، کانادا و امریکا جزو کشورهای تراز اول در راستای تدوین قانون و مقررات و همچنین تهیه گزارش‌های استاندارد اکتشافی معادن هستند. سایر کشورها، به تبعیت از این کشورها، سعی داشتند تا در فرآیندهای اکتشافی، از مقررات استانداردسازی این کشورها استفاده کنند. هدف نهایی، فراهم کردن بسترهای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در محیط استاندارد و اکتشافات معدنی است تا ریسک کمتری در این زمینه وجود داشته باشد.
رعایت استاندارد؛ حلقه مفقوده سرمایه‌گذاری معدنی
شهرام شریعتی، کارشناس و فعال حوزه معدن در ارتباط با نقش مهم رعایت استاندارد و اهمیت آن در سرمایه‌گذاری‌های معدنی به صمت گفت: واقعیت این است که ایران جزو معدود کشورهایی است که بین منابع و ذخایر معدنی خود حد و مرز قائل نیست و آنها را با عنوان ذخیره معدنی معرفی می‌کند. مرسوم است در تجارت و خریدوفروش معادن می‌گویند؛ این معدن را با ذخیره کمتری به سازمان صمت استان اعلام کرده‌ایم تا حقوق دولتی کمتری پرداخت کنیم. بنابراین با در نظر گرفتن جمیع این مسائل، نیاز به تدوین یک استاندارد اساسی برای بخش معدن و صنایع‌معدنی، به‌ویژه بخش معدن و اکتشاف، الزامی به‌نظر می‌رسد.
شریعتی ادامه داد: دنیا برای آنکه منابع یک معدن را به ذخیره تبدیل کند، راهکارهای علمی متعددی را پیشنهاد کرده، سپس آن را تجربه کرده و تجربه را آزموده و چکیده آن تجربه را در اختیار ما قرار داده است. اکنون، سازمان‌های بسیار مهم و بزرگی در دنیا، استانداردهای منطقی و جذابی در بخش معادن به‌وجود آورده‌اند که این تجارب را در اختیار تمام معدنکاران دنیا گذاشته‌اند تا یک شرکت معدنی که در بورس فعالیت می‌کند، بداند چگونه می‌تواند قیمت‌گذاری کرده و در اختیار سهامداران خرد یا سهامداران معمولی که تحت‌عنوان سهامداران شناور هستند، قرار دهد. این روند باعث می‌شود که ضرر و زیان کمتری به‌سمت سهامداران معمولی هدایت شود.
اهمیت تدوین استانداردهای اکتشافی
وی گفت: تدوین استانداردهای معدنی و اکتشافی، بسیار دارای اهمیت است تا مشخص شود فرد سرمایه‌گذار دقیقا بهای چه‌چیز را پرداخت می‌کند. اصطلاح هندوانه سربسته در بخش معدن یکی از اصطلاحات غلط و گمراه‌کننده‌ای است که دلال معدن از آن استفاده می‌کند تا یک معدن را واگذار کند. اینکه چطور اکتشاف کنیم و روش صحیح اکتشاف چگونه است، هزینه‌هایی که برای این کار باید پرداخت شود، چگونه برآورد می‌شود و مواد معدنی‌مان را چگونه برای سرمایه‌گذاری ارزش‌گذاری می‌کنیم، مواردی هستند که باید در تدوین استانداردها لحاظ کنیم. در اصل این استانداردها یک روح هستند که به ما آموزش می‌دهند، یک ذخیره یا منبع معدنی و زمین‌شناسی را تبدیل کنیم به ذخیره معدنی قابل‌استحصال و قابل‌برداشت.
وی افزود: بنابراین اگر بخواهیم معدنداری را در کشور گسترش دهیم و سرمایه خارجی جذب کنیم، اولا باید با آژانس‌های ارزش‌گذاری، قیمت‌گذاری و گزارش‌نویسی در دنیا تعامل کنیم؛ دور بودن از این موسسات و آژانس‌ها باعث شده است تا در ایران هرکس به‌صورت دلخواه وارد بخش معدن شود. هر فردی در هر منطقه‌ای خود را به‌عنوان یک دلال معدنی معرفی می‌کند و می‌خواهد معدن یا بار معدنی را خریدوفروش کند. اینها استانداردهایی دارد که نیاز به تدوین یک استاندارد ملی برای ارزش‌گذاری و گزارش‌نویسی معادن را بیشتر نشان می‌دهد. در نهایت باید توجه شود که استانداردسازی، مستندسازی، نحوه گزارش‌نویسی، نحوه ارزش‌گذاری دارایی‌های معدنی و نحوه ارزش‌گذاری منابع و ذخایر معدنی مواردی هستند که نیازهای اصلی بخش معدن برای قیمت‌گذاری و جذب سرمایه‌گذار داخلی و خارجی و همچنین جذب حمایت بانک‌ها و موسسات مالی در بخش معدن و اکتشافات معدنی محسوب می‌شوند.
سخن پایانی
استاندارد را نمی‌توان فقط مربوط به حوزه معدن دانست و سایر حوزه‌های اقتصادی کشور، باید استاندارد را رعایت کنند. تدوین قانون و مقررات استاندارد می‌تواند باعث تحول اقتصادی شود و جذب سرمایه‌گذار به‌همراه داشته باشد. اجرای اصولی قوانین استاندارد و ارائه گزارش‌هایی از استاندارد معادن و ایمنی، می‌تواند ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش دهد و پای سرمایه‌گذار خارجی را به کشور باز کند.
